28 mur. i 5455 mk. 4389 żyd. . Pod miastem, w stronie płn. wschodniej, znajdują się dwa kopce mające około 50 kroków obwodu, usypane według podania na cześć dwóch ostatnich książąt mazowieckich, Janusza i Stanisława, zmarłych w 1524 i 1525 r. M. jest dość starożytną osadą. Według utrzymującego się podania kościół paraf. istniał tu już w 1200 r. Budowa obecnego wskazuje przecie co najwcześniej na XV wiek. Późniejsze przeróbki i dodatki w XVII i XVIII w. zatarły wiele pierwotnych cech. W 1806 r. służył on wojskom francuskim za piekarnię i stał opustoszały do 1837 r. Miasto samo otrzymało w 1421 r. prawochełmińskie od Janusza ks. mazowieckiego, który nadał mu las między Orzycem a Osownicą. Według lustracyi z 1569 r było na stronie królewskiej 200 dm. Dwór królewski, dawniej zamek książęcy, stał na drugiej stronie rzeki, na wyniosłem wzgórzu. Później mieszkali tu sstowie, w końcu poszedł w ruinę. Par. M. dek. makowski 3590dusz Grodowe sstwo makowskie w województwie mazowieckiem, ziemi rożańskiej, podług lustracyi z r. 1660 obejmowało miasto Makowi wsie Makowica, Janików, Słoniawy i Smroczek. W r. 1771 posiadał je Antoni Glinka, podkomorzy łomżyński, opłacając zeń kwarty złp. 2913 gr. 23, a hyberny złp. 1012 gr. 26. Na sejmie z r. 1773 1775 stany rzpltej nadały to sstwo w emfiteutyczne posiadanie Łempickiemu, staroście rożańskiemu, łącznie ze starostwem rożańskiem i dzierżawami Chotecką, Czarną i Białą. Powiat makowski gubernii łomżyńskiej utworzony został w 1867 r. z 7 gmin dawnego powiatu pułtuskiego i 1 gm. przasnyskiego. Graniczy on od północy z pow. przasnyskim gub. płockiej i ostrołęckim, od wschodu z ostrołęckim i małą cząstką pow. ostrowskiego, od południa z pułtuskim a od zachodu z ciechanowskim i częścią przasnyskiego. Obszar powiatu wynosi 20. 93 mil kwadr. Rzeka Narew stanowi naturalną granicę powiatu od zachodu a w części i od południa. Obszar powiatu przedstawia płaszczyznę wzniesioną średnio 350 do 420 stóp nad poziom morza i przerzniętą przez doliny rzeki Orzyc i Ruża Ruźca, uchodzących do Narwi. Średnie wzniesienie dolin rzecznych wymosi 280 do 320 stóp. Przez sam środek powiatu od północy ku południowi aż pod Maków ciągnie się wynioślejsza wyżyna, pokryta lasami, bagnami, grupami wzgórz piaszczystych, która dochodzi pod Krzyżewem o 8 w. na północ wschód od Makowa do 530 stóp wzniesienia. Wyżyna ta ciągnie się po obu brzegach rzeki Orzyc i wypełnia obszar między Orzycem a Omulewem i Orzycem a Narwią, stanowiąc linią działu wodnego między temi rzekami. Nachylenie się tej wyżyny, ku Narwi znaczSłownik geograficzny. Tom V. Zeszyt 60. niejsze niż ku Orzycowi, sprawia, iż wody jej uchodzą pirzeważnie do pierwszej, Nieżyzna gleba, obfitość błot w północnej części powiatu nad Orzycem i sąsiedniej wyżynie lesistej jest przyczyną słabego stosunkowo zaludnienia. Wsie tu rzadkie i niewielkie. Dopiero około Krasnosielca rozpoczyna się obszar suchszy i ludniejszy. Południowa część powiatu nosi ten sam charakter co sąsiedni powiat przasnyski dawna ziemia ciechanowska; jestto siedlisko drobnej szlachty. Rzeka Orzyc stanowi granicę między obszarami leśnemi i nieludnemi po lewym, a gęsto zaludnionemi bezleśnemi okolicami szlacheckiemi z praw. brz. okolice Makowa mają średnio 360 do 420 stóp wzniesienia, dolina Orzyca pod Makowem 296 stóp, a dolina Narwi na północ od Sielunia 282, podczas gdy sam Sieluń 318 stóp się wznosi. Ludność powiatu wynosi obecnie 52071 dusz, przemieszkujących w 296 wioskach 55 większych posiadłości, jednej osadzie Krasnosielc i jednem mieście. Pod względem rolnictwa, handlu i przemysłu pow. makowski nie przedstawia żadnych właściwości wyróżniających go od innych części gub. łomżyńskiej ob. . Pod względem kościelnym stanowi on dekanat t. n. dyecezyi płockiej, składający się z 11 parafij Czerwonka, Gąsewo, Karniewo, Krasnosielc, Maków, Nowa Wieś, Płoniawy, Różan, Sieluń, Szelków i Szwelice. Pod względem sądowym stanowi jeden okrąg sądu pokoju dla Makowa i dwa okręgi sądów gminnych Maków i Krasnosielc. Pod względem administracyjnym dzieli się na jedno miasto i ośm gmin Karniewo, Krasnosielc, Perzanowo, Ploniawy, Sielc, Sypniewo, Smrock, Sieluń. W powiecie jest 11 szkół pocz. 1kl. ogólnych Rożan, Krasnosielc, Rupino, Drążdzewo, Gąsewo, Nowa Wieś, Płoniawy, Czerwonki, Szelkowo, Karniewo, Łasinki. 2. M. , wś i folw. nad rz. Zelkówką, pow. skierniewicki, gm. Skiemiewka, par. Maków, leży u zbiegu dróg żel. warsz. wied. i warsz. byd. Posiada kościół paraf. murowany z r. 1770 erekcya w Lib. benef. Łaskiego II, 275, 530 pod wezw, św. Wojciecha. R. 1609 był drewniany. Jest tu szkoła początk. 1kl. ogólna. W 1827 r. wś rząd. miała 62 dm. , 468 mk. Par. M. dek. skierniewicki 3091 dusz. 3. M. , wś i folw. , pow. radomski, gm. i par. Skaryszew, odl. 12 w. od Radomia. Posiada gorzelnię, młyn wodny i wiatrak. Ma 73 dm. , 414 mk, , 1697 mr. ziemi dwors. i 1117 mr. włośc. W 1827 r. wś rząd. 65 dm. , 453 mk. W XV w. była to wś krółewska, miała 40 łanów kmiecych, 6 karczem, czterech zagrodników i folwark królewski. Wieś płaciła dziesięciny kustodyi sandomirskiej 30 marek a folw. do Nowego Radomia. Dług. II, 529. Według Tow, Kred. Ziems. 59

Maków