puławskim i lubartowskim, od wsch. z chełmskim i krasnostawskim, od płd. z krasnostawskim i janowskim, od zach. z nowoaleksandryjskim. Obszar pow. wynosi 33. 10 mil kwadr. Zajmuje on część obszernej wyżyny lubelskiej, która tu wznosi się na 500 do 600 stóp nad poziom morza i pokryta jest falisto układającemi się wyniosłościami. Wyżyna ta łagodnie dość się obniża ku dolinom rzek, tworząc szerokie jary, dogodne dla zakładania siedzib ludzkich. Miejscami tylko na płn. i zach. , od L. występują takie nagłe i ostre zagłębienia, jakie cechują okolice Kazimierza nad Wisłą. Podnoszenie się poziomu wzmaga się w miarę posuwania się ku płd. Główna rzeka powiatu. Bystrzyca, dzieli go na dwie połowy i płynie w kierunku od płd. ku płn. Zabrawszy w obrębie powiatu Bychawkę, Chodel i Urzędówkę, spotyka dalej Czerniejówkę i Czechówkę i w punkcie zetknięcia się z nimi, wytwarza obszerną dolinę a odtąd zbaczając ku wsch. , podąża do Wieprza. Ta obszerna dolina trzech rzek, przedstawiając wyborne warunki dla rozległej osady ludzkiej, dała początek L. Wyżyna lubelska spoczywa na pokładzie kredy, śród której niekiedy występuje tak zwane średnie ogniwo trzeciorzędnej formacyi. Bujna i bogata roślinność cechuje cały obszar wyżyny. Skoro tylko przebędziemy dolinę Wieprza, który, zataczając wielkie półkole, odgranicza gubernią i wyżynę lubelską od pow. garwolińskiego i łukowskiego, siedleckiej gubernii, inny świat przedstawia się naszym oczom. Zamiast monotonnej płaszczyzny, piasków, mokradli i ubogich sosnowych lasów, występują malowniczo falujące się wzgórza, lasy liściaste, w których z dębami i lipami mieszają się potężne, proste, w górę strzelające sosny; wsie ukryte w jarach zaznaczają się tylko wieżą kościoła. Dzisiejszy powiat lubelski przedstawia najdawniejsze w całej gubernii ognisko kultury, przyniesionej tu przez kolonistów z przyległej Małopolski, którzy, posuwając się wzdłuż brzegów Wisły i natrafiwszy w okolicach Kazimierza na warunki terytoryalne, przypominające ich odwieczne siedziby śród olkuskosandomierskiej wyżyny, posunęli się w głąb ku wschodowi i zaludnili dolinę Bystrzycy i okolice L. Bełżyce, Bychawa, Biskupice, Chodel wszystko to siedziby zamożnych małopolan lub włości biskupów krakowskich. Sławny Babin i to życie towarzyskie i umysłowe, jakiego wyrazem była rzeczpospolita babińska, jest owocem rozkwitu kultury małopolskiej na przyjaznym dla niej gruncie. Brak danych nie pozwala nam podać obrazu obecnych stosunków rolnych i przemysłowych powiatu. Średni wysiew w latach 1870 72 wynosił 10300 czetw. pszenicy i 30000 czetw. żyta, zbiór zaś 45000 czet. pszeSłownik geograficzny. Tom V. Zeszyt 54. nicy i 94000 czetw, żyta, W 1880 r. lasy zajmowały przeszło 64000 mr. ; w tem było lasów prywatnych nieurządzonych 40746 mr. , urządzonych 11954 mr. , wyciętych a niezadrzewionych 5831 mr. , obsianych na nowo 779 mr. , oddanych za serwituty 3705 mr. , włośc. dawnych 151, do osad należących 415 mr. Sady dworskie zajmowały 457 mr. , włośc. 265 mr. Produkcya fabryczna wraz z produkcya Lublina wynosiła w 1878 r. 1460192 rs. , z tego na powiat przypadało około 900, 000 rs. Jestto przeważnie produkcya gorzelni i młynów, bo z właściwych fabryk istnieje tylko młyn parowy w Kośminku pod Lublinem 240000 rs. i tartak parowy w Bełżycach; cały przemysł fabryczny skupia się w Lublinie. Pod względem środków. komunikacyjnych tylko pónocna część powiatu jest tak szczęśliwa, iż posiada, prócz kolei przerzynającej go na przestrzeni 54 wiorst trzy stacye L. , Minkowice. Trawniki i przystanek w Konopnicy, jeszcze szosę około 40 w. idącą od Puław na Kurów, L. , Piaski. Południowa zaś część 2 3 powiatu pozbawioną jest zupełnie dróg bitych. Ludność powiatu wynosiła w 1872 r. około 60000, w 1880 r. zaś 78006 2350 na milę kw. . O stanie oświaty początkowej smutnie świadczy mała ilość szkół elementarnych 1kl. ogólnych, których według wykazu jest 23, z tych 5 ma L. a po 1ej Babin, Bełżyce, Bychawa, Bychawka, Biskupice, Bystrzejowice, Gałęzów, Jaszczów, Kosarzew, Krzczonów, Miętkie, Piaski, Piotrowice, Sieprawice, Świdnik, Wzgórze, Wrotków, Zemborzyce. Dek. lubelski, dyecezyi t. n. , dzieli się na 21 parafij Abramowice, Bełżyce z filią Wojciechów, Biskupice, Bychawa, Bychawka, Bystrzyca, Chodel, Czerniejów, Kalinowszczyzna z filią Czwartek, Kiełczewice, Konopnica, Krzczonów, L. , od r. 1884 dwie obok katedralnej obejmującej 10223 dusz, utworzono przy kościele pobernardyńskim parafią Nawrócenia ś. Pawła obejmującą dusz 7442, Matczyn, Mełgiew, Niedrzwica, Piaski Wielkie, Ratoszyn, Wojciechów i Zemborzyce z filią Krężnica. Pod względem sądowym istnieją tu 2 okręgi sądu pokoju w Lublinie i 4 okręgi sądów gminnych Bełżyce, Bychawa, Mełgiew, Wieniawa. Pod względem administracyjnym dzieli się na 15 gmin Bełżyce, Bychawa, Chodel, Jastków, Jaszczów, Konopnica, Krzczonów, Mełgiew, Niedrzwica, Piaski, Piotrków, Piotrowice, Wojciechów, Wólka, Zemborzyce. Gubernia lubelska zajmuje południowowschodnią część obszaru królestwa i obejmuje 305. 78 mil kw. 14795, 6 wiorst, 16831. 7 kilom. kw. . Graniczy od wsch. z gub. wołyńską, od płd. i płd. zach. z Galicyą, od zach. Wisła dzieli ją od gub. radomskiej, a od płn. graniczy z gub. siedlecką. Granicami naturalnemi są rz. Bug 28

Lublin