R. 1419 bawi tu powtórnie Jagiełło, przed którym posłowie papiescy wstawiali się względem zawarcia wiecznego przymierza z krzyżakami. W r. 1412 aktem z 8 listopada, wskutek zastawu za pożyczoną Zygmuntowi przez Jagiełłę sumę pieniędzy 37 tysięcy kóp groszy praskich, część Śpiża z 13 miastami, nie włączając w ich liczbę L. , Gniazd i Podolińca, wróciła do Polski. Odtąd L. staje się siedzibą sstwa spiskiego. Pierwszym sstą był Paweł Gładysz, gdyż mu dla znajomości języka węgierskiego król Jagiełło tę sprawę poruczył Długosz. Następnie był sławny Zawisza Czarny 1422, a po jego śmierci r. 1428, w bitwie przeciw Turkom koło zamku Gołubca, starostował Piotr Szafraniec, podkomorzy i ssta krakowski, który, pilnie strażą obsadziwszy granicę od Węgier, połapał listy króla Zygmunta, instygującego Witolda przeciw Jagielle, za co się na Szafrańcu mścił Zygmunt. W r. 1440 kardynał Zbigniew Oleśnicki otrzymuje Śpiż w dzierżawę. Tenże w imieniu swojem za zezwoleniem króla Władysława Warneńczyka przeznaczył Mikołaja Komorowskiego na sstę spiskiego z siedzibą w L. , z poddaniem go pod zwierzchnictwo wojewody spiskiego Jana Peremnego, w Kieżmarku rezydującego. W r. 1453 starostował Jan z Oleśnicy, r. 1463 Przesław Domoszycki, r. 1478 Piotr Kmita z Wiśnicza, marsz. koronny. W r. 1500 był sstą Benedykt z Koźmina, r. 1506 Stanisław Kmita, 1511 Andrzej Kościelecki, 1515 Jan Jordan z Zakliczyna, 1526 Piotr z Jeżowa, 1529 Piotr Kmita, 1549 Jan Bonar z Balic, 1569 Mikołaj Maciejowski, 1575 Jan Maciejowski, 1578 Stanisław Szafraniec z Pieskowej Skały, 1581 Albert Łaski, 1587 Kasper Maciejowski, od r. 1596 Lubomirscy aż do wstąpienia na tron Augusta III, i to Sebastyan Lubomirski 1596 1613, Stanisław Lubomirski 1613 1649, Jerzy Lubomirski 1649 1667, Stanisław Herakli Lubomirski 1667 1700 i Teodor Konstantyn Lubomirski 1702 1745. August III nadał sstwo spiskie swej żonie Maryi Józefinie 1745 1757, a po jej zgonie 1757 otrzymał je minister saski Henryk hr. Brühl 1757 1763, po nim Karol Brühl, który w grudniu 1764 odstąpił ks. Kazimierzowi Poniatowskiemu, podkomorzemu koronnemu, który aż do zaboru Śpiża przez Austryą tutaj starostował jako ostatni starosta. Za konfederacyi barskiej z rąk tak zwanych regałów, t. j. stronników króla i Rossyi, wydzierali L. konfederaci pod dowództwem Józefa Bierzyńskiego, dobywając zamku od północy. Wreszcie minister austryacki Kaunitz, czyniąc zadość żądzy nabytków terytoryalnych Józefa cesarza, objął r. 1769 słupami granicznemi 16 miast spiskich, a r. 1770 we wrześniu zagarnął sstwo spiskie, powiat sądecki i okolicę przyległą pod pozorem, że to są ziemie pierwotnie węgierskie i kazał je nazywać ziemiami odzyskanemi, czem dał hasło do pierwszego rozbioru Polski Henr. Schmitt, Dzieje Polski XVIII i XIX wieku. L. więc z całą ziemią do sstwa spiskiego należącą stała się pierwszym łupem obcych przy rozbiorze Polski. Za rządów austryackich obrócono zamek na magazyny; później nabył zamek na swoje własność Jerzy von Raiss, którzy nie mało łożył kosztów do utrzymania w całości zamku miasta L. W r. 1880 1 marca gmina kupiła od Konstantego Raissa zamek wraz z przynależnościami za 87000 złr. , a w r. 1882 3 stycznia od gminy tegoż miasta nabył hr. A. P. Zamoyski z Warszawy zamek wraz z zabudowaniami poniżej zamku znajdującymi się i z 167 morgami gruntu ornego i łąk za cenę 58000 złr. w. a. . W r. 1587 stronnicy Maksymiliana, arcyksięcia austryackiego, Walenty Drespostravi, Paweł Melith i Piotr Andrassy w 1500 ludzi, w grudniu, ciągnąc mu na pomoc do zdobycia korony polskiej, po drodze obsadzili L. , lecz po wzięciu Maksymiliana do niewoli pod Byczyną, wskutek zawartej ugody 8 marca 1588 w Bendzinie, zamek wrócił w polskie ręce. R. 1609 postanowiono, aby w L. utrzymywano załogę ze 100 piechoty dla obrony zamku i strzeżenia bezpieczeństwa granic. W czasie najazdu Szwedów na Polskę r. 1655 Jerzy Lubomirski ofiarował Janowi Kazimierzowi bezpieczne schronienie w swym zamku L. ; król tego nie przyjął, lecz udał się na Szląsk. Skarbiec koronny, przez Bogusława na Lesznie Leszczyńskiego oddany w opiekę Lubomirskiemu, tu w zamku znalazł schronienie. Uchwała sejmu 1658 r. policzyła zamek tutejszy w rzędzie 6 twierdz, które nakładem rzeczypospolitej utrzymywane i zaopatrywane być mają. W r. 1683 zwycięskie hufce Jana III z pod Wiednia ciągnęły z wyprawy na Turków, obładowane sławą, łupami, lecz po drodze tu jeszcze musiały się ucierać ze stronnikami Tekelego, co się trzymał Turków. Król Jan III przybył z senatorami do L. , gdzie i hetman polny Sieniawski nadciągnąwszy tu zaraz życia dokonał. Stąd pośpieszył król przez Sącz do Krakowa. W czasie wojny między stronnikami Stanisława Leszczyńskiego a Augusta II walka przewlokła się w te strony. Teodor Lubomirski, ssta spiski, trzymał stronę króla Leszczyńskiego, gdy więc adherenci Sasa i Rosyan na Śpiż przyszli, plądrując w około, podeszli zamek L. Lecz r. 1706 oblegał ich Lubomirski, a partyzanci sascy pod wodzą Jakóba Rybińskiego uszli stąd nocą, zapaliwszy wprzód zamek. Podług lustracyi z r. 1564 następujący urzędnicy i czeladź znajdowali się na zamku podstarości, prowizor, burgrabia, jurgieltnik,

Lubowla