kowego, pos. mn. 275 roli, 19 łąk i ogr. i 99 mr. past. Najbliższe wsie, leżące jednak za rzeką, są na zach. Trepcza, na wsch. Dębna a na płd. przys. Sanoka Königsbrunn. Mac. Międzybrodzie, przysiołek wsi Kacze Kacse na Spiżu. Międzychód 1. niem. Birnbaum, miasto powiatowe, na lewym brzegu Warty, pod 52 36 szer. płn. i pod 33 34 dług. wschodniej od Ferro. Grunt w górnych warstwach jest piaszczysty, głębiej natrafia się na margiel, glinę, jeszcze głębiej na węgiel brunatny. Okolica pagórkowata z pięknemi widokami aż do Sierakowa. Na przestrzeniach piaszczystych ku granicy brandeburskiej rozległe są lasy iglicowe. W licznych rybnych stawach i jeziorach znajdują się niekiedy i sułwice Moraene. Gmina składa się z 3 miejsc a M. , miasto, b Tama mostowa Brueckendamm, c Schönau. Z miastem łączy się bezpośrednio gm. Lipa niem. Lindenstadt. W r. 1881 było 3153 mk. ; 2031 ew. , 711 kat. i 403 żydów; w r. 1876 3068 mk. , 2000 ew. , reszta przez połowę kat. i żydzi. W r. 1871 zaś było 230 dm. ; 3207 mk. ; 2028 ew. , 582 kat. , 11 dysydentów, 586 żydów. Ludność prawie wyłącznie niemiecka. Mieszkańcy trudnią się rolnictwem, prowadzą handel ożywiony drzewem, okowitą, wełną, zbożem i końmi. Siedziba landrata, komisarza obwodowego, poborcy powiatowego, budowniczego pow. , kontrolera katastru, fizyka pow. , weterynarza pow. , król. nadleśniczego. Sąd okręgowy należy do sądu ziemiańskiego w Międzyrzeczu, nadziemiańskiego w Poznaniu. Przed rokiem 1879 w M. był sąd powiatowy kolegialny. Kościół katol. parafialny należy do dekanatu Iwoweckiego; kościół paraf. ewang. do dyecezyi międzychodzkiej i synagoga. Szkoła rektorska; 2 szkoły elementarne kilkoklasowe, będące pod nadzorem inspektora powiat. mieszkającego w Międzyrzeczu, 479 analf. W najbliższej okolicy 5 gorzelni, cegielnie; w mieście 2 przędzalnie wełny, fabryka maszyn, 3 fabryki tabaki, browar, młyn parowy. W okolicy 2 kopalnie węgla brunatnego, w których 32 ludzi pracuje, piła parowa. Kasa oszczędności miejska; kasa pożyczkowa licząca przeszło 200 członków. Czytelnia i księgarnia, drukarnia. Trzech lekarzy, apteka, weterynarz. Urząd pocztowy drogiej klasy ze stacyą telegraficzną; poczthalterya; poczta osobowa do Wronek, przez Sowiągórę Eulenburg do Drezdenka Driesen; do Międzyrzecza; poczta listowa do wsi Wiejce Waitze. St. kol. żel. Drezdenko Driesen o 30 kil. ; st. kol. żel. Wronki o 36 kil. Wkrótce kolej żelazna ma się budować od Wronek przez Sieraków, Międzychód ku granicy brandeburskiej. W r. 1811 w M. było 262 dm. ; 1679 mk; w r. 1843 zaś 2637 mk. ; 1877 chrześcian, 760 żydów. M. , położony w dawnem województwie poznańskiem, był przed w. XVI własnością Andrzeja Nieszczkowskiego, który go r. 1505 puścił Tomaszowi Krzyżanowskiemu. W połowie XVI w. miasto należało do Stanisława Ostroroga, kasztelana międzyrzeckiego, i Mikołaja Skóry z Gaju, sędziego poznańskiego; na prośbę tychże Zygmunt August pozwolił w r. 1566 pobierać mieszkańcom mostowe na Warcie. W r. 1597 kupili M. od Ostrorogów Unrugowie, którzy byli właścicielami przez dwa wieki i którzy miasto i najbliższą okolicę zaludnili niemcami i protestantami. Kto pierwotnie wystawił kościół katol. paraf. niewiadomo. Łukaszewicz wspomina, że w księdze biskupiej jest o tym kościele wzmianka pod r. l443, a więc w połowie XV w. już istniał. Ostrorogowie przystąpiwszy za panowania Zygmunta Augusta do reformacyi, oddali kościół międzychodzki współwyznawcom, którzy w nim odprawiali nabożeństwo przez kilkadziesiąt lat. W roku 1691 Jan Ostroróg, wojew. malborski, powróciwszy na łono kościoła katolickiego, odebrał kościół protestantom i w miejsce dawnego drewnianego nowy wzniósł z cegły palonej. W księdze konsystorskiej znajduje się erekcya tegoż dziedzica z r. 1621, ponieważ poprzednia zaginęła. W tej erekcyi Ostroróg zastrzegł, że prawo kolacyi kościoła ma należeć do biskupów poznańskich i kapituły, w razie gdyby M. miał być własnością rodziny protestanckiej. Unrug, dziedzic M. , jakkolwiek wyznania luterskiego, złożył przeszło 5000 złt. pols. na naprawę kościoła. W M. urodził się znakomity bibliograf polski Jan Daniel Janocki Jaenisch, bibliotekarz Załuskiego. M. par. dek. lwowecki 1098 dusz. Międzychodzki powiat położony w części północnozachodniej departamentu poznańskiego, pomiędzy 52 26, a 52 46 szer. płn. , i pomiędzy 32 56, a 34 dłg. wsch. od Ferro, graniczy na płn. i zach. z departamentem frankfurtskim prowincyi brandenburskiej, na płn. wsch. z pow. czarnkowskim, na wsch. z pow. szamotulskim, na płd. z pow. bukowskim i międzyrzeckim. Największa szerokość powiatu ze wschodu na zachód cokolwiek na północ od miasta Babimostu wynosi 66 5 kil. , z północy zaś na południe w przecięciu tylko 20 kil. ; na wschód zaś od Kamionny, gdzie się pow. na płn. i płd. cokolwiek rozszerza, 30 5 kil. Powiat ma rozległości 25 50 mil kw, czyli 1420 kil. kwadr. Przepływa go Warta, zanim do Brandeburgii wchodzi. Na płn. od tej rzeki są rozległe lasy, w południowej zaś części krajobraz urozmaicają wzgórza; liczne jeziora; dolinę Warty na lewym brzegu zamyka szereg pagórków od Międzychodu do Skwierzyny; nad samemi brzegami rzeki dość znacz

Międzybożek

Międzybrodzie

Międzychód