Michałowska ziemia, niem. Michelau dok. Michalo 1291, Michelaw, Mychalow, Michelovia, Michalovia, terra Michaloviensis, territorium Michelow, wzięła swą nazwę od starodawnego zamku w Michałowie ob. . Jej granice nie były zawsze te same; trzeba rozróżniać ziemię M. przed drugim pokojem toruńskim i po tym pokoju. Granica pierwotna szła, według Töppena, od wsi Świecia nad Drwęcą, poniżej ujścia Branicy, ku ziemi dobrzyńskiej do strugi Rokietnicy, dalej wzdłuż tej rzeki aż do Opalenicy i wzdłuż Opalenicy aż do Rypienicy, do której uchodzi Opalenica, podczas kiedy Rypienica wpada do Drwęcy poniżej Brodnicy. Na wsch. graniczyła z biskupstwem płockiem, ciągnąc się opodal Jastrzębia ku Drwęcy ob. Töppen Hist. comp. Geogr. v. Preussen, str. 82 i 90 i tegoż Atlas zur hist. comp. Geog. Y. Pr. , No II. Pierwotnie więc obejmowała ta ziemia mały tylko obszar po lewej stronie Drwęcy. Wynika to i z akt komisyi zajmującej się r. 1339 w Warszawie, z polecenia papieża, sporem toczącym się o tę ziemię między Polakami a Krzyżakami. Tam bowiem zeznaje świadek 78my zapytany o granice ziemi M. Durat dicta terra 4 miliaria a qualibet parte. I dalej Interrogatus, quot. .. miliaria faciunt dictam, dixit, quod 7 miliaria vix unus homo potest ire in una die ob. Script. rer. Prus. , II, str. 725. Był to więc obszar ziemi zajmujący około 5 mil kw. W spisie miejscowości z czasów krzyżackich w XV w. są jako w tej ziemi leżące osady wymienione Cielęta, Dzierzno. Jeleń, Gorczenica, Gotartowo, Grązawy, Jastrzębie, Kosernitz. niem. , Koziróg, Michałów, Szymkowo, Świerczyny, Szczuka, Sobiesierznie i Wapno ob. Kętrz. O ludn. pols. w Pr. , str. 86 87. Ale już w XV w. wysunięto granicę ziemi M. daleko na wschód, bo w spisie grodów i miast pruskich z czasu przed wojną 13letnią czytamy dosłownie Terra Michaloviensis habet unam civitatem Luthbork, t. j. Lidzbark, et XIV villas ob. Kętrz. str. 103. Ziemia M. w swoich pierwotnych granicach była oddawna polską i stanowiła osobną kasztelanią. Potwierdzają to r. 1464 obywatele pruscy i Polacy, utrzymując quod terrae. .. Pomeraniae, Culmensis et Michaloviensis a primaeva sui fundatione, locatione et exordio et ex antiquissimo tempore et diu priusquam ordo cruciferorum in rerum fuisset natura, fuerunt et sunt locatae et possessae per genus et linguagium Polonicum Script. rer. prus. , V, 237 i Kętrz. , str. 34. W podziale Polski między synami Bolesława Krzywoustego 1139 r. otrzymał Mazowsze, Dobrzyń, Kujawy i kasztelanią chełmińską i michałowską Bolesław Kędzierzawy ob. Kronika wielkopolska, rozdz. 30 i Kętrz. , str. 34. Jeden z jego następców, których książętami kujawskimi nazywamy, Leszek, ks. na Inowrocławiu i Wyszogrodzie u Dług. zowie się on, , dux Michaloviensis, zastawił tę ziemię Krzyżakom. Popierając bowiem Karola Roberta, króla węgierskiego, przeciw Wacławowi czeskiemu, roszczącemu sobie prawo do korony ś. Stefana, dostał się w niewolę czeską. Chcąc się z niej wykupić, zastawił r. 1303 d. 15 list. ziemię tę pignoris nomine zakonowi za 180 grzywien monety toruńskiej na 3 lata, i to pod bardzo niekorzystnymi warunkami, między którymi główny był ten, że gdyby on albo jego dwaj bracia Przemysław i Kazimierz w rzeczonym czasie owej sumy nie wypłacili, ziemia ta na zawsze zostać miała przy zakonie ob. Stronczyński Wzory pism dawnych, p, 22, No 21; Dług. , III, str. 17; Voigt, IV, 188191; Töppen Hist. comp. Geogr. , 80 81. R. 1304 d. 14 paźd. odnowił Leszek tę ugodę, a zakon dopłacił mu za to jeszcze 120 grzywien Lesko D. G. Dux Cuiaviae et Dom. Juvenis Wladislaviae. .. ad notitiam universorum volumus pervenire, quod quam Nobis in necessitatis articulo. .. Conradus Saccus Magister Prussiae ceterique Fratres sui. .. centum et octoginta marcas denariorum Thorun. concessessent, et demum. .. 120 marcas denariorum Thor. mutuassent nos. .. ipsis obligavimus nomine pignoris pro supra dicta pecunia in solidum Territorium nostrum Michalau. .. prout ad nos pertinet et in partem nostrum ex divisione Terrae Cuiaviae facta cum Fratribus nostris Inelitis Principib. et Ducib. Cuiaviae Primislao et Casimire est haereditarie devolutum. Datum Thorun ob. Dogiel Cod. dipl. Regni Poloniae IV, No 44, str. 37. Jeszcze tego samego roku zastawił Leszek znów 40 włók w ziemi M. naprzeciw Brodnicy za 62 grzywien ob. Töppen, str. 81 i Dogiel IV, 49. Gdyby ich zakonowi nie zwrócił 2 tygodnie po Wielkanocy przyszłego roku, natenczas traci prawo wykupienia. Ale ani Leszek, ani jego bracia nie byli w stanie należytości tej w oznaczonym czasie spłacić. Później zaś, gdy im Leszek i jego bracia pieniądze ofiarowali, nie chcieli ich Krzyżacy żadną miarą przyjąć. Tandem cum post elapsos terminos solutionis faciendae praenominatae pecuniae, mówi Leszek, Reverendo viro, Fratri Magistro ordinis. . aliquoties instaremus, ut saepe dictum Territorium Michelow Nobis redimendum concederetur, nec obtinere possemus, eo quod ad ipsos Fratres. .. jam devolutum perpetualiter extitisset Dogiel, No 49, str. 42. To samo zeznali r. 1339 przed sądem świadkowie co do braci Leszka Fratres ipsius Lestkonis Kazimirus et Premislius saepius obtulerunt dictam pecuniam cruciferis, quia volebant terram recuperare, quod facere cruciferi noluerunt ob. Script. rer. Prus. , II, 724.

Michałowo