się na południu o północne stoki pasma gór, które pod nazwiskiem gór łużyckich Lausitzergebirge wiążą Olbrzymie i Jizerskie góry zbógatemi w piaskowiec górami nad Elbą, lepiej pod nazwą Saskiej Szwajcaryi znanemi. Podstawą ich przeważnie granit, w części piaskowiec, tak że i pod względem formacyi tworzą łącznik między Olbrzymiemi a górami nad Elbą. Stąd cała południowa część Ł. jest górzystą; im dalej ku północy, tem więcej wzgórza maleją, tui owdzie tylko pojedyńczemi, bazaltowemi pagórkami wybiegają ponad otaczającą równinę. Środkowa i północna część jest równiną, w saskiej części żyzną i bogatą w urodzajne grunta, w pruskich górnych Ł. piaszczystą i porosłą Wielkiemi lasami. Ten sam charakter wielkiej równiny noszą i dolne Ł. ; nareszcie na samej północy, koło Lubniowa, kraj zamienia się w łęgową nizinę, poprzecinaną licznemi ramionami Szprewji. Jestto tak zwany Spreewald. Na południu Jizerskie góry dotykają kilku miejscowości w pow. lubańskim a mianowicie koło Meff ersdorf i Gebhardsdoilp. Najwyższy szczyt tych gór, Tafelfichte, 3372, częściowo wkracza na terytoryum łużyckie. Bresslerberg pod Mefi ersdorf jest 2400 wysoki. Oprócz Jizerskich gór, w pruskich górnych Ł. dadzą się następne główne pasma rozróżnić 1 od OberSchwerty między strumieniem tego nazwiska a Kwissą z najwyższemi punktami Klingenberg, Hasenberg, Zangen i Galgenberg; 2 między Hartmansdorfer i Gerlachsheüner Wasser ciągnie się pasmo wychodzące w pobliżu czeskiego miasta Friedland. Najwyższe szczyty są tu Hummelberg, Hopfberg, Waebberg. Pasmo. to ginie nieznacznie pod Schadewalde i Prettin; 3 między Schwertbach a Heinersdorfer Wasser ciągnie się wyniosłe pasmo ku Marklissa, które tamże się kończy; 4 pasmo zaczyna się także od Friedlandu i ciągnie się między Gerlachsheimer Wasser a strumieniem Linda, zwraca się w północnowschodnim kierunku ku Lubaniowi i począwszy od Holzkirch nosi nazwę Hochwaldu. Pasmo to przecięte jest licznemi, bardzo głębokiemi dolinami. Na zachód od Friedlandu, w żitawskim powiecie, który klinem wrzyna się w Czechy, ciągnie się pasmo gór Żitawskich Zittauergebirge, w których na samem pograniczu także granica przez szczyt przechodzi, króluje Lausche, o granitowej podstawie, o szczycie porfirowym, 796 metrów, czyli przecięciowo, podług wielu dawniejszych pomiarów, 2420 a więc najwyższy punkt na saskich górnych Ł. Niedaleko wznosi się Hochwald 752 metrów, lecz już, zamiast granitu, z piaskowca i porfiru złożony. Jako wyloty gór żitawskich uważać można już w zhorjelskim powiecie między Nysą a Ebersbacher Wasser ciągnące się Jawornickie góry Jauernicker berge i wreszcie samotnie wznoszącą się koło Zhorjelca Landskrone 1304. Właściwy łańcuch gór łużyckich, przedewszystkiem pod nazwą tą znany, ciągnie się na północozachód od Żitawskich, na południe od miast Lubija i Budyszyna. Łańcuch tea idzie w kierunku ze wschodu na zachód, a lubo tylko na niewielu szczytach dosięga wysokości 500 m. , przecież nagłem podnoszeniem się od strony północnej imponujący sprawia widok. W skład formacyi tych gór wchodzi przedewszystkiem granit, pewne specyalne cechy noszący i dla tego pod nazwą lausitzgrmit znany. Spotykamy go nawet na równinie górnołużyckiej, w dolnych pokładach pod warstwami iłu, gliny i piasku. Pokłady łużyckiego granitu stanowią od południa najpewniejszą geograficzną granicę Ł. Ciągną się one od Wolfsbergu pod Zeidler w Czechach na zachodzie aż za Ostritz na wschodzie. Z tego powodu czeska okolica Sluknowa i Rumburga, która klinem wrzyna się między powiat żitawski a tak zwaną Saską Szwajcaryą, geograficznie raczej do Ł. należy. Tylko między Warnsdorf a Żitawa pasmo granitowych pokładów przerwane jest kwarcytowemi. W wylotach samotnie ku północy wysuniętych np. pod Iluciną, Wosporkiem spotyka się bazalt. W łańcuchu tym można wyróżnić 6 pasm, 3 wschodnie i 3 zachodnie, których nazwiska od głównych szczytów pochodzą. Do pierwszych należą Lubin Drohmberg 428 m. , Czorneboh 558 m. , z rozległym i pięknym widokiem głównie ku północy na Łużyce, Biełyboh Bileboh 483 m. z takimże widokiem ku południowi na okolice Żitawy i góry w Czechach. Zachodnie są Mönchswald 456 m. , Pichow 493 m. i Yaltenberg czyli Falkenberg 587 m. Z podłużnych dolin najważniejszą jest idąca od Kumwałdy Cunewalde do Niederneukirch, którą od południa zamykają pasma Biełyboh i Falkenberg, a od północy Czornyboh i Pichow. Między Biełym a Czornym bohem nadzwyczaj zwężona, rozszerza się ku Niederneukirch, skąd zwraca się w północnozachodnim kierunku i rozpływa się w równinę ku Biskupicom Bischofswerda. Z poprzecznych dolin najważniejszą jest dolina Szprewji, która, rozszerzając się coraz więcej pod Budyszynem łączy się z wielką równiną, odtąd już tylko pofalowaną i pogarbioną lekkiemi pagórkami. Na zachodzie najdalsze pagórkowate wyloty znajdują się koło Kamjeńca, na wschodzie między Wosporkiem a Zhorjelcem. Dalej ku północy kraj przechodzi w monotonną, w znacznej części sosnowemi borami pokrytą płaszczyznę, którą dopiero na samej północy koło Lubniowa urozmaicają żuławy Spreewaldu ob. . Piaszczysta i leśna strona pruskich górnych Ł, nosi u Serbów łużyckich nazwę

Łużnia