proboszcza. Do dekanatu melzackiego są przypiekarskich, szewieckich i kramarskich będzie we pokłady i bagna. W 1877 r. 3684 mk. , po większej części katol. , lutrzy tworzą tylko 77 proc. , żydzi 35 proc. Ludność trudni się głównie rolnictwem. Len wysyłają ztąd aż na Szląsk i do Austryi. Jest tu sąd okręgowy i towarz. pożyczkowe; co rok odbywa się tu 8 jarmarków. Bity trakt idzie ztąd do Packhausen i dalej do Brunsberka. Niedawno zbudowano kolej żelazną z Olsztyna na Dobremiasto, Ornetę, Melzak i Hogendorf do Brunsberka; nadto zaprojektowano odnogę z Melzaka do Kobbelbude, gdzie się złączy z koleją wschodnią, do Królewca wiodącą. Tutejszy okr. urzędu stanu cywil. liczył 3760 dusz; r. 1882 ur. się 162 dzieci, zmarło 116 osób, zawarto 36 ślubów. Tutejsza st. p. należy do IIIciej klasy. Poczty osobowe idą ztąd do Packhausen; poczta posłańcowa dochodzi do Frauendorf. Do tutejszej poczty nadesłano 1877 r. 26200 listów, kart poczt. i t. d. , wysłano zaś 42100; paczek bez deklar. wart nadesłano 7100, wysłano zaś 4500 paczek i listów z deklar. wart. w kwocie 1, 076, 900 mrk. ; nadeszło 490, wysłano 1300 deklar. na 1, 287, 300 mrk. Zaliczek poczt, nadeszło 1200 na 12, 002 mrk. , mandatów poczt. nadesłano 141 na 18, 040 mrk. ; wykazów poczt, nadeszło 2055 z 104, 644 mrk. , wysłano 6197 z 369, 991 mrk. ; liczba podróżujących wynosiła 981 osób; telegramów nadeszło 642, wysłano 704. Katol. kościół tutejszy należy do starszych w dyec; wielki ołtarz konsekrował bisk. Stan, Hozyusz 1554 r. Znajdująca się obok fary kaplica Różańca ś. , cała murowana, została wystawiona kosztem tutejszego burmistrza Jana Schau r. 1667. Z proboszczów melzackich, których prezentuje kapituła, są znani 1. Echardus, 1304 r. , 2 Jan 1315 r. , 3 Teodor r. 1374 studyował prawo w Pradze, 4 Piotr Steinbutte Steinbotten w 1421 roku. 5 Cristannus Tapiaw 1456 97; Jan Majbom viceplebanus 1462, 6 Wawrzyniec Seydels 1532, 7 Fabian Emerich 1532. Wikarym był tu r. 1480 Marcin Verchenauw. Na przedmieściu był przy szpitalu ś. Jerzego wikaryat ś, Jerzego; księżmi tu ustanowionymi byli Jan v. Kirsburg 1359 r. i Piotr Tham 1375 r. Kaplica ś Jakuba po za miastem została poświęcona przez bisk. Kromera; od r. 1620 22 wymurowano ją na nowo, a bisk. Załuski poświęcił ją 5 listopada 1700 r. na cześć ś. Jakuba i Rocha ob. Script. rer. Warm. I, pag. 428 29. Par. melzacka liczyła 1878 r. 3155 komunikantów. Tutejszy kościół ewang. został zbudowany r. 1817 ob. Toppen Hist. consp. Geogr. , str. 347. Dawniej należały do tutejszej parafii i Lajsy i aż do r. 1581 był joden z tutejszych kapelanów zarazem komendarzem w L. Dopiero potem odłączono te dobra i ustanowiono łączone następne parafiie 1 Melzak, 2 Orneta i Open 4632 komunikan. , 3 Heinrikau 1023 kom. w 1878 r. , 4 Langwalde 1378, 5 Lajsy i Sonnwalde 1391, 6 Lichtenau 934, 7 Migehnen 1372, 8 Peterswalde 997, 9 Plauten 1241, 10 Wusen i Stegmannsdorf 1777, 11 Basien 810 kom. . M. należy do prastarych osad czego dowodem między innemi cmentarzysko, cimeterium pruthenicale, któro tu znaleziono ob. Sieniawski Bisk. Warm. , t. I, str. 219 Dzisiejsza nazwa jest tylko skrócone staropruskie Malcekuke, jak opiewa przywilej z r. 1312, który niżej przytaczamy. Tak bowiem zwała się tutejsza okolica, ale i miano Wewa zachodzi w dok. Kiedy miasto tutejsze właściwie zostało założone, nie wiadomo, ale już r. 1282 zachodzi jakiś Pundico de Melzak jako świadek ob. Cod. dipl. Warm. , I, str. 106. Z przywileju de dato In Frowenburg r. 1312 dowiadujemy się, że kapituła warmińska powierzyła była lokacyą tego miasta wraz z sołectwem najprzód Teodorykowi de Lichtenfelde. Tenże jednak, nie będąc pewnie w stanie podołać temu zadaniu, sprzedał swojo prawo Henrykowi, tkaczowi z Pr. Holądu; od niego zaś kupił sołectwo i prawo lokacyi Fryderyk, także z Pr. H. pochodzący Nos Henricus praepositus. .. totumque capitulum. .. procuravimus, quod honestus Tir ffredericus, civis quondam Hollandensis, soulteciam et locacionis officium in civitate nostra sita cum centum viginti et uno mansis. .. in quodam nostro territoris malcekuke pruthenice, quod sonat theutonioe melzak, dicto et nomine ipsius territorii melzak vocata, quae ad Theodoricum de lichtenfelde nostrum ibidem primum scaltetum ratione locationis et post haec ad henricum Lanitextorem, civem in Holland, legitima et rationabili emptione pervenerat, a jam dicto Henrico. .. . comparavit. .. , tamże, str. 283. Z tego miasta więc przybyli dotąd, jak się zdaje, pierwsi osadnicy; a ponieważ Pr. H. założony został przez zbiegów z Holandyi, dla tego mieszkańcy M. używają do dziś dnia jeszcze narzecza dolnoniemieckiego ob. Sieniawski 1. c. , str. 67. Dalej opiewa zapis, że wyżej wspomniany Fryderyk nabył także prawo rybołóstwa w Wałszy in aqua walscha i polowania na zwierzynę i ptaki cum venacionibus et aucupacionibus, z wyjątkiem górnictwa omni minera quoounque nomine censeatur excepta. Kapituła potwierdza mu wszystkie te prawa, ale pod następ. warunkami 6 włók wolnych należy się proboszczowi i kościołowi, 21 miastu, 10 sołtysowi Teodorykowi i jego spadkobiercom. Właściciele reszty 84 włók będą po 9 wolnych latach pół grzywny od włóki płacić nam na św. Marcin. Od jatek rzeźnickich,

Melzak