przy ujściu Mereczanki, pow. trocki, w 4 okr. adm. ; 102 w. od Wilna, 84 w. od Trok, 77 od Grodna; 233 dm. , 2148 mk. 1882 r. . Prawosławna cerkiew murowana, kościół parafialny katol. Wniebowzięcia M. B. , sąd gminny, szkoła, targi tygodniowe co niedziela, st. poczt. odl. 24 w. od Oran. Na Niemnie znajduje się prom. M. stanowi własność skarbu, który ziemię oddał włościanom na wykup. Dawniej znajdowali się w M. dominikanie, dla których burmistrz miejscowy Krzysztof Stefanowicz i jego żona Anna ofiarowali r. 1605 kamienicę z placem a kanclerz litewski Gabryel Wojna wymurował przed r. 1615 kościół pod wez. P. M. Gromnicznej i ś. Kazimierza. Nadto było w M. kolegium jezuickie, założone 1676 r. przez Michała Kazim. Paca, woj. wil. i hetm. w. lit. , ze szkołami niższemi. Po kasacie jezuitów komisya edukacyjna 1777 r. oddała mury ich dominikanom, którzy utrzymywali szkołę podwydzialową. M. jestto jeden z najdawniejszych grodów litewskich, często rezydencya książąt litewskich, którzy dla łowów w okolicznych kniejach chętnie tu przebywali; bogaty jest w rozmaite wspomnienia historyczne. Pierwsza wzmianka historyczna o nim znajduje się w kronikach krzyżackich pod r. 1377, w którym Gotfryd Linden, marszałek krzyżacki, wyprawiwszy się przeciwko Olgierdowi, znaczne łupy z M. zabrał. W r. 1391 Witold opanował zamek merecki; w wyprawie zimowej 1393 r. w. mistrz Konrad Jungingen zdobył i zburzył zamek. Po odbudowaniu go przez Litwinów, marszałek zakonu Werner Tettingen 1403 r. także go opanował, spustoszywszy okolice. M. znajdując się na drodze wypraw zakonnych przeciw Trokom i Wilnu, bezustannie był wystawiony na najazdy krzyżackie. W ogóle do końca panowania Wł. Jagiełły M. miał wielkie znaczenie wojenne. Wkrótce po zaprowadzeniu wiary chrześciańskiej w Litwie, Jagiełło fundował w M. farę pod wez. ś. Mikołaja, uposażaną przez w. ks. Kazimierza 1442 r. oraz Aleksandra Jagiellończyka 1493 i 1496 r. , za którego wymienioną jest pod wez. N. M. P. , dalej przez Zygmunta I w 1516 r, i Stefana Batorego 1582 r. Zygmunt I dal 1536 r. starostwo mareckie w dożywocie Janowi Zabrzezińskiemu, woj. trockiemu i marszałkowi w. ks. lit. Zygmunt August nadał M. potwierdzenie na prawo magdeburskie przywilejem podpisanym 7 grud. 1569 r. w Knyszynie. Najważniejsze wspomnienia łączą się do panowania Władysława I, który królewiczem jeszcze będąc bawił tu w latach 1630 31, a potem jako król w r. 1633, 1634 a ostatecznie w r. 1648, kiedy wracając z Wilna do Warszawy, zatrzymał się tutaj, i, w ciężką zapadłszy chorobę, d. 20 maja życie zakończył. Najazd nieprzyjaciół za Jana Kazimierza sprowadził ostateczną klęskę na M. , z której już nigdy nie powstał, pomimo uchwały sejmowe 1655 r. , zwalniającej miasto na lat 6 od ciężarów i potwierdzającej dawne przywileje. Za drugiej wojny szwedzkiej zatrzymał się w M. 1707 r. w paźdz. oraz w stycz. 1708 r. cesarz Piotr W. Przy samem ujściu Mereczanki do Niemna wznosi się góra, w wyższej części sypana, na której stał niegdyś zamek, jedyny ślad po którym pozostał w dużym okopie, wieńczą. cym szczyt góry, w odłamkach cegły i żużli, a nadto w znalezionych kilku kulach kamiennych, ważących przeszło 80 fun. , oraz szczątkach machin wojennych. Chwilowo M. był głównem m. powiatu, stanowiącego część pow. trockiego. Par. kat. dekanatu mereckiego dusz 4820 a z filiami 12, 588. Filie w Marcinkańcach i Rotnicy; dawniej i w Niedzingach. Kaplica była w Pilwingach. Dekanat merecki dyec. wileńskiej składa się z 14 parafij M. , Niedzingi, Olkieniki, Daugi, Punie, Jeźno, Stokliszki, Olita, Piwosiuny, Haunszyszki, Dusmiany, Niemonajcie, Niemoniuny, Birsztany, wszystkie w pow. trockim; wiernych liczy 73, 214. Merecz gmina, pow, trocki, posiada 888 dm. , 5699 włościan ob. płci; 30, 740 dz. gruntu; zarząd gminny w mczku M. Gmina składa się z 13 okr. wiejskich i obejmuje 2 miasteczka, 53 wsi i 17 zaścianków. Okręgi są 1 Merecz, 2 Radówka, 3 Nierowo, 4 Kobiele, 5 Mordasowo, 6 Kościuny, 7 Ruskie sioło, 8 Nietesy, 9 Soleniki, 10 Rzeczany, 11 Piórzyszki, 12 Rondomańce, 13 Brokorościele. Gm. należy do IIgo okr. pokoju do spraw włościań. M. okrąg wiejski w gm. Mereczu, mieści w obrębie swym mko M. , wś Maksymańce, oraz zaścianki Zamereczanka, Jabłonowo, Zakowale, Poszylinga, Kamienciszki, Bakanowa. M. st. poczt. na trakcie OranyMerecz, odl, od Wilna na 102 w. Mereckie starostwo grodowe, w wojew. i pow. trockim. W r. 1766 wedle spisów podskarbińskich składało się z miasta M. z wójtostwem i przyległcmi dobrami, któro w czasie pierwszej wojny szwedzkiej zupełnie wraz z miastem były zniszczone. W tym czasie posiadał je Mateusz Ogiński, wojewodzie witebski, który zeń opłacał kwarty złp. 3425 gr. 12, a hyberny złp. 4226. Bo r. 1846 utrzymywał się na wzgórzu nad samą Mereczanką dwór, gdzie zwykle starostowie miejscowi przemieszkiwali. Na sejmie z r. 1773 75 stany rzpltej nadały to sstwo w emfiteutyczne posiadanie Józefowi Narbutowi, chorążemu i posłowi pow. lidzkiego. Na tymże sejmie uchwalono przeniesienie grodu z Merecza do Olity. 2. M. , zaśc, pow. wileński, gm. Turgiele, w 5 okr, adm. 3. M. Michnowo, majątek, pow. wileński, gm. Turgiele, w 5 okr, adm. ; własność

Merecz