W poprzednim długim, bo 70 lat trwającym okresie zamieszania, nie była i katedra unicka bez pasterzy; wprawdzie tytularni to tylko byli biskupi, a wygnani z Ł. , pozostałą garstką swoich wiernych zarządzali z cichego swego zakąta w Żydyczynie; od stolicy jednak apostolskiej otrzymywali namaszczenie, a przywilejami królów polskich Sobieskiego i Jana Kazimierza otrzymywali w zarząd dyecezyą łucką. Biskupi ci byli, po śmierci Poczapowskiego, najprzód; Nicefor Łosowski od 1637 po 1649 r. , koadyutor płocki, który się tytułuje administratorem biskupstwa ostrogskiego; następnie Prokop Chmielowski, biskup przemyski, który oderwał Ostróg od Ł. , rozdarł władyctwo na dwie połowy i zwał się ciągle administratorem ostrogskim rządził tu lat ośmnaście. Po śmierci Chmielowskiego już było trudno i w Żydyczynie utrzymać się biskupom unickim; naznaczony więc został na administratora tą dyecezyą w 1668 r. Gabryel Kolenda, metropolita ruski unicki, któremu nadto biskupstwa lwowskie i przemyskie, także przez dyzunitów odwładnięte, w zarząd powierzono. Po nim, na tychże samych prawach, od r. 1674 po 1694 rządził unitami w tym kraju uczony Cypryan Żochowski. Obadwaj, Kolenda i Żochowski, byli metropolitami unickimi, więc tutaj w Ł. więcej nominalnie rządzili; wreszcie, chcąc się zbyć kłopotów, administracyą władyctwa oddawali stale biskupom chełmskim, ruskim, i stąd administrował tutaj w tych czasach Susza a po Suszy Łodziata. Nareszcie Leon Załęski, bisk. włodzimierski, także następnie metropolita, objął katedrę łucką w 1694r. na prawach Kolendy i Żochowskiego. Był to jednak ostatni już władyka in partibus na tej katedrze, za jego bowiem rządów biskup dyzunita Dyonizy Zabokrzycki, jak to już wyżej powiedzieliśmy, jawnie przystąpił do unii i położył koniec roz, dwojeniu i dwom stolicom biskupim w tym kraju. R. 1709 bractwo łuckie dyzunickie w katedrze go zaskoczyło i stawiło przemocą przed Piotrem Wielkim; oskarżony o szerzenie unii w dyecezyi, wysłany w głąb Rosyi i w jednym z monasterów moskiewskich osadzony, w r. 1714 życia dokonał. Katedra łucka przez lat sześć była bez biskupa, dopiero kiedy się dowiedziano o śmierci Zabokrzyckiego na wygnaniu, na władyctwo tutejsze wyniesiony został w r. 1, 715 Józef Abdank Wyhowski, który katedrę swoją z gruzów prawie dźwignąwszy, znowu sprawę unii gorliwie popierać zaczął; umarł w Rożyszczach, dobrach do biskupstwa swego należących, dnia 17 stycznia 1730 r. Po nim nastąpili jeden po drugim Teodozy i Sylwester Rudniccy, stryj i synowiec, obaj przydomku Lubienieccy, którzy wielkie położyli zasługi dla kościoła i dla swojego obrządku. Pierwszy z nich Teodozy rządził tą dyecezyą od śmierci Wyhowskiego aż do własnego zgonu, który nastąpił w 1751 r. Po nim objał katedrę synowiec Sylwester, który także do śmierci swej, t. j. do r. 1777 na niej pozostawał. Był to mąż uczony, który cały swój żywot i pracę pióra poświęcił sprawom unii i jej krzewieniu w krajach ruskich. Większa część pism jego wydana została w języku ludowym ruskim. Będąc wielkim przyjacielem i dobroczyńcą klasztoru poczajowskiego, koronował uroczyście obraz tamtejszy M. Boskiej, cudami słynący. Po Hrebnickim, przyjacielu swym, objął w zarząd archidyecezyą metropolitalną, najczęściej jednak w Ł. na biskupstwie swem lub Rożyszczach przesiadywał. Po nim egzarchą z prokuratora bazylijskiego mianowany został d. 12 maja 1777 r. Cypryan Stecki, który na stolicy swojej dotrwał do końca życia, mając za koadyutora Michała Stadnickiego; ten po nim władyctwo objął i umarł na niem w Warszawie 1797 r. Były to właśnie czasy reform w kościele wschodnim. Ukazy z r. 1795 97 urządziły nanowo tę cząstkę kościoła unickiego; biskupstwo łuckie stanęło dla gubernii wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Biskupem został Stefan Lewiński, dawniej sufragan metropolity i koadyutor łucki, od r. 1787 biskup tegoneński; ten w Ł. był od r. 1806. Po nim został Grzegorz Kochanowicz, który razem z władyctwem od r. 1809 trzymał metropolią i stąd w Ł. trzymał swego sufragana, miejsce jego zastępującego, a tym był Jakób Okiełło Martusiewicz, który po śmierci jego wstąpił na to biskupstwo w r. 1814 i trzymał je do r. 1826, w którym wstąpił na arcybiskupstwo połockie. Następcą jego od 1826 r. był Jan Damascen Jastrzębiec Krassowski, z arcybiskupa połockiego przeniesiony na biskupa łuckiego ten był ostatnim egzarchą, ostatnim pasterzem unickim w tym kraju. Przy nim unia zniesioną została, katedrę łucką zamknięto, a stolicę biskupów greckorosyjskich przeniesiono do Żytomierza. Urządzenie tej katedry w ostatnich już czasach jej istnienia, t. j. po rozbiorze Polski, było następujące kapitułę składali archipresbiter, archldyakon, kustosz, scholastyk i kantor; kanoników było sześciu. Ze starszego duchowieństwa byli w gub. wołyńskiej delegat żytomierski i protoprezbiterowie czernihowski i owrucki; dziekani zaś łucki, dubieński, Ostrogski, krzemieniecki, rowieński, zasławski, starokonstantynowski, zwiahelski, kowelski, kamieniokoszyrski, kaszogrodzki, ratneńskozarzycki, dąbrowicki, koziński, włodzimierski. Takiż sam skład duchowieństwa był oddzielnie w guberniach; kijowskiej i podolskiej. Opactw w tej dyecezyi w ostatnich czasach było sześć, a co dziwniej

Łuck