zach. płn. od Łukowa odl. 14 w. . Samo płaskowzgórze przedstawia lesistą i bagnistą równinę, przypominającą na znacznych obszarach, w zachodniej części koło Jaty, bagna poleskie lub okolice Kolna. Wzgórza stanowiące siedzibę wiosek otoczone są rozległemi często błotami; leniwie wlokące się po równinie wody rzek, tworzą po obu brzegach szerokie mokradle. Uboga karłowata roślinność uzupełnia całość posępnych rysów krajobrazu. Obszar ten cały już w czasach historycznych musiał stanowić jednę wielką puszczę, której pierwotni osadnicy długo bardzo nie oddawali się rolnictwu dla ubóstwa gleby i utrudnionego wpływu wyższej cywilizacyi ludności sąsiednich ziem. Nazwy wsi Turzec, Niedźwiadka, Lisikierz, Wilczyska, Sokola, Jeleniec, Sarnów, wskazują myśliwskie przezwiska pierwszych osadników i myśliwskie ich zajęcia. Osiny, Cisownik, Lipiny, Grabów, Jedlanka, Szyszki dają nam zarys roślinności tej puszczy, bogatszej zapewne niż dzisiejsza skarłowaciała, podobnie jak i potomkowie obecni pierwotnych synów puszczy. Świeżemu stosunkowo przetrzebieniu leśnego pokrycia zawdzięcza obszar pow. łukowskiego swą obfitość wód. Trzy wielkie rzeki Wisła, Wieprz i Bug zabierają wody tego obszaru, który przedstawia stąd trzy główne linie wododziałów, rozchodzące się z centralnego punktu, którym jest las i bagno Jata. Pierwszym jest wododział Wisły i Wieprza północny naturalnie, bo południowy mieści się na terytoryum gub. lubelskiej. Począwszy się w Jacie, idzie przez las Warkocz, Jedlankę, polami między Turcem i Niedźwiadką, lasami koło Osin i Cisownika, w pobliżu Woli Okrzejskiej, przechodzi linią dr. żel. nadwiślańskiej między Krzywdą a Leopoldowem na wysokości 176 metr. nad poziom morza, przybrawszy teraz kierunek płdn. zachodni przecina powtórnie przy Leopoldowie 178 metr. linią drogi żelaznej i podąża do ujścia Wieprzu pod Dęblinem do Wisły. Drugi wododział WisłyBu gu, wyszedłszy z Jaty między wsiami Różą i Olszycem, ciągnie się na Wolę Wadzyńską, Kamieniec, Dębowice, Kuflew, Cegłów, między Cegłowem a Mrozami przecina 169 metr. wznies. linią dr. terespolskiej i w kierunku płn. zach. podąża ku Nowemu Dworowi. Dwa te wododziały wraz z Wisłą tworzą wielki trójkąt różnoboczny i rozwartokątny, którego wierzchołkami są Jata, Dęblin i Nowy Dwór. W części trójkąta przeległej Jacie mieszczą się w obrębie pow. łukowskiego dwa drobniejsze wododziały Świdra i Wilgi, idący od wsi Wnętrzne na Ciechomin, Kruszawkę, Parysew i przecinający pod Pilawami 148 metr. linią dr. nadwiśl, ; drugi Wilgi i Okrzejki idzie od Cisownika na Gołełazy, Sokolą ku zachodowi. Trzeci główny wododział Wieprza i Bugu nie zaczyna się ale kończy się właściwie w Jacie. Idzie on w kierunku płdn. wschod, koło wsi Dąbie, Zalesie, Ryżki, przecina odnogę kolei nadwiśl. 169 metr. wznies. , dalej przez Świdry, Jeziory i Gołąbki skręca ku wschodowi aż po za Międzyrzec. Stąd skręca na południe ku Horodyszczom i Kolanu. Pod wsią Tarnowem wchodzi w lubelskie, przecina między Chełmem a Rejowcem kolej nadwiśl. 234 metr. wznies. i w kierunku połudn. podąża ku wyżynie tomaszowskiej, stanowiącej jego punkt wyjścia. Na obszarze objętym pomiędzy wododziałami WieprzaWisły i WieprzaBugu, znajduje się kilka mniejszych rzek, których wododziały nie są oznaczone, a brak dokładnych map utrudnia to zadanie. Rzeczki te są Trzna, Stanówka, Bystrzyca, Czarna, z których pierwsza jest dopływem Bugu a następne wpadają do Wieprza. Rolnictwo spotyka tu niezbyt przyjazne warunki. Piaski, błota, obfitość wód stojących i zaskórnych, klimat, na samej wyżynie łukowskiej mianowicie, nieco ostrzejszy niż w sąsiednich powiatach, wiosną późniejszą utrudniają pracę rolnika i nie dają zachęty w pomyślnych rezultatach zbioru. Kartofle, owies, żyto, gryka, są głównemi przedmiotami uprawy. W 1878 r. wysiano 5497 czetw. pszenicy, 24157 czetw. żyta, 18258 owsa, 4787 gryki, 4499 Jęczmienia, 3146 innych ziarn, 43000 kartofli. Siana zebrano 626260 pudów. Większych posiadłości nad 1500 mr. jest 25 w powiecie, z tych trzy Kock, Gułów i Miastków mają przeszło 5000 mr. , trzy 4000 do 5000 mr. , 12 przeszło 2000 mr. , siedm od 1500 do 2000; średnich folw. od 500 do 1500 mr. trzydzieści cztery. Mała zamożność ludności, brak miast, odległość znaczna od większych ognisk przemysłu i handlu, nie pozwoliła na rozwój pomyślny przemysłu fabrycznego, który nie mógł zaspokoić nawet skromnych miejscowych potrzeb. W r. 1878 było w powiecie 32 fabryk, a mianowicie 7 gorzelni, 4 browary, 2 miodosytnie, 2 olejarnie, 1 fabr. octu, 1 mydlarnia, 3 fabr. świec, 2 garbarnie, 2 tartaki, 2 fabr. szkła, 7 cegielni, wszystko to przecie drobnych rozmiarów, gdyż zatrudniały tylko 180 rob. i wyprodukowały za 383610 rs, , w czem przeważną część stanowi produkcya gorzelni. Pod względem środków komunikacyjnych pow. łukowski jest lepiej uposażony od innych powiatów gub. siedleckiej, przecinają go bowiem dwie linie dróg żelaznych terespolska na długości 18 około wiorst i nadwiślańska, której odnoga z Iwangrodu do Łukowa prawie całą swą długością około 40 w. przechodzi przez środek powiatu. Prócz tego drogi bite łączą Łuków z Siedlcami, Żelechowem i Radzyniem. Ludność powiatu z 59118 w 1867 r. , podnio

Łuków