Chcąc sobie jednak jeszcze zapewnić ten nabytek dopłacili Krzyżacy Leszkowi r. 1317 jeszcze 200 grzywien, tak że tenże całkiem 562 grzywien odebrał, co według obrachunku Naruszewicza czyniło 44, 960 złp. Za to odstąpił im tę ziemię Leszek na własność już nie sub nomine pignoris, lecz emptionis titulo, na co osobny wystawił przywilej. Nos itaque. .. . eisdem Fratribus praedictum Territorium Michelow damus et conferimus pro antedicta pecunia plenum et integrum. .. jure haereditario possidendum. Testes sunt Dominus Bogitz Sub Camerarius noster, Proscribosant subjudex Gerwinus, advocatus noster; , Theodorious, Proconsul, et Martinus Feodarius noster, ac plures alii fide digni. Actum et datum Nessaw A. D. 1317, XVI Kal Aug. 17 Juli ob. Dogiel, IV, No 49 i Voigt Gesch. Pr. , IV, str 318. Trzeba jednak o tem pamiętać, że tu zawsze tylko mowa o ziemi M. w ściślejszem znaczeniu, jak wynika z akt komisyi tą sprawą się zajmującej w Warszawie r. 1339. W taki to sposób nabyli Krzyżacy ziemię M. Wyzyskali krytyczne położenie księcia pol. , który, jak się zdaje, jeszcze się nie był zaznajomił z polityką swoich nowych sąsiadów. Postawili mu warunki, o których nieomal na pewno przypuszczać mogli, że ich zastawiający nie będzie mógł wykonać. Zatem nie bez przyczyny skarży się Długosz na to postępowanie, pisząc Terra. .. Michaloviensis tam turpi et foedo commercio a Magistro et Ordine Cruciferorum coepta est damnabiliter detineri Hist. Pol. , III, str. 17, ed. krakowska. Tak tedy od r. 1317 aż do 1466 należała ziemia michałowska do komturstwa brodnickiego, choć Polacy już za czasów Władysława Łokietka długoletnie o nią toczyli wojny. Nareszcie udali się do stolicy apostolskiej, by spór rozstrzygła. Zjechała więc r. 1339 komisya do Warszawy, wyznaczona przez Benedykta XII, by rzecz gruntownie zbadać. Przesłuchano 126 świadków. Kazimierz, brat Leszka, zeznał, że ziemia M. wszystkim trzem braciom wspólnie należała, że ją Leszek dał w zastaw przeciw ich woli, , contra voluntatem et prohibitionem testis et fratris sui mortui Premislai, qui cum Lestkone habebant terram pro indiviso; ob. Script. rer. Prus. , str. 725. Uderza także, że w wystawionych Krzyżakom przywilejach z r. 1304 i 1317 żaden z braci nie zachodzi między świadkami. Voigt odpowiada wprawdzie na to, że ci trzej bracia podzielili między siebie księstwo kujawskie, przyczem między innemi przypada Leszkowi i ziemia michałowska t. IV, str. 189, ale ta okoliczność, że tenże przy zastawie zastrzegł nie tylko sobie ale i braciom prawo wykupu, dowodzi, że im jeszcze przysługiwało jakieś prawo do tej ziemi, które przy jej sprzedaniu nie zostało uwzględnione. Na podstawie powyższych zeznań, przyznała komisya Pomorze, Kujawy, ziemię dobrzyńską, chełmińską i michałowska Polakom. VoigtIV, 570; Morawski Dzieje Narodu pols. , I, 245. Ale Krzyżacy, widząc iż Kazimierz W. zatrudniony gdzieindziej, nie był w stanie wyroku orężem popierać, o zwrocie zabranych krajów ani myśleli, aż nakoniec król zawarł z zakonem w lipcu r. 1343 pokój w Kaliszu, mocą którego ustąpił Krzyżakom Pomorze, ziemię chełmińską i michałowska ob. Dogiel IV, No 62. Od tego też czasu pozostali oni w posiadaniu tej ziemi, aż dopiero przez sławny pokój toruński r. 1466 razem z Prusami królewskiemi i ziemia michałowska do Polski przywróconą została ob. Starożytności Polskie, s. y. Michałów. Odtąd należała do województwa chełmińskiego i stanowiła osobny obwód, rozciągający się jednak daleko szerzej, niż pierwotna ziemia. Granicę jej stanowiły teraz na zach. ziemia chełmińska, na płd. dobrzyńska i Mazowsze, na wsch. i płn. Prusy książęce. Obejmowała więc mniej więcej dzisiejszy pow. brodnicki i lubawski i dzieliła się na 4 powiaty brodnicki, golubski, łasiński, nowomiejski, miała też swego sędziego ziemskiego, który odprawiał sądy w Brodnicy i Nowem mieście nad Drwęcą; tam też było złożone archiwum ziemskie michałowskie czyli Acta terminorum Michaloviensium, sięgające do początku XIV w. ob. Kętrz. , tamże, str, 24. Archiwum to zaginęło. Jakie zaś skarby zawierało, o tem świadczy lustracya tegoż archiwum z r. 1630. Była tam więc 1 książka niem. bardzo stara w pergaminie in Svo z r. 1319; 2 księga stara niem. w pergaminie, in fol. , poczynały się w niej akta od r. 1480 1566; 3 księga niem. w białym pergaminie z aktami poczynającemi się z r. 1403, a kończącemi się z r. 1436; 4 księga w czerwonej skórze wybijanej, połowa w niej pisana była łacin. językiem, część niem. , część pols. , zawierała akta od r. 1544 1567 i jeszcze 9 innych, sięgających aż do r. 1619 ob. Kętrz. , tamże, str. XIV XV. Pod jurysdykcyą zamku michałowskiego czyli kasztelanii michałowskiej, stała i ziemia lubawska. Ztąd pochodzi, że i ziemię lubawską nazywano michałowska Kętrz. , tamże, str. 23 24. Znaczniejsze w ziemi M. położone miasta są Brodnica, Golub, Nowe miasto, Lidzbark i Lubawa. Przy pierwszym podziale Polski, dostała się ziemia M. razem z zachod. Prusami pod berło pruskie i stanowiła aż do r. 1807, wraz z dzisiejszym pow. lubawskim, pow. michałowski, który potem od r. 1807 1815 należał do księstwa warszawskiego. Ale już r. 1813 zagarnęły Prusy znów ziemię M. i utworzyły z niej r. 1816 pow. brodnicki. Że pow. michałowski istnieje dziś jeszcze w zarządzie ziem

Michałowska ziemia