do Kamieńca; 11 FalkenbergKohlfurt, odl Ruhland do Kohlfurtu; 12 HalleGubin, od Dobrilugku do Gubina; 13 KamjeńcLubniow; 14 GrossenhainFrankfurt n. Odrą, od Ostrand do WeichensdorfFriedlandt 15 Ruhland Lauchhammer; 16 ZhorjelcBerlin do Lubina; 17 ZhorjelcSeidenberg; 18 DreznoZossen Berlin, od Dobrilugk do Goleszyny; 19 HausdorfŻagań; 20 WrocławKohlfurt Berlin; 21 WrocławŻagań Berlin. Oświata, Na Łużycach, jako części niemieckiego państwa, oświata elementarna jest obowiązkową i powszechną. W saskiej części gimnazya są w Budyszynie i Żitawie, gdzie tak zwane Johanneum obejmuje zarazem gimnazyum i realkę; realki 2ej klasy w Lubiju i w Budyszynie. Seminarya nauczycielskie w Budyszynie są dwa ewangelickie czyli stanów luzackich i katolickie, i w Lubiju. W Prusach gimnazya są w Zhorjelcu, Lubaniu, Chociebużu, Gubinie; realne progimnazyum w Lubiniu. Seminarya nauczycielskie w Rychbachu Reichenbach, Starej Darbnie Alt Döbern, Nowej Cali Neuzelle. W Zhorjelcu jest siedlisko górnołużyckiego niemieckiego towarzystwa nauk. W Budyszynie siedlisko serbskołużyc kiego towarzystwa wydawniczego Maćica Serbska. Muzea starożytności w Zhorjelcu, Chociebużu, Budyszynie, Żitawie, Oybinie. Biblioteka Gersdorfska w Budyszynie, miejska w Zitawie. Rys historyczny. Napróżno niemieccy historycy starają się udowodnić, że Ł. , jak w ogóle kraje między Odrą a Elbą, były pierwotnie zamieszkane przez Niemców, którzy stąd na czas jakiś wyparci, lubo niezupełnie, przez Słowian, następnie ziemie te znowu dla siebie rewindykowali. Faktem jest, że od czasu jak ziemie te weszły w ruch życia dziejowego, posiadały ludność słowiańską, i cała nomenklatura osad jest najlepszym dowodem, że Słowianie byli pierwszym ludem, który na ziemi tej trwale osiadł. Słowianie, zamieszkujący dzisiejsze górne Ł. , znani byli początkowo w średnich wiekach pod nazwą Milczan, mieszkańcy dolnych Łużyc wtedy już zwali się Łużycanie. Musieli etnograficznie spokrewnieni być bardzo blisko z wygasłymi już załabskimi Serbami, skoro do dziś dnia Słowianin łużycki nie nazywa się inaczej jak tylko Serbem, a mowę swoją nazywa mową serbską. Okolica Żitawy w średnich wiekach znana jako Pagus Zagost należała pierwotnie do Czech i potem dopiero weszła w skład Łużyc. Niepodległości Słowian łużyckich położyli kres Henryk I i Otto I. Ł. zostały podległe niemieckim margrafom. Bolesław Chrobry odparł stąd Niemców, i wtedy krótki czas, od 1018 do 1032 r. , Ł. należały do Polski. Po upadku rządów polskich, górne Ł. wróciły do margrafów myszońskich, dolne dostały się napowrót margrafom wschodnim. Odtąd ginie powoli nazwa Milczan i kraj ich nazwę Łużyc przybiera, z dodatkiem górnych dla wyróżnienia od dolnych czyli właściwych Łużyc. Historyczne ich koleje nader zmienne i niestałe w tym czasie. Cesarze to nadają je, to odbierają znów a dają innym margrafom. To należą do myszońskich, to mają samoistnych margrafów. Na czas jakiś górne Ł. dostają się w ręce czeskie 1136 1254, dolne zajęli margrafowie myszońscy z domu Wettin i zatrzymali je do r. 1304. W r. 1254 górne Ł. przechodzą z rąk czeskich pod panowanie margrafów brandenburskich. W r. 1319 wracają znowu pod panowanie czeskie, prócz wschodniej części z miastami Zhorjelcem, Lubaniem i Żytawą już naówczas łużycką, którą wraz z dolnołu życkim Żarowem zajął Henryk ks. szląski na Jaworze i Fürstenbergu. Po śmierci tego księcia w 1346 r. i ta część górnych Ł. dostała się w ręce czeskie. Nareszcie w 1373 r. i dolne Ł. opanowali królowie czescy, tak, ze ostatecznie, po wielu kolejach i podziałach, całe Ł. odpoczęły pod berłem czeskich królów. Jako część składowa korony czeskiej przeżyły Ł. do r. 1635, w którym cesarz niemiecki Ferdynand II, jako król czeski, zmuszony był ustąpić je elektorom saskim. Nareszcie na kongresie wiedeńskim 1815 r. nastąpił podział Ł. a raczej odstąpienie całych dolnych i znacznej części górnych przez Saksonią Prusom i w tem położeniu znajdują się Łużyce do dziś dnia. Bibliografia, J. G. Mischke Das Markgrafthum OberLausitz Königlich Preussischen Aitheils. Görlitz 1861. E. Schmidt Geognostische Beschreibung des mittleren u. westlichen Theiles der Kreishauptmannschaft Bautzen. Bautzen 1878. Friedrich Kurze geognostische Beschreibung der Südlausitz, w Festschrift zur Einweihung d. Johanneums im Zittau. Zittau 1871. Hermann Naumann Ueber die diluvialen Ablagerungen der Umgegend von Bautzen. Bautzen 1878. Duczman Njeszto z geologiskeho twara wokolnośće Budyszina, w Czasopisu Macicy Serbskiej 1878 r. Oswald Pfütze Heimatskunde von Bautzen und Umgegend. Bautzen, bez daty. F. Chr. Franz Der Spreewald in phisikalischstatistischer Hinsicht. Görlitz 1800. R. J. Berger Der Spreewald und seine Umgegend. Cottbus 1866. E. F. Glockner Geognostische Beschreibung der preussischen Oberlausitz. Görlitz 1857. A. Moschkau Führer durch die Oberlausitz mit besonderer Berücksichtigung des Zittauergebirges. Leipzig. Muka Delnjołużiske Serbostwo w leće 1880, w Czasopisie Macicy Serbskiej za r. 1884. Jakub i Kućank Serbsko Horne Łużicy. Budyszin 1848. W. Bogusławski Rys dziejów serbołużyckich. Petersburg 1861. Tenże i Hornik Historija serb Łuż skeho naroda. Budyszin 1884. Pod względem statystycznym Zeitschrift des k. sächsischen Statist. Bureau s. XXVII Jahrg. 1881, Heft I i II, Dresden. Die Gemeinden u. Gutsbezirke d. Preuss. Staates u. ihre Bovölkerung. Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1 December 1871. II. Provinz Brandenburg. Berlin 1873. Toż V, Provinz Schlesien. Berlin 1874. A. J, . Parczewski. Łużyn, pow. piotrkowski, par. Bogdanów; nazwa w skorowidzach urzędowych nie wymieniana Łużyn, Łużyno, wś w pow. witebskim, z kaplicą katolicką parafii witebskiej ś. Antoniego. B. dziedzictwo Bohomolców, dziś Aleksego Gileńskiego 1410 dzies, rozl, ; za wykup ziemi włośc. otrzymano 40746 rs. kapitału Łużyn, niem. Luetzen, miasto w Saksonii pruskiej, pow. merseburski 3000 mk. , pod którem 1632 r. poległ Gustaw Adolf. Bitwa 2 maja 1813 pod Goresinem ob. zowie się też bitwą pod Ł Łużyszcze 1. okolica różnych właścicieli, pow. oszmiański, 1 okr. adm. , o 25 w. od Oszmiany, 3 dm. , 46 mk. katol, 2. Ł. , zaśc. szlach. , pow. oszmiański, 1 okr. adm. , o 25 w. od Oszmiany, 1 dm. , 11 mk. katol. 1866. Łużyszcze, mały zaścianek w pow. miń skim, przy granicy pow. oszmiańskiego, w po bliżu mka Pierszaje; okr. polic. 2 rakowski, par. katol. pierszajska. Al. Jel. Łybed, rzeczułka pod Kijowem, okrąża mia sto od strony zachodniej i za Wydubickim mo nastyrem uchodzi do Dniestru. Nad nią, we dług Nestora, leżało siołu Predstawino. Obe cnie Ł. ledwo się sączy, a w XVII w. mona styry kijowskie miały znaczny dochód z mły nów na niej. Koło Ł. , niedaleko drogi wasylkowskiej, leży kilka kurhanów Batyjowymi zwanych. Przy jej zbiegu z Dnieprem piękna góra Dziewiczą zwana. E. R. Łybień, jez. w pow. pińskim, w moczarach kotliny Jasiołdy, z lewej strony, w okolicy odosobnionej wsi, a raczej okolicy szlacheckiej Mołodzilczyc, ma długości przeszło 2 wiorsty i szerokości 1 4 wiorsty, rybne. Al. Jel. Łybochora, ob. Libochora. Łycewicze, wś, pow. święciański, 4 okr. adm. , o 63 w. od Święcian, 34 dm. , 420 mk. , z tego 225 prawosł. , 93 katol. , 3 izraelitów 1866. Łychacze, ob. Lichacze. Łychów, wś nad rz. Czarną, i Łychowska Wola, wś, pow. grójecki, gm. i par. Jasieniec. W 1827 r. Ł. 14 dm. , 164 mk. ; Ł. Wola 15 dm. , 121 mk. Według Tow. Kred. Ziems. folw. Ł. rozl. mr. 597 grunta orne i ogr. mr. 411, łąk mr. 160, nieuż. i place mr. 26, bud. mur. 3, z drzewa 17, pokłady torfu. Od dóbr tych w r. 1873 odprzedany został częściowym

Łużyce

Łuż

Łużyn

Łużyszcze