laków 4144 i żydów 14, 000. W lidzkim pow. na 108, 735 mk. litw. 45, 198 katol. a 19, 427 praw. , ross. 7, 265 praw. , białorus. 23, 016 katol. , polaków 7, 385 katol. , żydów 6444. W oszmiańskim pow. na 128, 666 mk. , litw. 62, 571 katol. a 2, 527 praw. , białor. 27, 394 praw. i polaków 20, 650 katol. . Pow. święciański na 104, 358 ogółu mk. posiada litw. 82, 135 z których 1, 626 prawosł, pozostali katol. , ross. 376 praw. , polaków 5, 506 katol. , białor. 6, 557 i żydów 3, 402. Wilejski pow. posiada mk. 116, 753, z których litw. 28, 925 katol, a 1820 praw. , ross. 5, 266 praw. , białor, 46, 199 praw. a 2, 609 katol, , polaków 24, 092 katol. , żydów 6, 848 i tatarów 303. Pow. dzisieński na 122, 380 ogółu mk. litw. 2, 150 praw. , białor. 57, 174 praw. , ross. 41 praw. , rusinów 14 praw. i polaków 45, 469 katol. . Wyliczyliśmy szczegółowe daty statyst. powiatów wileńskiej gubernii, jest ona bowiem główną siedzibą plemienia litewskiego; w innych zaś guberniach, na które się rozpada dawna L. w guber. grodzieńskiej, mińskiej i w pow. wiłkomierskim gub. kowieńskiej inne pow. kowieńskiej gub. tworzyły niegdyś Żmudź ob. , liczba litewskich plemion jest następującą w grodzieńskiej gub. litwinów 260, 096, z których prawosł. 123, 712 a katol. 136, 384; w mińsldej gub. liczono ich około 1862 r. 64, 344, z których 9, 026 prawosł, a 55, 308 katol. ; w powiatach wschodnich mińskiej gub. liczba ta jest tak maluczka, iż zaledwie kilkaset głów na powiat wynosi, np. w bobrujskim 230 głów, w rzeczyckim 185. Jeżeli do cyfr powyższych dodamy litwinów w Wiłkomirskim pow. 104, 000 i suwalskiej gub. 214, 000, to otrzymamy ogólną ilość litwinów w granicach dawnego w. ks. litew. wynoszącą 1, 062, 420 w r. l862. Patrz Litwa pruska, Litwa, od czasu unii lubelskiej tworząc jednę z prowincyj Polski, uległa jej losowi, w r. 1792 i 1795 była ona wcieloną do państwa rossyjskiego i odtąd tworzy z niem jednolitą całość. Ob. poniżej Litewskie województwa i Litewskie gubernie. Przy podziale Polski część trockiego wojew. , tak zwany Zapuszczański Trakt, nie weszła, wraz z okolicą Białegostoku, do Cesarstwa Rossyjskiego, ale dostała się Prusom, które, po bitwie pod Jeną w r. 1806, wyzuć się musiały z tego kawałka L. Trakt Zapuszczański wszedł w 1807 r. , na mocy traktu tylżyckiego, do tworzącego się w. ks. warszawskiego i po r. 1815 wytworzył wojew. augustowskie w ogłoszonem właśnie wtedy Królestwie Polskiem; później wojew. augustowskie nazwano gubernią tegoż miana; a nareszcie gubernią suwalską ob. . Okolice Białegostoku wyżej rzeczony tylżycki traktat oddał Rossyi, która wcieliła je do swego państwa pod mianem Obwodu Białostockiego, a Słownik geograficzny Tom V. Zeszyt 53. takowy w r. 1841 przyłączono do gubernii grodzieńskiej. M. D. Litewskie województwa. Chociaż Ruś południowa wcześnie, bo od czasu Gedymina i 01gerda, hołdowała Litwie, a dzielnice kijowska, wołyńska, bracławska i inne, już w dobie rzeczypospolitej sądziły się statutem litewskim, to jednak w skład terytoryum w. ks. litew. wchodziło tylko 11 prowincyj, mianowicie województwa wileńskie, trockie, mińskie, nowogródzkie, brześciańskie albo brzeskie, mścisławskie, smoleńskie, witebskie, połockie, infianckie i księstwo żmudzkie. Wszystkie one zajmowały przestrzeni mniej więcej 9900 mil kw. , miały 509 miast, przeszło 400000 dymów i około 2, 500, 000 mk. ; wspomnijmy więc o każdej i zaznaczmy położenie geograficzne. 1 Województwo wileńskiej rdzenna dzielnica L. , ustanowione od r. 1413, czyli od pierwszej unii horodelskiej, graniczyło na płn. i płn. zach. z Semigalią i wojew. trockiem; na zach. z wojew. trockiem; na południe z wojew. nowogródzkiem przypierając do Niemna; na wsch. z wojew. mińskiem i polockiem. Miało herb Pogoń białą w polu czerwonem, liczyło powiatów 5; wileński, oszmiański, lidzki, Wiłkomirski i brasławski; z nich od r. 1569 t. j. od unii lubelskiej posyłano 10 posłów na sejm krajowy, zaś trzej senatorowie biskup, wojewoda i kasztelan otrzymali pierwsze miejsca po senatorach poznańskich. Od początku do chwili ostatniego rozbioru było biskupów 29, wojewodów 33, kasztelanów 37; przeszło za kordon w części 1793 r. a ostatecznie w 1795 r. Z powodu niedokładnych pomiarów niepodobna wykazać akuratnie ilości obszaru, a zarazem określić cyfry ówczesnego zaludnienia wojew. wileńskiego, bo jej żadne statystyki nie podają; zauważmy jednak, iż według lustracyi 1775 r. dymów wiejskich i miejskich w dobrach duchownych, starościńskich i obywatelskich liczyło się około 71, 000; w tej liczbie dymów miejskich około 7, 000 a dymów wiejskich około 64, 000. Miastem stołecznem było Wilno; inne ważniejsze Oszmiana, Lida, Wiłkomierz, Brasław i Żołudek. Powiał wileński pod koniec XVIII stulecia miał przeszło 10, 350 dymów w dobrach ziemskich, w tem dymów miejskich około 1, 580, dymów wiejskich przeszło 8, 770. Do r. 1791 według dawnych taryf opłacał podatek, mianowicie podymnego 80, 966 zŁ, czopowego 10, 355, pogłównego 13, 900 zł. , kwarty 38, 047, młynowego 1, 612 zł. , razem około 144, 880 zł. Po ustawie zaś 3 maja komisya skarbowa wyznaczyła następne dodatkowe opłaty rządowi ofiary 10go grosza i 20 z dóbr wszelkich 100, 321 zł. , kwart nowych ze starostw 28, 756 zł. , podymnego 15, 993 zł. , półpodymnego z miast królewskich 14, 042 zł. , procentu z dóbr pojezuickich 4, 068 zł. , razem

Litwa

Litewskie województwa