podczas ognia ze skrzynką do wody wrzucone, butwieć zaczęły. Zygmunt August często w podróżach swoich do Litwy zatrzymywał się w Ł. , a raz w r, 1553, jak pisze w swojej kronice Górnicki, dla wielkich roztopów tydzień tu mieszkał. Potwierdzał on wtedy dawniejsze nadania miastu i nowemi swobodami obdarzył przywilejami w r. 1550, 1553, 1555 i 1570. Toż uczynił Stefan Batory w r. 1578, Zygmunt III w r. 1589, 1605 i 1623, Władysław IV wr. 1633, Jan Kazimierz 1651, Michał Korybut 1671, Jan Sobieski 1682, August II 1727, August III 1750, nakoniec Stanisław August w latach 1766 i 1791. Starozakonni mieszkańcy Ł. posiadają dotąd w swoich rękach przywileje i prawa nadane im na rozmaite swobody przez Jana Kazimierza w r. 1652, odnawiające dawne przez pożar utracone; Mich. Korybuta z r. 1671, Jana III z r, 1680, Augusta II z r. 1699, Augusta III z r. 1751, wreszcie Stanisława Augusta 1792, który to ostatni przywilej oblatowany został w aktach ziemskich lubelskich w r. 1796 i w aktach ziemskich łukowskich w r. 1803. Erazm Domaszewski, koniuszy koronny, ssta tutejszy, fundował za murami miasta bernardynów i kościół im drewniany w r. 1629 wystawił, który za panowania Stanisława Augusta w r. 1770 ze składek i ofiar wymurowany został. Utrzymywało się miasto w dosyć dobrym bycie, aż do nieszczęśliwych czasów Jana Kazimierza. Podczas najścia kozaków, starożytny famy kościół drewniany juz w r. 1250 istniejący spłonął, również jak inny kościołek podobnież dawny ś. Leonarda ze szpitalem; bernardyni tylko ocaleli. Zaraz po tej klęsce naszły w r. 1656 wojska Rakoczego i całe prawie miasto zrabowane i spalone zostało, tak że lustracya z r. 1659 zaledwie już 37 domów osiadłych naliczyła. Blisko przez pół wieku w zupełnem zubożeniu zostawał Ł. W r. 1695 na prośbę szlachty łukowskiej, licznie w okolicach osiadłej, a od Bolesława Wstydliwego jeszcze różne przywileje i nadania za męstwo w walce z Jadźwingami okazane posiadającej, przybyli tu pijarowie. Zrazu na przedmieściu osiedli, dopóki im kościołka drewnianego i domu nie wystawiono, w którym zamieszkawszy otworzyli w r. 1701 szkołę o 4klasach. Felicyan Konstanty Szaniawski, bisk. krakowski, z tejże samej szlachty łukowskiej pochodzący, chcąc zostawić pamiątkę dla siebie w rodzinnem miejscu, zrobił w r. 1730 przy niej fundusz na utrzymanie konwiktu Szaniawskich dla dziesięciu alumnów ubogich swojego imienia. Kolegium pijarskie murować zaczęto r. 1733, i tu był przeniesiony nowicyat z Podolińca r. 1714. Kościół stanął w r. 1762, podług planu budowniczego Antoniego Solarego. Słynne ich szkoły pierwotnie jako kolonia akademii krakowskiej, od r. zaś 1785 wyłącznie pod zarządem komisyi edukacyjnej, potem od r. 1821 podniesione do stopnia wojewódzkiej o 6klasach b. gimnazyum wojewódzkie w Ł. wydawało 1834 40 w Siedlcach Akta uroczyste zakończenia roku szkolnego, w ostatnich czasach gimnazyum, zwinięte zostały w r. 1852 i przeniesione do Siedlec wraz z dwoma konkwiktami, dziś stypendyami, imienia Szaniawskich i Izdebskich, ten ostatni w r. 1787 na 2. alumnów ze szlachty łukowskiej fundowany; dotąd tamże utrzymują się. W szkołach łukowskich pobierali nauki, pomiędzy innymi, naturalista Kluk i filozof Bron. Trentowski. Wzrosło tedy znacznie miasto w ciągu XVIII w. i około 60 domów murowanych w niem stanęło. Sejm w r. 1775 ustanowił kasztelanią łukowską, na którą wyniesiony został pierwszy i ostatni Jacek Jezierski. Gmina Ł. graniczy z gminami Dąbie, Celiny, Gołąbki, Tuchowicz, Ulan i Skrzeszew; ludn. 3220, rozległ. 11335 mr. ; sąd gm. okr. IV Łuków poduchowny; urząd gm. w m. Ł. W skład gm. wchodzą Czerel, Gołaszyn, Ławki, Poważę, Ryżki, Sienciaszka, SzczygłyGórne, S. Dolne, Świdry, Świderki, ŚwiątkowskaWólka, Wojtostwo i Zalesie. Folwarkmajorat Ł. z wsią Poważe i Wojtostwo podług wiadomości z r. 1854 nadany na prawach majoratu w r. 1836 radcy stanu Wiktorowi Janowiczowi, rozl. mr. 956 w gruntach ornych, ogrodach, łąkach, pastwiskach mr. 255, lasu mr. 701. Wieś Poważe os. 14, z grun. mr. 145; wś Wójtostwo os. 12, z grun. mr. 217. Powiat łukowski gub. siedleckiej utworzony został w 1867 r. z części dawnego pow. łukowskiego 19 gmin i dwóch gmin pow. radzyńskiego, z drugiej połowy zaś utworzono pow. garwoliński. Graniczy on od północy z częścią nowomińskiego i siedleckim, od wsch. z radzyńskim, od południa z lubartowskim i kawałkiem nowoaleksandryjskiego, granicę naturalną stanowi tu rz. Wieprz i wpadająca doń Tyśmienica, od zach. z pow. garwolińskim. Obszar pow. łukowskiego wynosi 34. 23 mil kwadr. Przedstawia on płaszczyznę, środek której zajmuje rozległe płasko wzgórze, wzniesione prawdopodobnie na 500 do 600 stóp nad poziom morza i rozciągające się na przestrzeni objętej czworokątem, którego narożnikami są Żelechów, Łuków, Stoczek i Adamów. Wody płaskowzgórza tego spływają w czterech kierunkach ku zlewom czterech rzek ku półn. zachod, dążą do Świdra, ku zachod, połudn. zabiera je Wilga, w połudn. wschodnim kierunku uprowadza je Wieprz, a w płn. wschodnim przyjmuje Bug. Centralnym punktem tego płaskowzgórza i miejscem rozchodzenia się linii wododziałów jest las i bagno Jata w stronie

Łuków