były zdawna zaludnione. Na obszarze powiatu przeważały wsie kościelne i książęce. O ile szlacheckie folwarki są nieliczne i drobne, o tyle znowu wsie włościańskie odznaczają się zamożnością drobnych właścicieli, którzy, ciesząc się zdawna większą niezależnością niż pańszczyzniani rolnicy wsi szlacheckich, doszli do wyższego stopnia kultury rolnej i obyczajowej, cechującej mieszkańców rozległego obszaru dóbr rządowych, stanowiących tak zwane księstwo łowickie. Z dawnych wielkich lasów pozostały dziś małe szczątki tylko, głównie w południowozachodniej stronie, na obszarze księstwa łowickiego. W 1880 r. było w powiecie 8, 851 mr. lasów prywatnych nieurządzonych, 4, 852 mr. lasów pryw. urządzonych, 2, 242 mr. zasianych po wycięciu, 170 mr. niezadrzewionych, 396 mr. lasów do osad miejskich należących. Na 193, 320 mr. ogólnego obszaru było 125, 540 mr. ziemi ornej, 15, 145 mr. łąk, 17, 522 mr. pastw. , 17, 800 mr. nieużytków. Cyfry powyższe są niezupełnie pewne, gdyż, według wykazu podającego osobno grunta włościańskie a osobno dworskie i rządowe, wypada ogólny obszar 206, 472 mr. , a więc o 13, 000 mr. więcej. Według tego wykazu włościanie mają 139, 589 mr. , a większa własność wraz z ks. Łowickiem 66, 883 mr. Posiadłość włościańska dzieli się według gmin tak Dąbkowice 29, 854 mr. i 1, 200 osad; Jeziorko 26, 243 mr. i 1, 149 osad; Łyszkowice 25, 518 mr. i 954 osad; Bąków 21, 226 mr. i 1, 107 osad; Kompina 14, 055 mr. i 841 osad; Nieborów 6, 324 mr. i 458 osad; Lubianków 6, 297 mr. i 488 osad; Bielawy 6, 144 mr. i 558 osad; Bolimów 3, 928 mr. ł 305 osad. W przecięciu wypada około 20 mr. na osadę, licząc razem z nieużytkami wynoszącemi 8, 410 mr. w gm. Łyszkowice 2, 751 mr. . Włościanie z tego obszaru płacą 67, 700 rs. podatku 29, 746 rs. . 55 kop. , gruntow. , 14, 873 rs. 53 kop. dodatk, i 23, 008 rs. podymne. Opisu miejscowości do pow. łowickiego należących dostarcza Słownikowi p. R. Oczykowski z Łowicza. Na folwarkach prywatnych wysiano 4, 809 czetw. zboża, a zebrano 29, 806 czetw. ; na rządowych folw. wydzierżawionych 4, 413 czetw. wysiano a 27, 009 zebrano; na gruntach miejskich 1, 443 czetw. wysiano a 7, 890 zebrano; włościanie zaś wysiali 39, 691 czetw. , zebrali 187. 686. Zaliczywszy osady rolne mieszczan do kategoryi drobnej własności wypadnie, że podczas, gdy wysiew większej posiadłości wynosi 9, 222 czetw. , to drobni posiadacze wysiali 41, 334 czetw. ; gdy więksi zebrali 56, 815 czetw. , to drobni mieli 196, 576 czetw. ; podczas, gdy w przyległym już powiecie sochaczewskim, w podobnych warunkach dziejowej przeszłości, położenia i gleby, większa posiadłość wysiała 15, 917 czet. zebrała 81, 045; mniejsza zaś wysiała 27, 438, a zebrała 113, 734 czetw, ; zaś w pow. nieszawskim na 31, 231 czetw. wysiewu i 249, 010 zbioru większej własności było 21, 635 czetw. wysiewu i 170, 403 czetw. zbioru mniejszej posiadłości. Co do rodzaju ziarna, to natura gleby sprzyja uprawie żyta, owsa i kartofli; pszenica na niektórych tylko kawałkach się udaje. W 1876 r. wysiano 2, 287 czetw. pszenicy 1, 012 więk. własn. , 1, 275 drob. , 21, 764 żyta 3, 260 więk. , 18, 804 mał. , 22, 034 owsa 3, 730 więk. , 18, 304 mniej. , 32, 790 czetw. kartofli 4, 194 więk. , 28, 596 mniej. . Zebrano; 16, 040 pszenicy 8, 390 więk, 7, 650 mniej. , 114, 229 żyta 19, 560 więk. , 94, 699 mniej. , 94, 042 owsa 20, 514 więk. , 73, 538 mniej. , 227, 433 kartofli 27, 261 więk. , 199, 172 mniej. . Przemysł fabryczny dość słabo rozwinięty w powiecie najważniejszym zakładem jest cukrownia w Łyszkowicach 420 rob. i 464, 500 rs. produkcyi, po niej młyn parowy w Łowiczu z prod. do 100, 000 rs, , fabryka sukna w Soplu 31 rob. i 50, 000 rs. prod. ; zresztą są gorzelnie 3 z prod. 66, 000 rs. , browary 3 z prod. 13, 392 rs. i drobne fabryki olejarnie, mydlarnie, młyny wodne i wiatraki. W powiecie ogółem jest 135 fabryk z tych 20 w mieście Łowiczu i 93 młyny, których produkcya w 1878 r. wynosiła 1. 072, 047 rs. w tem młyny 186, 565 rs. . W środki komunikacyjne pow. łowicki jest dość hojnie uposażony. Droga żelazna warsz. bydg. przerzyna powiat na długość blisko 40 w. , choć na tej przestrzeni jest jedna tylko stacya w, Łowiczu, ale dwie sąsiednie Skierniewice i Pniewo leżą blisko od granicy powiatu. Pięć dróg bitych łączy Łowicz z przyległemi miastami i osadami, przerzynając powiat we wszystkich kierunkach. Stała ludność powiatu wynosząca w 1867 r. 52, 559, wzrosła w 1878 r. do 69, 557 34, 231 męż. , 35, 326 kob. . Podług wyznań było 62, 508 katol, 187 prawosŁ, 2, 582 protestantów, 4, 280 żydów. Co do stanów było 482 szlachty, 6, 695 mieszczan, 89 kupców, 46 duchownych, 62, 176 włościan. O stanie oświaty niezbyt pomyślnie świadczy mała ilość szkół początkowych 31 we wsiach i osadach, 4 w mieście. Łowicz posiada 6klasową szkołę realną, progimnazyum żeńskie, szkołę niedzielno rzemieślniczą i pensyą prywatną żeńską. W trzech gminach Bolimów, Nieborów, Kompina istnieją kasy wkładowozaliczkowe. W obrębie powiatu jest 1 miasto, 3 osady miejskie Bolimów, Bielawy, Sobota, 218 wsi, 66 folwarków i 118 karczem. Pod względem kościelnym powiat stanowi dekanat łowicki dyec. warszawskiej, składający się z 19 parafij Bąków, Bednary, Bełchów, Bielawy, Bolimów, Chruślin, Domaniewice, Kocierzów, Kompina, Łowicz 2 parafie z filią w miejscu,

Łowicz