wzniesieniu 247 m. npm. , w rozległej równinie, pod 39 52 wsch. dłg. od Ferro, a 50 8 płn. szer. , liczy 3483 mk. , z których 2076 wyznaje religią rzym. katolicką, 5 akatolicką a 1402 izraelicką. Miasto składa się częścią z piętrowych, częścią parterowych domów i odznacza się przed innemi mniejszemi miastami Galicyi schludnością, czystością i stosunkowo znaczną liczbą mieszkańców, którzy ukończyli wyższe studya naukowe. Jest tutaj bowiem parafia rzym. katol. , c. k. starostwo i urzędy z niem połączone, rada powiat. , sąd powiat. , urząd poczt, i telegr. , szkoła 4klas. męska, st. kolei arcyks. Karola Ludwika między Strażowem a Rogoźnem, o 174 kil. od Krakowa, o 168 ode Lwowa, st. wojskowa i generalny zarząd dóbr ordynacji łańcuckiej hr. Alfreda Potockiego. Tutaj mieszka stale dwóch lekarzy, jest apteka i kilka znaczniejszych magazynów. Jakkolwiek w Ł. oddawna istniał przemysł płócienniczy i garbarski, to przecież najwięcej do podniesienia miasta i przemysłu przyczynili się hr. Potoccy, otwierając wielką cukrownię i fabrykę likierów, wódek i wody kolońskiej. Szczególniej cukrownia przyczyniła się do podniesienia dobrobytu okolicznych włościan, sprowadziła i rozpowszechniła umiejętną uprawę buraków, ale, dla wysokich cen produktu do przerobienia, trudności zbytu i wysokości opłat rządowych, nie przynosiła procentów i musiała zostać zamkniętą. Fabryka likierów uzyskała sobie drogi zbytu i rozwija się stale. Do podniesienia przemysłu rękodzielniczego służy towarzystwo zaliczkowe z nieograniczoną poręką, liczące 1189 członków z udziałami 20, 058 zł. Ruch kasy w r. 1882 wynosił 411, 056 zł. w. a. , koszta administracyi 2, 114 zł. Towarzystwo udzieliło w r. 1881 pożyczek na 10, 776 zł. , a ogólny stan aktywów doszedł do 201, 995 zł. Oprócz tego towarzystwa jest jeszcze kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 2, 854 zł. , celom zaś humanitarnym służy szpital powszechny i dom przytułku dla 12 ubogich, którego majątek składa się z domu z ogrodem 67 mr. gruntu ogólnej wartości 10, 920 zł. i 4, 622 zł. w. a. Tym majątkiem zarządza zwierzchność gminy. Na płn. od miasta stoi w parku, należącym do najpiękniejszych w Galicyi, wspaniały zamek hr. Potockich, zbudowany w stylu odrodzenia w r. 1641 przez Stanisława Lubomirskiego podczaszego kor. , potem wojew. ruskiego, następnie przerobiony i ozdobiony wewnątrz przez Stanisława Lubomirskiego, marszałka w. kor. , zmarłego w r. 1783. Jest to obszerny gmach, który, mimo przeróbek, zachował cechy stylu, pozór obronny i dwie narożne wieże. Wewnątrz odznacza się okazałem przybraniem, ma kaplicę, kilkadziesiąt pokoi i sal, cenną bibliotekę uporządkowaną przez Daszkiewicza, autora Gramatyki polskiej, wiele rzadkich i cennych dzieł sztuki, galeryą obrazów i osobliwości. Rysunek wspaniałego pałacu, w którym podejmowano królów polskich i monarchów Austryi, cesarza Franciszka Józefa I dwa razy, podał Tygod. illust. z r. 1877 66. Po płn. stronie torów kolei żel. znajduje się duży ogród pomologiczny i zwierzyniec. W mieście odbywa się 11 jarmarków dorocznych i co piątek targ tygodniowy. Do Ł. należy przedmieście zwane Dolnem, w którem pos. więk. wynosi 352 roli, 34 łąk, 3 past. i 18 mr. lasu; pos. mniej. 551 roli, 206 łąk i 24 mr. pastwisk. Par. łańcucka dzieliła losy miasta, ma wspaniały kościół pochodzący z XIV stulecia, który jednak, w skutek kilkokrotnego zniszczenia i następnych przekształceń, stracił cechę wieku. Przy tym kościele są grobowce Stanisława ks, Lubomirskiego, marszałka kor. , i hr. Potockich. Par. należy do dyec. przemyskiej, dek. leżajskiego, obejmuje Przedmieście, Dąbrówkę, Dębinę, Głuchów, Podzwierzyniec, Smolarzyny, Soninę i Wolę dalszą i bliższą. Cała liczba parafian wynosi 8750 rzym. katol. , 5 akatol. i 1640 izrael. Założycielem Ł. był Kaźmierz W. , który osadził tutaj wychodźców niemieckich z Landshut w Bawaryi Kromer, Hist. Pol. 1. 12 i prawdopodobnie ustanowił parafią. W r. 1376 był już Ł. miastem i bawił w nim jakiś czas ks. Opolski, ustanowiony przez króla Ludwika namiestnikiem Rusi Czerwonej, ale dopiero w r. 1390 mamy wzmianki o proboszczu Fryderyku łańcuckim lanczhutensis w dokumencie kościoła przeworskiego, gdzie się jako świadek podpisał. Za Jagiełły dostał się Ł. Otonowi z Pilczy, który podejmował wspaniale Jagiełłę wracającego ze Lwowa i Witolda w. ks. litews. w r. 1410. W siedm lat później znowu podejmowała wspaniale Jagiełłę Elżbieta z Pileckich Granowska, dziedziczka Ł. , a pozyskawszy serce króla, udała się z nim do Sanoka, gdzie ją pojął za żonę, ku ogólnemu oburzeniu zazdrosnych możnowładców. Niewiadomo z jakiego powodu, zamieniła ona w r. 1430 Ł. , Kańczugę i Tyczyn na Pilczę i Mrzygłód ze stryjem Janem. Chcąc wynagrodzić tego Jana za usługi, ustanowił Kazimierz Jagiellończyk w Ł. 1447 r. jarmark na tydzień przed ś. Wojciechem. W r. 1478 nastąpił dział między Pileckimi, w którym Ł. dostał się Stanisławowi. Ten Stanisław wybudował istniejący dotąd murowany kościół w r. 1488, a w r. 1491 sprowadził oo. dominikanów, którym kościół i klasztor postawił. Istniał wtedy drewniany zamek w Ł. , który opierał się w maju 1498 r. wojew. wołoskiemu Stefanowi i Turkom a 1502 Tatarom, ale miasta obronić nie zdołał. Po odbudowaniu miasta wszczął się spór między Pileckimi i Rzeszowskimi o jarmark na ś. Jerzego, który jarmarkowi w Rzeszowie przeszkadzał. Król Jan Ol

Łańcut