Machnowicze 1. wś na odludnym krańcu południowym pow. słuckiego, w gm. i okr. polic, starobińskim; osad 8; tędy przechodzi li cha śród puszcz drożyna z Milkowicz do Domanowicz. 2. M. , wś na odludnem Polesiu pow. mozyrskiego, w gm. mieleszkiewickiej, w okr. polic. 1ym skryhałowskim, nad strugą wodną, przy drodze wiodącej z Bujnowicz do Mieleszkiewicz; cerkiew, osad 64, gleba piasz czysta. Była własność jezuitów pińskich. Arch. J. Z. R. . A. Jelski. , Machnówka, mko, pow. berdyczowski, rozlegle pobudowane, leży nad rz. Hnyłopiatem, , który tu, ujęty groblami, w kilka stawów się rozlewa, pod 46 21 7 dł. wsch. a 49 43 20 sz. płn. , o 20 w. od Berdyczowa, o 189 od Kijowa. Mczko to dzieli się na właściwą Machnówkę dzisiejszą i przedmieścia Starą Machnówkę i Medwedówkę. Ludność z przedmieściami wynosi obojej płci prawosławnych 1612, katolików 735 i 1933 starozakonnych. Wyniosła wyżyna czyli tak zwany grzbiet Machnowiecki rozpościera się w tej okolicy, dosięgając w kierunku zachodnim tak zwanej wyżyny awratyńskiej na Wołyniu; wznosi się on na 750 stóp paryskich nad poziom morza Czarnego i służy za dział wód, z których jedne mają spad ku Bohowi, drugie ku Dnieprowi, Tą wyżyną przewijał się niegdyś tak zwany czarny szlak deptany kopytami tatarskich czambułów, które rok po roku niemal napływały tu, by psować ziemię i oracze płoszyć. Szlakiem tym niemniej przed wieki biegła granica korony z Litwą ob. Limites Regni Polon, etc, str. 196, a także służył on za miedzę przedziałową dóbr ks. Ostrogskich od dóbr Kalenikowiczów Tyszkiewiczów. Od czasu zaś jak Podole dostało sie do zaboru tureckiego, sterczał długi czas na tymże gościńcu kopiec pograniczny turecki Lelewel Materyały etc, str. 167. Obecnie łączą się tu granice dwóch gubenij. Ziemia tu stepowa. Granit opalowy Teofiłaktow. M. zdaje się być bardzo starą osadą. Miejscowa tradycya opowiada, że za mongolskich czasów w miejscu tem przebywał tak zwany baskak, który Gedyminowi jakoby miał posłać w darze sto rumaków stepowych, a od tegoż władzcy Litwy miał następnie otrzymać w zamian sto dziewcząt. Z biegiem atoli czasu, gdy nawała mongolska spłynęła i zaczęło się panowanie litewskie, miały tu być dwa zameczki, jeden wyższym zwany, na urwistej górze położony, po prawej stronie rz. Hnyłopiatu, i drugi niższy, na półwyspie, we widłach rz. Hnyłopiatu i jego dopływu, gdzie dziś cerkiewka się wznosi. Są ślady piśmienne, że już za czasów Swidrygiełły, około 1430 r. , przodek rodu Tyszkiewiczów, na imię Kalenik, otrzymał od tegoż księcia w darowiźnie, za rycerskie zasługi, pustki bezimienne, szerokie bardzo, położone nad rz. Hnyłopiatem i Hujwą, w których w następstwie osiedliły się Berdyczów, Słobodyszcze, Kodnia, Białopól, Czerwona i Machnówka. Tyszkiewicze więc, dziś Jeszcze posiadający tu dobra, są jednymi z najdawniejszych właścicieli ziemskich w tym kraju. Kalenik był namiestnikiem w Putywlu i Zwinigródce Arch. JZR. , część 6, t. I, str. 229; Andr. Pożarski Annibal ad port. Vladimirus. Syn tegoż Bonifacy czyli Dobry umarł bezpotomnie, i po nim dobra Słobodyszcze spadły na braci jego, którzy dział tych dóbr, pomiędzy sobą, w 1450 r. w Żytomierzu uczynili z notat archiwalnych piszącego. Jeden z nich miał na imię Tymoteusz czyli Tyszko, od którego potomkowie jego stale już Tyszkiewiczami pisać się zaczęli. Piąty z kolei syn tegoż Tyszka, a wnuk wyżej położonego Kalenika, był Wasyl Tyszkiewicz, ssta czerkaski ob. Czerkasy, ssta miński i wojew. podlaski. Dostojnik to był; należał do pp. rad litewskich, był sekretarzem, pisarzem i marszałkiem dwornym; dzierżawcą orskim, perełomskim, żyźmorskim, hłuskim i bychowskim. Z, tymi tytułami podpisał się na przymierzu między Zygm. Augustem a wojew. mołdawskim Stefanem VII; a także i na przymierzu między tymże królem a wojew. mołdawskim Aleksandrem IV, zawartem w Wilnie 16 grudnia 1554 r. Aleks. Jabłonowski Źr. dziejowe, spr. wołoskie, str. 149 i 153. Wasyl Tyszkiewicz ożeniony był z Aleksandrą ks. Czartoryską, wdową po Borysie Obrazcowie Teka Wileńska 4, str. 47 48 i miał z nią synów Ostafiana, Jerzego i Kalenika. Mamy przed sobą jego testament z r. 1561, w którym zapisuje synom Jurju a Kalenikowi, szto mene połowicu Łohojska zapisała neboszczyca Aleksandra Siemionowna Czartoryjska; a imienje otczyznu i diediznu i sztom dokupił w pow. kijowskim na imia Słobodyszczy, dwor Czertolisy dzisiejsze Puliny, Berdyczowo, Kodnia, Rudniki, to synam moim Jurju a Kalenikowi i wnuku mojemu Konstantinu synowi Ostafiana i ich potomkom, na wecznyje czasy, a nema wstupatysia do tych dobr doczka moja Nastazja, bo jakom otdał jeju za muż za Iwana Mieleszka, to dał posah. Nie wspomina on tu o Machnówce, bo ta zniknęła jeszcze za najazdu Mengligireja w r. 1483, i był to step pusty w obrębie dóbr Słobodyszcz i Berdyczowa, także słąbo i powoli się zasiedlających. Syn tegoż Wasyla, Kalenik, został dziedzicem Słobodyszcz i Berdyczowa; on to M. osiedlił i wzniósł tak w Słobodyszczach jak i w Machnówce dorywcze zameczki, i trzymał je na obronnej stopie z notat Sztejna. Ożeniony z Barbarą ks. Sołomerecką, wdową po Konstantym Ratomskim, znanym w dzie Machnowicze Machnowicze Machnówka