strzałki, kliny i odłamy szkła rzymskiego z ornamentami. W polu Melkiu znachodzono także dawniejszemi czasy narzędzia kamienne i pierścienie bronzowe. Niedaleko Gurowszczyzny znajdują się okopy w kształcie nieforemnego czworoboku. Są to zabytki nowszych czasów. Tu wyorywano kafle, rozmaite żelaziwa, a niekiedy znachodzono pieniądze pol skie. Na grobli przy stawie lubieńskim, a przy drodze do Porzecza, stoi niewielka, okrągła ko lumna ze statuą św. Jana Nepomucena i z na pisem u dołu Ex voto Cathar. Com. Jabło nowska A. 1807. Zdaje się, że kolumnę tę postawiono na pamiątkę powodzi zaszłej w tym że roku. Druga podobna kolumna, lepiej zacho wana, znajduje się między drzewami przy da wnej, dziś zaoranej drodze, wiodącej z Lubie nia do Obroszyna. Króciutki opis Lubienia z widokiem zakładu kąpielowego podała Strze cha lwowska z r. 1870. Fotograficznych zdjęć ważniejszych przedmiotów dokonał lwowski fotograf Richter w r. 1882. Ob. tez Tyg. ill. z 1871r. No185. Lu. Dz. Lubień, ob. Lubiń. Lubień. T. n. wś wymienia Łaski, Lib. ben. I, 313 w par. Graboszewo. Lubień, niem. Lubin, dok. Lubenz, Globen, Głowno, Głowa, Glofe, Glaffe, dwie miejscowości w pow. świeckim. a L. Wielki, niem. GrossLubin, wś włośc. parafialna, śród nizin lewego brzegu Wisły, naprzeciwko Grudziądza, dokąd odległość wynosi około pół mili, na bitym trakcie grudziądzkowarlubskim. Obszaru liczy mr. 2792, bud. 54, dm. 37, katol. 60, ew. 234. Kościół paraf. katol. i szkoła w miejscu, poczta Grudziądz. b L. Mały, niem. Kl. Lubin, także śród nizin położony, włośc. wś, liczy obszaru mr. 770, bud. 19, dm. 8, katol. 15, ew. 51. Parafia L. Wielki, szkoła Tragoszcz, poczta Grudziądz. L. śród żyznej nizinnej gleby osiadły jest wsią prastarą. R. 1246 książę Świętopełk, zapisując biskupowi kujaws. Michałowi wieś Komorsk, i tę część dodaje, którą Nasław odłączył był do Lubienia. Ób. Perlbach, Preuss. Regesten. R. 1277 książe Mestwin II potwierdza, jako Świętopełk dał Wojciechowi bisk. kujaws. wś L. wraz z M. i W. Komorskiem i Warlubiem. ob. Rzyszczewski, Cod. Pol. II, 109. R. 1294 Teodoryk, kan. kruświcki i prokurator biskupi pomorski, kupuje od Żulisława Cesarzewicza wś L. zapewne późniejszy folw. dla siebie w gruncie jak w takich przypadkach zazwyczaj dla swojego pana i bisk. kujaws. . Ob. Rzyszczewski l. c. str. 127. R. 1295 biskup kujaw. Wisław przeznacza dla kościoła w Komorsku dziesięciny z L. , po czem poznać, że tu wtedy jeszcze kościoła nie było, tylko wieś należała do parafii w Komorsku. Ob, Rzyszczewski l, c. , str. 155. Perlb. Preuss. Regesten. Za późniejszych krzyżakom oddanych Wacławów, królów polskich i pomorskich, wś L. nie utrzymała się przy kujaw. biskupach. R. 1305 Wacław III potwierdza, jako już ojciec jego zapisał był wś L. i Bzowo Globen i Zubessow na własność krzyżakom. Ob. Voigt, Cod. dipl. II No 48. Krzyżacy wydawali M. i W. Lubień na czynsz osadnikom, oprócz tego mieli tu swój folw. , do komturyi grudziądzkiej należący. W księgach czynszowych krzyżackich czytamy o dochodach i stratach. L. Mały zawiera włók 33 i pół, z tych 7 pustych, sołt. 2 wolne, od innych dają po 1 m. i po 2 kury, suma 49 m. bez 4 skot. Ogrody są 4 obsadzone, pustych 6, każdy czynszuje 10 skot. ; przed naszym folw. leżą 4 ogrody, czynszują po 1 wiard. Karczma daje 2 m. L. Wielki ma 49 wł. obsadzonych, 30 pustych, czynszu dają od włóki po 1 wiard. i 2 kury. Także mają 175 mr. lądu, z tych sołt. ma wolnych 12 mr. , prob. 4, od reszty płacą 10 mrk. Także mają 17 wł. nadmiaru, z tego dają 8 mrk. i wiard. Suma 28 mrk. 9 skot. Nadto od włóki dają po 6 kor. żyta, 3 kor. owsa i 3 jęczm. ; suma 296 kor. żyta, 145 owsa i 145 jęczm. Są także 2 karczmy, jedna daje 2 mrk. , druga pusta. Względem folw. lubieńskiego podnoszą skargę krzyżacy r. 1413, że polskie wojsko zabrało im z dworu 6 stadnych koni. R. 1441 zachodzi Krzysztof de Gloffe, z czego wynika, że krzyżacy także szlachcie folw. swój w L. wydawali. Ob. R. Wegner, Ein pommer. Herzogthum i t. d. Za polskich rządów L. był dobrami starościńskiemi. Podczas reformacyi luterscy holendrzy tutejsi kościół opanowali; także i włóki pleb. zaginęły. Drugim fundatorem dla katolików jest tu król Zygm. III, za którego usilnem staraniem nietylko kościół oddany został i z gruntu naprawiony, ale i włóki 4 pleb. przywrócone. Stąd portret tego króla zawieszony był dawniej w kościele ze stosownym niestety niepodanym do wiadomości podpisem epitaphium. Ob. akta kościelne w arch. w Peplinie. Parafia lubieńska w dekan. nowskim, pomiędzy luterskimi kolonistami położona, jak z dawna po reformacyi, tak i teraz w podupadłym znajduje się stanie. Dusz liczy 144, kościół tyt. św. Jakóba wiek. , patronatu królewskiego, nie wiadomo kiedy założony i konsekrowany. Przy nim szpitala nie masz, bractwo trzeźw. zaprow. r. 1857. Proboszcza także tu nie masz osobnego, tylko z Bzowa ksiądz przyjeżdża z naboż. Wsie paraf. L. Wielki, L. Mały, Tragoszcz, Rachanshof, Zajączkowo folw. , Zajączkowo W. i M. , Mątawy. Szkoły katol. nie masz żadnej w parafii, 12 katol. dzieci odwiedza odnośne szkoły luterskie, którym nauka religii dotąd nie wykłada się. W ostatnich latach urządziła biskupia władza wika

Lubień 

Lubień