szczyt Łysej góry. Do Krajna przez grzbiet pasma przechodzą drogi, łączące wsie na północnym stoku ze wsiami południowego; odtąd zaś drogi znikają i występują lesiste stoki przy pokrytym rumowiskiem grzbiecie. Zaraz na początku grzbietu wznosi się szczytem Łysicy do 1865, 78 st. parys. 1984 st. angiels. nad poziom Baltyku, a więc blisko na 1000 st. po nad doliny rzek omywających stopy tego pasma i nad poziom sąsiednich osad i wsi jak Nowa Słupia, Łagów, Makoszyn, Napieńków. Poniżej tego szczytu leży klasztor św. Katarzyny, od którego i góra bierze swe nazwisko. W odległości 14 wiorst od tego klasztoru mieści się drugi głośny klasztor pobe nedyktyński Śgo Krzyża, w pobliżu drugiego wyniosłego szczytu, zwanego Łysą Górą i mającego 1908 st. Parys. 2030 st. ang. . Szczyt ten zakończa główne pasmo, rozpościerając się szeroką podstawą, ograniczoną doliną rzeki Słupianki i jej dopływów, z lesistych stoków pasma. Na stokach tych od wsch. leży osada Nowa Słupia, a od płd. wieś Trzcianka i dwie rozległe wsie na zach. od Trzcianki Bieliny i Huta. Z drugiej strony doliny Słupianki występuje w dalszym ciągu toż samo pasmo i ciągnie się aż do doliny rz. Opatówki, powstającej ze strumieni płynących z końcowych stoków pasa pod Bukowinami. Odległość dolin obu rzeczek a zarazem długość pasma wynosi 14 wiorst. Najwyższe wyniosłości są góry Jeleniewa i Zamkowa przy wsiach t. n. i pod wsią Nieskurzew szczyt mający 1417 st. ang. 450 st. nad poziom wsi. Biorąc pasmo Łysic ze stanowiska geologicznego, skały przechodowe składają główną ich masę, stanowią potężny tron, na którym osadziły się inne pokłady wyniosłego płaskowzgórza środkowej Polski. Staszic występowanie tych skał przechodowych dość ścisłemi liniami ogranicza. Idąc wierzchołkami samych litych głazów gór Śto Krzyskiej i ś. Katarzyny aż do Kielc, nagłe w okolicy tego miasta przy Chęcinach, Bolechowicach, Miedziankach, Miedzianej górze, spotyka się kresa, na której kończą się skały głazów, a poczynają skały wapienne. Zapuściwszy się zaś z góry Łysej na płd. ku Rakowu, widać w okolicach Łagowa gęsty szlak kamiennych zlepów z drobnego głazu, jaspisu, kwarcu; spotykać się daje także mnóstwo krzemieni. Wnet znachodzi się kresa, co skały głazów od opoki wapiennej oddziela. Trudno zaprzeczyć, żeby te granice przez Staszica nie były trafnie oznaczone, lubo Pusch i następni geologowie wapień przechodowy do tejże formacyi zaliczają. Grupa jednakże głazów zawsze przeważnie nazwę Łysych nosi. Skała kwarcowa czyli szarowaka, tworząca szczyty Łysej i Łysicy, jest zupełnie podobna do szwedzkiego fjallsandsteinu. Jest to biały, Słownik geograficzny. Tom V. Zeszyt 59 Łys szary i zielonawy ziarnisty kwarc, mający gdzieniegdzie cośkolwiek miki w sobie i miejscami zmienia się w piaskowiec. Łupek tromatowy po większej części obfituje w kwarc i częścią jest on prawdziwym łupkiem glinowym, jak pod Klimontowem i Miedzianą górą, częścią stanowi rzeczywisty tromat, jak przy Bodzentynie, rzadko tylko przechodzi w skały trapowe, jak pod Słaboszewicami poniżej Opatowa Pusch. W skale kwarcowej nieraz znaleść można piękne sztuki kwarcu skrystalizowanego, a mianowicie przezroczystego kryształu górnego lub też zafarbowanego nieco żelazem Piątkowski. Pod względem metalurgicznym pasmo Łysogór jest bardzo ważne, Formacya przechodowa, mianowicie wapień, dostarczający pysznych marmurów Chęciny, Słupie mieści także żyły rudy ołowianej i ślady miedzi. Daleko jednak ważniejsze są te pokłady kruszcowe jakie formacya przechodowa w sobie zawiera, a które lezą wszystkie pomiędzy skałą kwarcową a wapieniem. Tu należą rudy miedziane miedz siarczykowa, płowokrusz miedzi, czerń miedziana, malachit i lazur miedziany, miedź krzemionkowa, miedź czerwona, miedź rodzima, ruda szara manganowa, ruda czarna manganowa i wiele innych rzadkich minerałów w małej bardzo ilości. W znaczniejszych partyach znajdują się rudy żelazne a mianowicie ruda żelazna między szarogłazem i wapieniem sylurycznym, w potężnym ciagu idącym od Łagowskiej Woli, Wszachowa do Makoszyn, Sierakowa, ku Krajnie, Daleszycom, Niestachowowi i Mojczy. Znajduje się tu także ruda żelazna czerwona. Na granicy szarogłazu, w świeższych utworach, spotykamy liczne ciągi rudy żelaznej, lecz o tych przemilczamy, gdyż należą do innych utworów i ciągną się w okolice przez właściwe pasmo Łysogór niezajęte. Dział wodny tej okolicy, dla braku ściślejszych spostrzeżeń, nie jest dokładnie oznaczony. Należałoby zbadać kierunek i wysokość wytrysku różnych dość obfitych, szczególnie na stronie północnej, źródeł i strumieni. W każdym razie pasmo Łysogór, w połączeniu z sąsiedniemi wzgórzami, stanowi dział wodny między Pilicą a górną Wisłą, chociaż nurty tej pierwszej rzeki biegną grzbietem działu wodnego płaszczyzny wyniosłej między Wartą a Wisłą. Biorąc rzecz ściślej, możemy naznaczyć cztery grupy strumieni górskich z pasma tego początek biorących. W pierwszej grupie pomieścimy Czarną Nidę czyli Morawicę, która wybiega z pod Nowej Słupi i płynąc pod Daleszyce, ma ujście pod Żernikami do Nidy. Do niej wpada Bobrzyca mająca swe źródło pod wsią Zagdańskiem, a zabrawszy Silnicę czyli Dąbrówkę pod Białogonem, pod Surowizną znajduje swój kres. Do drugiej grupy należą strumienie 55

Łysogóry

Łys