kiem przywilej gwarantujący menonitom wolność od służby wojskowej; z tej przyczyny opuszczają oni jeszcze wciąż stare siedziby szukając nowych. Ob. Eckerdt Geschichte des Kreises Marienburg, 1868, str. 169 174 i 241 243. Pod względem narodowości liczono w pow. malborskim 1861 r. Niemców 55, 174 11650 familij, Polaków 955 223 familij, 2 Morawian. Takie liczby podają niemieckie źródła, które trudno sprawdzić. Oprócz wymienionych już 2ch miast i 1go targowiska, jest w pow. 152 wsi, 4 folw, 3 kolonie i 13 wybudowań 1861 r. . Domów mieszkalnych liczono 1819 r. 5227, 1858 r. 5313, 1861 r. 5408, a więc na milę kwadr. 1819 r. 345, 46 dm. , 1858 r. 35113, 1861 r. 357, 57; na jeden dom przypadało 1819 r. 7, 63, 1858 r. 10, 35, 1861 r. 10 37 mk. W Malborgu samym było 1825 r. 5258 mk, dm. zaś 633; 1858 r. 7532 mk. a 765 dm. ; 1861 r. 7560 mk, a 755 dm. ; zatem przypadało na jeden dom 8, 2 mk. r. 1825, 9, 8 r. 1858, a 10 r. 1861. Stajni, stodół i szop było w pow. 1819 r. 2758, 1858 r. 5937 1861 r. 5756; a zatem przypadało na milę kw. 1819 r. 182, 2, 1858 r. 392, 4, 1861 r. 340, 6; że r. 1861 jest ich mniej, pochodzi stąd, że przedtem zabudowania z sobą w związku stojące osobno wyliczano. Publicznych gmachów było 1861 r. dla kultu 65, dla szkół 118, dla chorych i ubogich 60, dla władz rządowych 69, dla policyi miejscowej i urzędów gminnych 211, dla wojska 5. Posiadłości liczono w pow, 3517 z 242, 489 morgami, tak że na każdą posiadłość przypada przecięciowo 69 mr. Dekanat malborski należał aż do roku 1821 do bisk. chełmińskiego, odtąd zaś należy do bisk warmińskiego. Obejmuje zaś następujące parafie 1 Fiszewo 420 komunikantów 1878 r. , a 754 dusz r. 1868; 2 Gnojewo 230 kom. r. 1878, a 470 dusz r. 1868; 3 Konigsdorf 310 kom. r. 1878, ą 774 dusz r. 1868; Kończewice i Lisewo filia 670 kom. r. 1878 a 1059 dusz r. 1868; 5 Lasowice 569 kom. a 1210 dusz r. 1868; 6 Milenz zfilią AltMünsterberg, 344 kom. 1878, a 606 dusz r. 1878; 7 Malbork z następ. wsiami i osadami Backermuhle, Dammfelde, Hej budy, Hoppenbruch, zamek Kałdowo, przedmieście Kałdowo, Kozliczki wś, Koźliczki folw. , Landmuhle, Rodlofferhuben, Sandhof, Stadtfelde i Vogelsang 3070 kom. r. 1878, a 4347 dusz r. 1868; 8 Mątwy 540 kom. r. 1878, a 927 dusz r. 1868; 9 Notzendorf 327 kom. r. 1878, a 778 dusz r. 1868; 10 Thiergart 460 kom. r. 1878, a 909 dusz r. 1868; II Pogorzała wś 727 kom. r. 1878, a 1195 dusz r. 1868. Bo dekanatu sztumskiego należą 2 parafie Dąbrówka niemiecka i Pozylia. Do dekanatu nowodworskiego Tiegenhof Boręty, Furstenwerder Ladekopp, Lichnowy, Marynowy, Nowa cerkiew, Nytych, Schöneberg, Tannsee i Tiegenhagen. Ewangelicy mają w pow. 26 parafiij 1 Stare pole 660 dusz r. 1868, 2 Altmunsterberg 223, 3 Baarenhof 1722, 4 Borę ty 308, 5 Fiszewo 1136, 6 Gnojewo 196, 7 Kaczynos 833, 8 Kończewice 445, 9 Ladekopp 920, 10 Lasowice 644, 11 Lichnowy 728, 12 Marynowy 584; 13 Malbork, do którego przyłączone są następ. osady. Bäckermuhle, Dammfelde, Hoppenbruch, zamek Kałdowo, przedm. Kałdowo, Landmuhle, Liebenthal, Lindenwald, Rodlofferhuben, Sandhof, Stadtfelde, Vogelsang 5997; 14 No wa cerkiew 402, 15 Nytych 1697, 16 Palczewo 229, 17 Pręgnowo 137, 18 Schadwalde 676, 19 Schöneberg 856, 20 Stalo wo 1290, 21 Tannsee 540, 22 Thiensdorf 3206, 23 Nowydwór 4197, 24 Tiegenort 2302, 25 Pogorzała wieś 555, 26 Lichtfelde 699. Szkoły ewang. znajdowały się 1868 r. w 87 miejscach; katol. w 25; symultanne w 3. Stacyj pocztowych liczono 14, obecnie będzie ich pewnie więcej. Ob. Stati stische Mittheilungen über den Regierungsbe zirk Danzig, t. Oelrichs. Danzig 1863; i Topo grafischstatistisches Handbuch für den Reg. Bezirk Danzig, herausg. Ton d. Königl. Regie rung Danzig. 1869. W końcu jeszcze kilka słów o przebiegu kolonizacyi pow. malborskiego za czasów krzyżackich. Za rządów w. mi strza Karola Beffardt v. Trier 1312 1324 wystawił nadkomtur Werner v. Orselen na stępujące przywileje lokacyjne dla Nytyckiej wsi r. 1316, dla Lisewa 1317, dla Mirowa i Tannsee 1318 r. R 1321 zostały założone na stęp. wsie Boręty, Lichnowy, Lichnówki, Lindenowo, Mielenz, Sojanowo, Marynowy, Ruckenau; za rządów w. mistrza Wernera t. Orse len 1325 30 zostały wystawione przywileje dla Petershagen i Staregopola; za czasów Luthra v. Braunschweig 1331 1335 Schoeneberg i Schoensee; Dytryk v. Altenburg 1335 1341 założył Kończewice, Gnojewo, Altweichsel 1338, Pogorzałą wieś i Szenwezę 1340; Ludwik König 1341 1346 Lade kopp 1341, Reichfelde i Baerwalde 1342, Palczewo i Bystrze 1344, Tugę 1345; Tusmer v. Arfberg 1346 1351 Schoenhorst i Orłowo 1349, Thiergart, Pręgnowo, Lasowi ce 1350, Nową cerkiew, Halbstadt i Dębinę 1351; Winryk v. Kniprode 1351 1382 Schadewalde 1352, Neumuensterberg i Fuerstenwerder 1352, Parchowo i Rozengart 1353, Nidowo 1356, Kaczynos 1367, Brodsack 1381; Konrad Zolner wreszcie 1382 1390 Mątwy. Ob. Gesch. d. Kreises Marienburg von Eckardt. 1868, str, 19. Por. Kłosy z roku 1882, Tygodnik Powszechny z 1884. Kś. Frydrychowicz, Malbork 1. niem. Mahlborg al. Marienburg,

Malbork

Malbork