nią się być prusakami. Co do wyznania liczono 1873 r. 37, 756 ew. , kat. 562, żydów 184 i 10 baptystów. Te liczby podaje niemieckie źródło Ob. Weiss R. B. Gumbinnen str. 221 ale co do kat. szematysmus dyecezalny warmiński z r. 1879 podaje, że par. margrabowska, liczyła samych komunikantów 597. R. 1839 było w pow. według Weissa 604 kat, t. j. 2 1 2 proc. całej ludności, dziś tylko 1 1 2 proc. ; żydów było 1838 r. 67 czyli 1 4, proc, dziś nieomal 1 2 proc. Ludność kat. zamieszkuje przeważnie pogranicze, gdzie się styka z Polską. Ew. liczą 7 kościołów i 9 predykantów, kat. 1 kościoł z J księdzem, żydzi 1 synagogę, zbudowaną r. 1834. Od r. 1869 70 przeszło z wiary kat. na ew. 29 osób, a wskutek mieszanych małżeństw 86; z wiary ew. na kat. 4; 2 żydów przeszło na wiarę lut. U prostego ew. ludu zachowała się jeszcze wiara, że wymijanki w kościele kat. są skuteczniejsze od tych, które w ew. kościele się odmawiają, dla tego spieszy gromadami w święta, zwłaszcza na Przemienienie pańskie do Olecka, do kat. kośc. Aby temu zapobiedz, odprawiają ew. w dzień ten rodzaj misyi, w której biorą udział wszyscy predykanci powiatu. Ew. grunta kościelne wynoszą 1553. 37 morg. Patronem wszystkich kośc. ewang. jest fiskus, dochód 8 ew. predykantów, można obliczyć za 10000 tal. Kat. kościół i proboszcza utrzymuje stolica bisk. warm. Szkół publicznych liczono 83; prócz tego są jeszcze 2 szkoły prywatne w mieście z 103 dz. 23 chł. i 80 dziew. . Nauczycieli było 103, dzieci szkolnych 6907, między tymi 48 kat. , przypadało więc na 1 naucz. 66 d. W pow. jest pow. kasa oszczędności r. 1855 założona, dalej spółka kredytowa 1866 i tow. kredytowe 1867. Ubogich było w mieście 1873 r. 53, na wsiach 560, na pierwszych wydano 1135 tal. , na ostatnich 1686 tal. , nadto znalazło w 5 szpitalach 16 szpitalników utrzymanie. Od r. 1867 1873 zmniejszyła się ludność o 1168 dusz 2, 95 proc, na milę kwadr. przypada 2534 mieszk. Większa część ludności trudni się rolnictwem; samych gospodarzy i właścicieli gruntów jest 3211, ze służbą razem 10685; rzemieślników było w mieście 164, na wsiach 820, handlem zwłaszcza zbożowym, zajmowało się w mieście 137, na wsiach 224 osób. Cały handel koncentruje się głównie w M. i w Mieruniszkach, ostatnie leżą już nad granicą polską; tam jest także koi mora celna I klasy. Większą część towarów wysyłają jednak na Czymochy w pow. łeckim, gdzie także jest poboczna komora celna. Import z Rossyi wynosił 186970 r. 1000 1200 ctr. lnu, 2000 ct. szmat, 8000 korcy siemienia lnianego i 2000 korcy owsa i jęczm. Prócz 2 targów odbywa się w M. 8 jarm. , a w Świętajnie 4. Na jarm. w M. przyganiają wiele koni i bydła z Polski. Oberży i karczem było w mieście 26, na wsiach 122, zbyt wiele; stacyi poczt. było 6, tel. 1 w M. Przemysł mało rozwinięty na wzmiankę zasługuje drukarnia w M. i hamernia w Nowym młynie, gdzie kują sztaby żelazne i robią machiny gospodarskie. Gorzelni jest 24; między temi 7 w mieście; browarów liczą 4, większych cegielni 3. Ludność robocza na wsiach dzieli się na 3 klasy; do pierwszej należą parobcy i służące; parobcy pobierają na dobrach 20 26 tal. myta, buty i sukmanę około 8 tal. warte u gbura 3 4 tal. myta, ubiór i 2 korce kartofli. Służące dostają na dobrach 12 14 tal. i ubiór w wart. . 3 tal. , u gbura 3 4 tal. , ubiór i nieco kartofli. Do 2ej klasy liczą się deputatnicy; ci pobierają na większych posiadłościach i dobrach, oprócz wolnego mieszkania i drzewa na opał 12 1 2 tal. myta, 12 korcy żyta, 3 korce jęczmienia, 4 korce owsa, 2 korce grochu, 1 4 morgi ogrodu, 125 prętów kwadr. dla kartofli, 60 80 dla lnu, zorane i zbronowane, siana dla 1 krowy, pastwisko do 2 3 świń z podściółką, przy młóceniucepami 1 11, machiną 1 16 kor. , rocznie około 50 kor. Za to jest w lecie od 15 kw. 15 paźdz. chłop i służąca zobowiązany do roboty od wsch. słońca do zachodu bez wynagrodzenia; zimą od 15 paź. do 15 kwiet. pobiera chłop 2 sbr. , służąca 1 sbr. , jeżeli żądają, musi i kobieta przyjść przynajmniej na poobiedzie, za co dostaje 2 sbr. Ta klasa jest więc dobrze uposażona. Do 3 klasy rachują zwyczajnych robotników; ci pobierają w żniwa 8 10 sbr. kobiety tylko 5 6 sbr. ; w innym czasie latem chłop 8 sbr. , kobieta 5 sbr. ; zimą chłop 5 sbr. , kobieta 4 sbr. Cały ich zarobek wynosi najwyżej 80 tal. na familią, jeżeli im się czasem kartofle nie udadzą, to są wskazani na dobroczynność drugich. To też niedziw, że i tu wychodztwo coraz się wzmaga. Co do podatków, przypada na każdego mieszczanina 1 tal. 2 fen. aż do 7 tal. , na wsiach 12 sbr. 8 fen. przecięciowo na każdego 17 sbr. 10 fen. Gospodarz 600 mr. posiadający, trzyma 4 konie, których utrzymanie kosztuje około 400 tal. Powiat m. w dzisiejszych granicach został zorganizowany r. 1818 Zawiera 7 ew. parafii i to Cichy z 23 wsiami, Gąski z 16, M. z 25, Mieruniszki, z 10, Szarejki z 18, Świętajno z 17 i Wieliczki z 20 wioskami; 6 osad należących do Cich i Świętajna, przyłączono r. 1861 do Orłowa w pow. leckim. Dalej liczy pow. 26 obwodów poborowych. Co do pośrednich podatków, należy pow. do głównej komory celnej w Ejtkunach; w pow. są 2 komory celne w M. i w Mieruniszkach przy nich jest ustanowionych 2 rendantów, 2 głównych kontrolerów, 3 poborowych dozorców Steuieraufseher i 12 strażni

Margrabowo