Łotowo, zaśc, pow. poniewieski, nad rz. Łotówką, 5 okr. polic, onikszciański, o 43 w. od Poniewieża, 39 mk. , młyn wodny 1859. Łotwa, niem. Lettenland ob. Łotysze, Łotwa, Łotwie, wś włośc. nad jez. Łotwa i Basochy, pow. wilejski, 3 okr. adm. , o 60 w. od Wilejki, 8 dm. , 116 mk. , z tego 103 prawosł. , 13 katol. 1866. Łotwa 1. Wielka, wieś w pow. słuckim, w gm. lachowiekiej, nad rz. Wiedźmą, dopły wem lewym Szczary, ma osad dawnych 60; tędy gościniec z Lachowicz do Swojatycz, miejscowość bezleśna, grunta dobre. 2. Ł. Mała, wś w pow. słuckim, nad rz. Wiedźmą, tuż przy mku Lachowiczach, w gm. lachowickiej, ma osad dawnych 23; grunta wydajne, miejscowość bezleśna. A. Jelski. Łotwele, ob. Szakinów, Łotwicze, wś, pow. słonimski. Była tu kaplica b. parafii katolickiej Mołczadź. Łotwiny, wś w pow. słuckim, w gm. teladowickiej, nad rzeczułką Łotwą, prawym dopływem Turyi, przy drodze wiodącej z mka Bobowni do mka Piaseczna w ihumeńskiem, ma osad 50; gleba urodzajna, okolica niebezleśna. Lotyhol, wś szlach. , pow. wilejski, o 82 w. od Wilejki, o 19 od Duniłowicz, należy do 30 stu rodzin szlach. Strękowskieh, Zgierskich, Sielutów, Obuchowiczów, Bychowców, Skrodzkich, Sakowiczów i i. Obszaru 2000 mr. Gle ba dobra, żytnia. K. O. Łotyhol 1. wś włośc, pow. wilejski, o 25 w. od m. Wilejki, 1 okr, adm. , 18 dm. , 214 mk. prawosł. Cerkiew prawosł. drew. i szkoła. 2. Ł. , wś rząd. , pow. oszmiański, 2 okr. adm. , 26 w. od Oszmiany, 2 dm. , 3 mk. kat. 1866. Łotynica, ob. Lutynica. Łotyniszki, wś, pow. rossieński, par. girtakolska. Łotysko, przys. do Błażowy w t. I pod Błażowa mylnie Zołyska. Łotysze, błędnie Lettowie al. Lotwacy po łac. Lothavici po niem. Letten, po łotew. podług pisowni polskoinflanckiej i górnej Kurlandyi Łatwiszy, a szwedzkoinllanckiej i dolnej Kurlandyi Latweeschi, należą do plemienia litewskiego, któro dzieliło się 1 na Lettgalów, później nazywanych Łotyszami Łotwą, z jakich mała cząstka nosiła miano Semigalów; ci Lettgalowie zajęli najbardziej północne okolice, a mianowicie Kurlandyą i dzisiejsze Inflanty tak polskie jako i szwedzkie, t. j. małą część dzisiejszej gub. witebskiej i niemal całą gub. inflancką czyli ryską; 2 na Litwinów czyli Litwę właściwą Letuwa, o których porownaj wyżej art. Litwa, t. Y, str. 330 337; 3 na Prusów, którzy zajmowali pobrzeża Baltyku od morza ku południowa, na prawym brz. dolnej Wisły, ku wybrzeżom rz. Drwęcy w dzisiejszych Prusach wschodnich; i wreszcie 4 na szczep Jadźwingów, którzy mieszkali na płd. od Narwi ku siedzibom polskiego szczepu Mazurów. Jadźwingowie wytępieni byli w walce z Polską w w. XIII; Prusowie również wyginęli pod naciskiem kzyżackiego oręża i srogich germanizujących praw, a język ich uległ zatraceniu. Ostatnia kobieta mówiąca po prusku żyć przestała w połowie XVII stulecia. Z całego łotewskolitew, plemienia tylko szczep czysto litewski odegrał pewną rolę dziejową. Był on już w XI w. wystawionym na najazdy, które pośrednio przyczyniły się do grupowania pojedynczych gmin litewskich w jedne osadę. Były to najazdy waregskich książątek, panujących nad krewickiemi ludami i dla tego u Łotyszów Rossyanin nazywa się dotąd Krews, a Rossya Krewuziemie, t. j. ziemia ludów krewickich. Następstwem tych napadów ze strony ludów krewickich było hołdowanie Litwinów z po nad górnej Wilii w. ks. Jarosławowi Włodziraierzowiczowi. Lecz daleko większego wpływu na losy całego plemienia łotewskolitews. , a więc wszystkich składających go szczepów Łotyszów, Litwinów, Prusów i Jadźwingów były usadowienia się niemieckich osadników najprzód w r. 1200 u ujść Dźwiny, a wkrótce potem po nad dolną Wisłą. W r. 1202, dla obrony osadników niemieckich u ujść Dźwiny, założonym został w Inflantach zakon kawalerów mieczowych, znanych w dziejach tego kraju pod nazwą Fratres militiae Christi de Livonia a w r. 1230 krzyżacy zaczęli się kolonizować na dobre w ziemi chełmińskiej. I tu i tam, pod pozorem apostołowania, rycerskie zakony szerzyły ucisk, zabór i wytępiały ludność miejscową. Pierwsi t. j. kawalerowie mieczowi, całem swem brzemieniem przytłaczali Łotyszów i mieszkających przeważnie na morskich wybrzeżach Kuronów i Liwów należących również jak Estowic do plemienia fińskiego, a stanowiących obecnie już tylko nieznaczną cząsteczkę tego plemienia, drudzy zaś Prusów. Prusowie i Łotysze oba szczepy pokrewne Litwinom wciągały i tych ostatnich w lcrwawe zapasy; lecz głównie Litwa wspiera Łotwę i walczy aporczywic z kawalerami mieczowymi, nad którymi dosyć często odnosi zwycięstwa. W r. 1236 zadają Litwini taką klęskę kawalerom mieczowym, że zakon ich, czując się zbyt słabym i osamotnionym, jednoczy się i za staraniem papieża Grzegorza IX w r. 1237 zlewa zupełnie z zakonom krzyżackim, noszącym tu odtąd nazwę Fratres domus Teutonicorum per Livoniam, dla odróżnienia go od pruskich krzyżaków. Ten to zakon krzyżaków inflanckich teraz już nietylko szczepom Liwów i Ł. , lecz nawet samym biskupom inflanckim śmiało stawia czoło i w tych nadmorskich krainach do coraz większej władzy dochodzi. Ostatnią po Łotowo Łotowo Łotwa Łotwele Łotwicze Łotwiny Lotyhol Łotyhol Łotynica Łotyniszki Łotysko Łotysze