skie włóki, które już posiadają; owiec mogą trzymać ile chcą; czynsz zwykły. Dan w Wiśniowcu ob. Altes GrundB. , 105. R. 1744 d. 2 mar. taż starościna nadaje Stanisławowi Parczykowi 3 mindakowskie wł. A. G. B. Dan w Wiśniowcu. R. 1747 d. 6 stycz. poświadcza Kazimierz Bogusz, sędzia surrogat stwa tucholsk. , że 3 włóki należą oddawna do Rudna. Ale Marx, młynarz, przywileju nie ma, może zaginął, bo przysięga; teraz sprzedał je Bartkowi Zabłockiemu, pewnie z M. Dan w Tucholi A. G. B. , 1I0, W 1754 potwierdza król August III Fabiana Bladowskiego na 1 4 łanu wybranieckim w Bladowie i Andrzeja Gwiazdowskiego na 1 4 łanu w M. ; mają mieć wolne drzewo. łanowo jeszcze zapłacą. Dan w Warszawie ob. Gr. B. III, 144. Lustracya z r. 1570 donosi, że Mały M. dzierżawy Jerzego Żalińskiego, ma włók 58, osiadłych 48; 2 sołtysów na 6 dziedzicznych wł. ; 1 wybraniecką włókę trzyma wieś. Z lustr. z r. 1664 wynika, że czynszu płacono z tej wsi 40 fi. i 25 gr. Według taryfy poborowej z r. 1648 płacili poddani w Małym M. od 30 osadzonych i 27 pustych wł. , od karczmy i ogrodów 88 fi. 18 gr. Inwentarz starostwa tuchol. z r. 1565 donosi jeszcze, że w M. jest gburów 15 na 52 wł. , sołeckich4, płacą 34 flor. po 20 gr. , ziemia jest piaszczysta; w granicach wsi jest pusty czerwony dwór; ogrodników gburskich było 5, którzy na folwarku nie robią, ale latem pomagają około plewidła; dostają tedy w zamku jeść; jezior nie ma. Ob. Wyciągi ks. Kujota z Archiw. Królewieckiego. 2. M. Wielki, niem. Gr. Mendromierz al. Mangelmuehle, Mandromicze 1313 r. , Mandromir 1356, Mandilmir 1382, wś, pow. tucholski, st. p. i paraf. ew. Tuchola, paraf. kat. Jeleńcz, okr. urz. stanu cywil. Nowa Tuchola. Do tutejszej szkoły katol. uczęszczają i dzieci ze Switu; w 1866 r. było 86 dz. Obszar wynosi 5199 27 magd. mr. ; 170 bud. , między tymi 90 dm. , 562 mk. , 449 kat. , 34 ew. 1868 r. . Podatek od gruntu 301 tal, od bud. 38 tal. Do tutejszego filialnego kościoła należą W. Mędromierz, M. Mędromierz, Łyskowo, Bralewnica, Brzuchowo, Wieszczyc i folw. Annafeld. Niedawno pobudowano przez M. szosę, prowadzącą z Tucholi do Sępolna. W źródłach historycznych jest pierwsza wzmianka o M. w dokumencie r. 1313 d. 7 czerw. wystawionym, w którym M. nabywają synowie Swency od zakonu krzyżackiego ob. Voigt, Cod. dipl. Prus. , t. II, 70, str. 84 i Toeppen Hist. consp. Geogr. , str. 69. Niedługo potem posiada ją znów zakon. R. 1356 nadaje W. M. Winryk T. Knyprode Mikołajowi Grzeli Nicotaus Grsellen i jego sukcesorom 62 włók, z tych 6 dla sołectwa, jak jego poprzednicy mieli, i trzeci grosz od sądów, jako też; pół czynszu karczemnego. Drugą część pozostawiamy sobie. Prócz tego dajemy jemu i jego sukcesorom dwie włóki wolne od czynszu i zwyczajnej tłoki i przyległe jezioro pół wolne za cztery włóki, które wzwyż wymieniony Mikołaj był kupił od szpitalu. Proboszcz dostaje 4 wolne włóki. Od tych drugich 50 włók powinni posiedziciele nam czynszować z włóki po pół grzywny zwyczajnej monety i kur parę co rok na św. Marcin na zamek nasz tucholski. Prócz tego będą zobowiązani dwa dni usługi czynić na zamku. Arcybiskupowi gnieźn. mają dać 2 skojce zwyczajnej monety z każdej włóki co rok jako dziesięcinę, a proboszczowi z każdej włóki pół ćwiertni żyta i pół ćwiertni owsa. Dan w Tucholi w oktawę Poczęcia N. M. P. Świadek; Albrecht von Leesten, komtur tucholski ob. Odpis Belneński w Pelplinie, str. 2. E. 1382 kazał komtur tucholski Henryk v. Bollendorf przemierzyć obszar wsi tutejszej, przyczem wykazało się 8 włók nadmiarku. Z tych sołtysowi i Peczowi, który był domu naszego sługą, 6 włók; od reszty włók mają posiedziciele płacić zakonowi po 2 grzywny czynszu od włóki i 1 grzywnę za zaciąg. Dan w niedzielę Invocavit tamże, str. 3. R. 1383 nadaje w. m. Konrad Zollner v. Rotenstein wiernemu Peczowi i jego sukcesorom 12 włók na Brzuohowie na prawie chełm. wolne i dziedzicznem prawem. Prócz tego użyczamy mu 4 włóki na prawie wzwyż wymienionem przy wsi M. , ażeby nam tem pilniej służył. Od tych 4 włók ma według liczby włók równo z drugimi posiedzicielami dawać na bakałarza i na pasterza i czynić wszystkie powinności. Bydła zaś nie mają więcej hodować na tych 4 wł. , jak inni we wsi na tyluż wł. siedzący. Nadto dajemy temuż Peczowi 15 mr. łąk przy Kamienicy tamże, str. 3. R. 1604 w piątek po św. Macieju sprzedał Samuel Żaliński na Żalnie i Brzuchowie 4 włóki do folw. Brzuohowa należące, z łąką w Brzuchowie położoną, jako lemaństwo Jędrzejowi Tyzikowi za 600 zł Kontrakt ten konfirmuje Władysław IV d. 18 stycz. 1635 r. Lemaństwo to musiało leżyć w obszarze dzisiejszej wsi M. , bo Brzuchowo było dobrem szlacheckiem, lemaństwa zaś tylko na królewskich gruntach powstawać mogły. R. 1665 d. 23 maja odnawia Jan Kazimierz powyższy przywilej Janowi Chylewskiemu; nadto zezwala, że może paść200 owiec w Żołwińcu. R. 1681 d. 20 kwiet. nadaje Jan Andrzej Morsztyn, wielki skarbnik koronny, pewnie temuż Janowi Chylewskiemu za wierne usługi, gdy jeszcze sstwo tucholskie posiadał, na dożywocie 3 puste włóki do uprawy. Czynsz ma być zwykły, od robocizny będzie wolny. Gdyby co mieli napowrót zwrócić, spadkobiercy nie są obowiązani usta Męd pić, aż im się wszystko wynagrodzi. Przywilej ten konfirmuje król Jan III d. 31 maja 1681 r. R. 1700 d. 6 czerw. nadaje Kazimierz Bieliński, ssta tucholski, 3 włóki karwasowskie Maciejowi Szczepańskiemu; pozwala mu owce trzymać. Ma płacić 5 polskich zł. od włóki i korzec owsa; zobowiązany jest także do jednej podróży do Gdańska; drzewo na opał i do budowli ma mieć z borów starościńskich. Potwierdzenie tego przywileju nastąpiło w Warszawie 21 lut. 1701 r. R. 1706 daje tenże ssta tucholski Bieliński za sąsiedzkie usługi Kazimierzowi Słupeckiemu i Konetancyi z Garczyńskioh Wielki i Mały M. na 40 lat w zastaw; za to dostaje 4000 tynfów i rocznie 30 zł. pol. ; sądownictwo i wszelkie inne dochody pobiera Słupecki, tylko kryminały idą do zamku. R. 1763 d. 21 mar. konfirmuje August III Wawrzyńcowi Szamockiemu lemaństwo. R. 1767 d. 18 marca potwierdza król Stanisław August przywilej sołecki Albertowi Gierszowi i Jakubowi Lubińskiemu, posiadającym 8 włók; dań i kontrybucye mają płacić według lustracyi z r. 1763 ob. Wyciągi ks. Kujota z ksiąg gruntowych w Kwidzynie. Lustracya z r. 1570 pisze Wś Wielki M. ma włók 60, prob. 4, sołtysk. 8, 6 włók przed rokiem ogniem zniszczone; osiadłych 51, ogrodów 5, dzierżawy Jerzego Żalińskiego; 2 karczmy, 5 gburów, lemańskich 4. Według taryfy z r. 1648 ob. Lengnich, Gesch. d. L. Pr. , VII, Doc. 2, str. 5 płacili w M. podwładni od 31 osadzonych włók, od karczmy i ogrodu 63 flor. 18 gr. Lustracya z r. 1664 pisze Wś M. Wielka ma włók 60, sołtyskich 8, plebańskich 4, lemańskich 4, gburów 5, kościół jest collationis regiae; summa villae flor. 78 gr. 2. Inwentarz star. tuchol. z r. 1565 podaje, że w M. są średnie grunta; poddani szarwarkują do Bralewnicy; sołtyskich włók było 8, lemańskich 4, na które mają prawo szlacheckie; nie są zobowiązani do roznaszania listów, tylko 1 beczkę miodu winni do Torunia zwozić; osiadłych włók 44, na których siedzi 15 gburów; winni 4 fury drzewa zwieść do zamku. W czasie wojny są gburzy zobowiązani do straży na zamku i powinni czynić, co im rozkażą ob. Wyciągi ks. Kujota z archiw. królewieckiego. Wizytacye Trebnica r. 1653 i Mathego z r. 1767 donoszą, że w W. M. znajduje się kościół św. Stanisława bisk, konsekrowany. Kościół i wieża z drzewa pobudowane, odnowione zostały po części r. 1752, dach był deszczułkami pokryty; ławek było 16. Wielki ołtarz rzeźbiony zawierał obraz przedstawiający św. Trójcę; drugi ołtarz obraz św. Stanisława, a trzeci po drugiej stronie ozdobiony był obrazem N. M. P. Ołtarz ten konsekrował d. 18 lietop. 1713 r. sufragan gnieźnieński Antoni Mzdzewski. Odpust od

Mędromierz

Męd