Worobijówka, Konin, Białojezierze, Łuka i Łuczanka. Ks. Ksawery Lubomirski oddał się sam administracyi swoich dóbr rozległych; na pustych niedawno, teraz ożywionych pra cą rolniczą obszarach zamożne powyrastały folwarki. Wielu z włościan ziemią dzie dzicznie wyposażał. Jakoż Tymkowi i Iwa nowi Majkom nadał pasiekę, sad i sianożęć w M. potomnymi czasy chcąc aby poddani moi przez posiadanie gruntów jak najgospodarniej utrzymywali się i ulepszali, gdy do tego najmocniej zachęca ich pewność, iż to sukcesorom ich dostanie się Arch. J. Z. R. , t. II, str. 331 i 333. Ale w 1787 r. przez kupno dostał się M. razem z całą Smilańszczyzną w ręce ks. Potemkina, po śmierci którego, jako zeszłego bezpotomnie, majętność ta prze szła w spadku na własność Wasyla Engelhardta, którego córka Katarzyna 1voto była za Skowrońskim, 2do voto za hr. Litta. Ten ostatni był włochom; jako minister pełnomo cny zakonu maltańskiego bailli de l ordre de Malte osiadł w Petersburgu, gdzie następnie został admirałem i członkiem rady. Był to rodzony brat Wawrzeńca hr, Litta, który był ostatnim nuncyuszem w Polsce, następnie kar dynałem. Za rządów hr. Litta komisarzem w Międzyrzeczu był Sowiecki, ten, który po tem wystawił kosztem swoim kościoły kato lickie w Śmile i Kijowie. W 1802 r. hr. Litta wyrobił indult na kaplicę katolicką w M. , która też kosztem jego została zbudo wana protokuły archid. kijow. . Po śmierci hrabiny Litta M. przeszedł na dziedzictwo cór ki jej hr. Bagrationowej. W 1858 r. kupił te dobra Nikodem Parczewski. Cerkiew pod tytułem Rożdestwa Presw. Bohorodicy, z drze wa zbudowana w 1795 r. na miejscu dawnej unickiej pod wezw. Nativitatis B. V. M. , któ rej paroch w dniach krwawej pamięci dla Ukrainy, tak zwanej Koliszczyzny, przez hajdamaków kijami został zabity ob. Izobr. nasilstwa etc, Moskwa, str. 100. Na mocy wykupu 1863 r. włościanie międzyrzeccy otrzymali na własność 1007 dzies. ziemi za sumę 53059 rs. Na zachód od mczka poczy nają się wzgórzystości, z których bliższe noszą nazwy hora Szybenica, hora Kuracza i Horo dyszcze, pochodzące prawdopodobnie z da wnego Towarowa. Jest tu szkoła ludowa, w 1844 roku założona, i szpital dla wło ścian, zawiadywany przez miejscową eko nomię. Edward Rulikowski Międzyrzecz, niem, Meseritz miasto powiatowe, nad ujściem Paklicy do Obry, pod 52 27 szer. płn. i pod 33 15 dług. wsch. od Ferro, 44 metr. po nad poziomem morza, na gruncie płaskim, lekkim, piaszczystym, od granicy Brandeburgii o 11 kil. odległe. Ma w okolicy liczne, małe, rybne jeziorka i wielkie lasy; ku południowi są piękne łąki, na zachodzie w głębokości 36 metrów pokłady węgla brunatnego. Gmina składa się z 11 miejsc a M. , miasto; folwarki b Łęgowski folw. Wilhelmsthal, 324 mr. rozl. ; c Liszków Lieskow, 887 mr. rozl. ; d Jokisch, 447 mr. rozl; e Gumpertshof, 295 mr. rozl. ; f Johannishof, 656 mr. rozl; g Kwiecie Sorge, 3484 mr. rozl. ; cegielnie h EmmrichsZiegelei; i Gumperts Ziegelei; k dom szosowy; 1 osada Erholung. W r. 1881 było 5169 mk; , 3465 ew. , 1318 kat. , 377 żyd. ; w r. 1876 4819 mk. ; w r. zaś 1871 431 dm. , 4900 mk. , 3242 ew. , 1192 kat. , 466 żydów. Mieszkańcy miejscowi i okoliczni trudnią się głównie rolnictwem, prócz tego handlem i przemysłem. Jest tu siedziba landrata, komisarza obwodowego, poborcy pow. , budowniczego pow. , kontrolera katastru, fizyka pow. , chirurga pow. , weterynarza pow. , inspektora szkolnego pow. Sąd ziemiański, sąd przysięgłych i sąd okręgowy. Do sądu ziemiańskiego należy 8 sądów okręgowych 1 w Zbąszynie, 2 w Międzychodzie, 3 w Grodzisku, 4 w Nowym Tomyślu, 5 w Skwierzynie, 6 w Kargowie, 7 w Wolsztynie i 8 w Międzyrzeczu. Przed reorganizacyą sądową z r. 1879 był w M. sąd powiatowy kolegialny. Kościół kat. paraf. należy do dek. zbąszyńskiego; kościół protestancki do dyec. międzyrzeckiej; siedziba superitendenta. Do dyecezyi międzyrzeckiej należą parafie prot 1 Bukowiec, 2 Pszczew, 3 Brojce, 4 Międzyrzecz, 5 Pieski, 6 Policko, 7 Skwierzyna, 8 Chycino. Żydzi mają synagogę. Gimnazyum filologiczne przetworzone przed kilkunastu laty ze szkoły realnej, założonej w r. 1836, 2 szkoły elementarne kilkoklasowe. Przędzalnia wełny, fabryka drożdży, 2 fabryki maszyn; kopalnia węgla brunatnego Gut Glück zatrudnia w przecięciu 20 ludzi. Drukarnia, 2 księgarnie; 4 lekarzy, weterynarz, apteka. Mieszkańcy prowadzą dość ożywiony handel okowitą, wełną, skórami, drzewem; trudnią się także młynarstwem; w okolicy są gorzelnie, 2 wielkie piece do wypalania wapna. Towarzystwo niem. rolnicze, towarz. pożyczkowe, liczące blisko 600 członków, towarz. popierające jedwabnictwo. Urząd pocztowy i stacya telegraficzna pierwszej klasy, poczhalterya, poczta osobowa do Międzychodu, do Zbąszynia i Landsberga nad Wartą, do Swiebodzina poczta listowa do Piesków. St. kol. żel. w Świebodzinie o 25 kil. , w Zbąszyniu o 32 kil. , w Landsbergu o 49 kil. W r. 1811 M. miał 394 dm. , 3414 mk. ; w r. 1837 4598 mk. , 3443 chrześ. , 1155 żydów. M. w dokum. dziejopisarzy łacińskich Interamna, Mederecum, Medzirecum należy do najdawniejszych osad Wielkopolski. Już Dytmar Merzeburski w kroni

Międzyrzecz

Międzyrzecz