kiego miecza obosiecznego z rękojeścią. Na granicy gruntów wsi Rachnówki, częścią zaś na polach tejże wsi są dotąd ślady starożytnego wału. W przeszłym wieku był w tem miejscu las. Na polu michałowieckim jest starożytna duża mogiła, dotąd przez nikogo niezbadana. Dość często znajdują się także monety Zygmunta III i Jana Kazimierza, które, wraz ze starożytnemi, są obecnie w zbiorach właściciela majątku. Na początku zeszłego stulecia była tu maleńka osada Świstówka, należąca do Błyszczanówki. Dopiero około r. 1720 Michał Makowiecki, skarbnik czerwonogrodzki, właściciel Błyszczanówki, rozpoczął w Świstówce budowę zameczku obronnego i całą osadę przezwał od swego imienia M. Syn jego, Stefan, również skarbnik czerwonogrodzki, zameczek wykończył i wzmocnił go wałami basztami i strzelnicami. Brał on udział w konfederacyi barskiej i nieraz tu odpierał nieprzyjaciół. Prowadził głośny proces z sąsiadem Wojciechem Raciborowskim, właścicielem wsi Makowa, o linię graniczną, co było powodem częstego rozlewu krwi. Postawił we wsi dla włościan cerkiew unicką, pod wezw. ś. Michała i w niej w 1791 r. został pochowany. Na planie wsi z 1787 r. , oprócz zameczku, oblanego ze wszech stron wodą, jest oznaczona cerkiew, gorzelnia, 32 chaty i, na granicy M. , Supruńkowiec i Szatawy, wielki kopiec, zwany Szubienice, na którym były trzy starożytne pomniki z krzyżami. Powierzchnię M. na tym planie obliczono na 16847746 łok. kwadr. Synem Stefana był Jan, chorąży pow. uszyckiego i szambelan królewski, o wiele spokojniejszego usposobienia. Fortyfikacyj nie podtrzymywał a zameczek począł przerabiać na dom mieszkalny. Umierając bezdzietnie cały majątek zapisał synowcowi Narcyzowi Makowieckiemu, marszałkowi szlachty pow. uszyckiego, zamieszkałemu w Proskirówce. Dokumenta z tego czasu o M. tak powiadają Majątek ten składa się z jednego folwarku, w skład którego wchodzą wsie M. , Błyszczanówka i Huta błyszczanowicka. Podług ostatnich obliczeń 1845 zawierają one M. 306 dusz męzk. , 304 dusz żeńs. ; Błyszczanówka i Huta 288 dusz męzk. i 301 dusz żeńs. Szlachty czynszowej 14 dusz męzk. Włościanie gospodarze, dzielą się na grupy. Grupy to odróżniają się między sobą ilością ziemi, którą używają dla własnych potrzeb. Parny ma ziemi ornej 24 mr. i sianożęci 2 mr. ; pojedynek ziemi ornej 12 mr. i sianożęci 1 mr. ; pieszy ornej 6 mr. i sianożęci 1 mr. ; a oprócz tego wszyscy oni, jako też i ogrodnicy, mają sadyby, których przestrzeń pod ogrodem i sadem jest mniej więcej półtora morga. Ogrodnicy, mieszkający w wiosce Hucie, mają po większej części więcej zieSłownik geograficzny. Tom VI Zeszyt 64. mi od innych, bo około dwóch morgów każdy. Posiadający wyżej wymienioną ilość ziemi, utrzymują bydło dla wypełniania pociągowych gospodarskich robót pierwsi przynajmniej trzy pary a drudzy dwie pary wołów i na mocy tego nazywają się pociągowymi parni i pojedynki. Półciągłymi, czyli pieszymi, nazywają się ci, którzy nie mając takiej ilości bydła, należą do niższej grupy. Przejście gospodarza z jednej grupy do drugiej zależy od woli obywatela i od możności gospodarza co do wypełniania robót. Majątek ten zawiera ziemi ornej 2970 mr. , sianożęci 137 mr. , lasu, w którym siano się kosi, 3000 mr. , pod sadybami i ogrodami 400 mr. , nieuż. 400 mr. , cerkiewnej 60 mr. , razem 6967 mr. Uprawa i zbiór produktów odbywa się pańszczyzną i własnymi środkami obywatela, który, dla spieszniejszej roboty i dla ulżenia włościanom, posiada 12 pługów, 10 radeł zwanych siedmiorakami, 20 radeł pojedynczych, 20 bron i 15 wozów z zaprzęgiem i usługą. Najmuje także robotnika za pieniądze lub wynagradza go zbożem, oddając mu piątą lub szóste część zebranego zboża. Lasami bezwarunkowo rozporządza obywatel dając włościanom na opał susznik w miarę potrzeby, a na budowę lub poprawę budynków drzewo materyałowe. Podług przyjętego zwyczaju włościanie sieją w lesie, na gruntach oznaczonych, konopie i sadzą kartofle. Ziemia wydaje bez nawożenia pszenicę ozimą i jarą, jęczmień, owies i wszystkie inne gatunki zboża. Przez ziemię tego majątku przepływa rzeka Błyszczanówka, która porusza młyny. Włościanom wolno jest łapać ryby. Są także dwa stawy, w których łowienie ryb należy do obywatela. Przechodzi tędy handlowa droga z Kamieńca, Szatawy, Dunaj owiec i innych miasteczek do Kiszyniewa, Odesy i innych handlowych punktów. Oprócz mieszkalnych domów obywatela i włościan, znajduje się 4 karczem, tyleż młynów wodnych, z których jeden o 6 kamieniach, 1 o 3ch i dwa o 2ch kamieniach, gorzelnia parowa, z dziennym zacierem na 100 pudów mąki; zwykle wódkę pędzą przez sześć miesięcy i w tym czasie wyrabiają do 10000 wiader wódki, t. j. z puda zboża otrzymuje się 6 ók. W cegielni pracują ludzie wolni, lub dobrowolnie najmujący się włościanie. Tak jedni jak i drudzy otrzymują po rs. 1 kop. 60 od wyrobionych 1000 cegieł. Tartak wodny na Błyszczanówce, dla wycierania drzewa z własnych lasów. Są tu łomy kamienia piaskowego i piece do wypalania wapna. Gospodarstwo prowadzi się trzypolowe, z wyłączną produkcyą ziarna. Ziemia orze się pługiem zaprzężonym w trzy pary wołów, radłem siedmiorakiem w trzy pary wołów, radłem pojedynczem o jednej parze wołów i broną o pa20

Michałówka