ryka z Lubomirskich generałowa Flemingowa, opłacając zeń kwarty złp. 5892 gr. 24, a hy berny złp. 2352 gr. 66. Kś. Fr. Międzyrzec, miasto nad rz. Krzną, przy ujściu do niej Tłuścca, pow. radzyński. Leży przy linii dr. żel. warsz. teresp. , odl. 136 w. od Warszawy, 24 w. od Radzynia. Posiada kościół par. mur. , dwie cerkwie pounickie; szpital żydowski na 20 łóżek, szkołę dwuklasową męską i 1 klas. żeńską, sąd pokoju okr. II, należący do zjazdu sędziów w Biały, sąd gminny I okr. , oddział hipoteczny, urząd miejski, stacyę kol. żel. warsz. teresp. po za miastem, stacyę telegr. i stacyę pocztową, śród pięknego parku wznosi się pałac dziedziców dóbr międzyrzeckich. Z zakładów fabrycznych jest młyn parowy, fabryka wyrobów miedzianych i garbarnia. M. ma obecnie 566 dm. , 9792 mk. i 7183 mr. ziemi do mieszczan należącej. M. jest dawną bardzo osadą. W 1390 r. Władysław Jagiełło nadaje Abrahamowi Chamcowi wsie Międzyrzec i Stołpno z obowiązkiem stawiania się na wojnę każdą samotrzeć, w uzbrojeniu z kopii, łuku i sajdaku złożonym. Prawo miejskie otrzymała ta osada widocznie w XV w. , bowiem już jako miasto należy w 1477 r. do Jana Nasutowicza, starosty brzeskiego, który na miejscu starego kościoła wznosi nowy pod wezw. św. Mikołaja i uposaża hojnie probostwo. Miasto i łączące się z nim dobra należały potem do Wyszyńskich a przez wiano posiadł je Jan Zabrzeziński, woj. trocki. Syn jego Jan, marsz. nadw. litew. , ożeniony z Beatą Tęczyńską, zabezpieczył jej posag 3000 dukatów na tych dobrach. Po śmierci Beaty Tęczyńscy prowadzili z pozostałym mężem proces o posag córki. Następnie również przez wiano posiadał M. Stefan ks. Zbaraski, woj. trocki którego córka Barbara, wydana za Gabryela Tęczyńskiego, wniosła mu M. w posagu. Umierając zostawia tenże w 1617 r. jedyną córkę Zofią pod opieką brata Jana, woj. krak. , a probostwo oddaje głośnemu matematykowi Janowi Brosciuszowi Brożkowi pod warunkiem aby akademia krakowska utrzymywała w M. profesora łaciny i greckiego a z części dochodów probostwa została ufundowana katedra do wykładu ksiąg politycznych Arystotelesa. Jednakże pozostała po Tęczyńskim córka, wyszedłszy za Daniłowicza, nie spełniła woli ojca i zapisu nie utrzymała. Później znowu w posagu za Zofią z Sieniawskioh Denhofową wziął M. wraz z 40 wsiami ks. August Czartoryski, woj. ruski. Z taryfy poborowej z 1775 r. widzimy iż M. był największem miastem na Podlasiu, miał bowiem 424 dm. Cesarz Józef II wracając z Petersburga nocował tu w 1780 r. Opieka ks. Czartoryskich wiele przyczyniała się do utrzymania porządku i podniesienia dobrobytu miasta. Pałac książęcy spustoszony był w 1812 r. Probostwo tutejsze miewało do 50000 zł. dochodu i zwykle zostawało w ręku biskupów. W 1800 r. został tu proboszczem ks. Grzegorz Piramowicz, uczony pedagog i członek tow. ksiąg elementar. Kościół sam murowany, posiada dwie boczne kaplice. Z dwóch cerkwi pierwsza założoną została w 1564 r. przez Jana i Zofię Daniłowiczów; obecna zaś z 784 r. fundacyi ks. Aug. Czartoryskiego; druga cerkiew paraf, bez erekcyi ma tylko przywilej z r. 1583 nadany przez Stel Zbaraskiego, woj. trockiego, obecną w 1774 r. fundował ks. Aug. Czartoryski. M. , jako ognisko handlowe całego Podlasia, rozwijał się szybko, zwłaszcza między 1830 a 1861 r. Podczas gdy w 1827 r. ma tylko 443 dm. i 4340 mk, to w 1862 r. ma 535 dm. 173 mur. i 8219 mk. w tem 6636 żydów. Pożar w 1875 r. zniszczył tu do 80 dm. W M. urodził się 1807 r. znakomity matematyk polski współczesny G. H. Niewęgłowski. M. par. dek. radzyński 5630 dusz. W 1861 r. par. międzyrzecka miała 4188 kat. , 6565 unitów, 95 akat. , 6234 izraelitów, ogółem 17082. Międzyrzecki dekanat dyecezyi podlaskiej obejmował parafie Kock, Komarówka, Kąkolownica, Łysobyki, M. , Ostrówki, Radzyń, Serokomla, Wohyń, Międzyrzecki dekanat gr. unicki dyec. chełmskiej w 1863 r. dzielił się na 14 parafii Dołha, Drelów, Łukowce, Makarówka, Międzyrzec NoweMiasto, Międzyrzec StareMiasto, Mostowo, Mszanna, Prochenki, Radzyń, Ruskowola, Swory, Szóstka i Witoroż. Dobra M. i Witoroż, własność hrabiny Potockiej, składają się z folwarków Zadworny, Halasy, Dołhołęka, Żerocin, Ostrówki, Turów, Łózki, Drelów, Witoroż, Danówka, Rogoźnica, Przyłuki, Krzewica, Żabce, Tuliłów, Grabowiec i Bereza. W 1866 r. rozl mr. 44503 gr. or. i ogr. mr. 11401, łąk mr. 4753, lasu mr. 13841, past. mr. 3698, zarośli mr. 1283, nieuż. i place mor. 3001. Budowle ubezpieczone na rsr. 466, 900. Są tu 2 gorzelnie, 3 cegielnie, młyn parowy o sile 40 koni, 2 wiatraki i deptak. Do składu tych dóbr należą miasto M. 08. 1251, z gr. mr. 7334; wś Zasiadki os. 33, z gr. mr. 900; wś Szóstka os. 82, z gr. mr. 2465; wś Łukowisko os. 03, z gr. mr. 2057; wś Sitno os. 23, z gr. mr. 481; wś Dzieduchy os. 4, z gr. mr. 82; wś Sowki os. 18, z gr. mr. 454; wś Rudniki os. 5, z gr. mr. 202; wś Krzewica os. 50, z gr. mr. 1542; wś Żabce os. 37, z gr. mr. 627; wś Sokule os. 35, z gr. mr. 347; wś Łuby os. 26, z gr. mr. 552; wś Worsy os. 58, z gr, mr. 1092; wś Grabowiec os. 35, z gr. mr. 490; wś Wólka Krzymowska os. 28, z gr. mr. 652; wś Wólka Łuziecka os. 45, z gr. mr. 1118; wś Zerocin os. 72, z gr. mr,

Międzylesie

Międzyrzec