mko należące do sstwa owruckiego, jeszcze u Echarda nazwane miastem. Podług histracyi z 1615 r. Mko M. słoboda. Ratione słobody nic nie czyni. Młyn jeden o dwu kamieniach i stępy, które dopiero roku tego zbudowano, zaczem jeszcze pożytków nie czynił żadnych, jednak w drugim roku może uczynić na rok fl. 50. Lustracya zaś z roku 1622 powiada Mko M. , niedawno na słobodzie osiadło jest w niem poddanych osiadłych 100, tych z tej przyczyny nie lustrowaliśmy, iż ich nam za kilkakrotnem obsyłaniem nie dostawiono. Ob. Jabłonowski, Lustracye królewszczyzn, str. 80, 120; Arch. J. Z. R. , cz. III, t. 2, 611, 738; cz. IV, 1. 1, 299; cz. VI, t. 1. dodatki, 200, 201. 2. M. Korecki, Meżyrycz, mko, pow. rówieński, na wzgórzu między stawem a strugą, w 2 okr. pol. , gm. w miejscu, o 50 w. na wsch. od Równego, o 17 w. na zach. od Korca, o 16 w. od Hoszczy, st. p. Horbaków; 302 dm. , 1365 mk. w tem 76 proc. żyd. ; cerkiew mur. , dwie synagogi fundacyi Steckich, szkoła pisarzy wiejskich, szpital, pałac, liczne ogrody, fabryka sukna, browar, kilka jarmarków, targi tygodniowe. Kościół par. kat. pod wezw. ś. Antoniego, z muru wzniesiony w 1702 r. przez ks. Dominika Lubomirskiego, konsekrowany w r. 1725 przez biskupa łuckiego Rupniewskiego. Własność niegdyś Lubomirskich. Gdy Jerzy Lubomirski, podkomorzy kor. , chwycił się w 1706 r. strony Stanisława Leszczyńskiego, urażony August II sprawił, iż posiłkujący mu cesarz Piotr W. nadał M. ks. Menszykowowi, Odzyskał je wprawdzie Lubomirski w 1711 r. , ale za naprawę wałów koło miasta, znaczne musiał złożyć wynagrodzenie pieniężne. Kiedy jeden ze Steckich ożenił się z córką tegoż ks. Jerzego, M. z kilkunastu wsiami przeszedł w dom Steckich. Ci wznieśli ogromny pałac na płn. od mka, po drugiej stronie stawu prawie zawsze wyschniętego, przy pałacu oficyny, piękny park obwiedziony murem i sad obfity. Po śmierci Józefa Steckiego, ojca Ludwika, czynnego w 1831 r, klucz międzyrzecki przeszedł drogą konfiskaty na skarb i dopiero w 1859 r. odzyskał go drogą łaski Henryk Stecki. W 1702 r. sprowadził do Międzyrzecza pijarów Jerzy Lubomirski, wzniósł im kolegium i kościół i zaopatrzył w potrzebne dochody. Uposażenie ich stanowiła wś Charuczka, jurydyka na przedmieściu, zwana Zastawie, oraz kapitały wynoszące około 150, 000 złp. Utrzymywane przez nich szkoły, doskonałą organizacyą i pod kierownictwem wytrawnych i zdolnych przłożonych, jak Kamila Jodłowskiego pierwszego rektora, Aleksandra Szybińskiego, Dominika Szybińskiego, Tomasza Chojnowskiego i in. , wkrótce stanęły w rzędzie najpierwszych tego rodzaju zakładów. Komisya edukacyjna wyniosła je do rzędu Mię podwydziałowych wyższych. W 1784 r. miały 250 uczniów. Czacki zamienił je na gimnazyum, którego rektorami byli Żebrowski, potem Bączkowski. W szkole tej uczyli się Szymon Konopacki, Karol Mikulicz, Michał Czajkowski i w. in. Przetrwały one do 1832 r. Okrąg pol. M. obejmuje gminy M. , Lipki, Tuczyn, Sieliszcze. Par. kat. M. dek. rowieńskiego dusz 823; kaplice cmentarne w Symonowie, Dumbach, Czudnicy, Terentyowie, Daniozowie, Żelaźnicy a dawniej w Hoszczy. Ob. Pam. Kijew. Arch. Kom. 1. 1, oddz. 3, 357; t. III, oddz. 3, 200, 204, 270, 288; t. IV, oddz. 3, 224; Arch. J. Z. R. , cz. 1, t. I, 102, 104 106, 114; cz. III, t. 1, 102 105; cz. III, t. 2, 406; cz. III, t. 3, 5 8, 293, 412; cz. VI, 1. 1, 438, 439, 445, 448, 449. 3. M. Ostrogski Mezyrycz, Menżyryczy, mko przy ujściu Zbyteńki do Wilii, pow. Ostrogski, w 2 okr. pol. , o 2 w. na płn. zach. od Ostroga, od którego tylko groblą przedzielony; około 1000 mk. , przeważnie żydów, cerkiew mur. , synagoga, browar, wielkie młyny; jarmark na św. Piotra i Pawła. Mieszkańcy wyzn. chrześc. mieszkają głównie na przedmieściach i trudnią się uprawą roli, oraz hodowlą ptactwa, trzody chlewnej, bydła rogatego i koni, i z powodu Ostroga są dość zamożni. Od strony Wilii przy samym wale znajdują się ogromne łomy kamienia. Niegdyś należało do ks. Ostrogskich i było jednem z warowniejszych miejsc; pozostała część wyniosłych wałów jest zabytkiem twierdz, licznie w tych okolicach wznoszonych przeciwko nabiegom Tatarów, a później Kozaków. W obrębie wałów mieści się kilkanaście lichych domów żydowskich i obszerne zabudowania b. klasztoru i kościoła franciszkanów, fundowanych w 1606 r. przez ostatniego z ks. Ostrogskich Janusza, kaszt. krakowskiego. Klasztor był opasany murem, broniły go cztery basaty i silna brama wchodowa, należycie w strzelnice opatrzone. W razie trwogi chroniła się tu ludność z mka i okolicy, a miejscowy gwardyan konwentu miał zwierzchność nad załogą. Cudami słynący tu obraz N. M. P. ukoronowany został d. 5 sierpnia 1779 r. przez Franciszka Komarnickiego, sufragana łuckiego, biskupa cezaropolitańskiego, ściągał w każde święto M. B. licznych pobożnych. W skutek tranzakcyi kolbuszowskiej 1753 r. przekazał Janusz Sanguszko, marszałek nadworny, ostasni ordynat Ostrogski, M. z 33 folwarkami Janowi Małachowskiemu, kancl. w. koron. Syn jego Jacek Małachowski, również kancl. w. kor. , w 1794 r. sprzedał klucz międzyrzecki Tadeuszowi Czackiemu, sście nowogródzkiemu, późniejszemu założycielowi liceum krzemienieckiego. Gdy jednak Czacki w ciągu dwu lat nie powrócił z zagranicy, M. został skonfiskowany i darowany gen. Ferzenowi, od któ

Międzyrzecz

Mię