gminny, dom przytułku dla starców. W skład gminy wchodzą następujące wioski Antoniewo, Borzewo, Brudnice, Będożyn, Głuchowo Bernaty, Głuchowo Grądy, Golejowo, Gozdo wo, Dzięgielewo, Dzięgielewko, DobrzeniceWielkie, DobrzeniceMałe, Żabiki, Żuki, Żół towo, Żurawinek, ŻurawinWielki, Żurawin Jakubowo, Zakrzewko, Zalszya, ZgleniceWiel kie, ZgleniceMałe, ZgleniceBudy, Kozice, Kolczyn, Kotarczyn, Kurowo, Kurówko, Lisi ce, LisewoWielkie, LisewoMałe, ŁukoszynoByki, Mochowo, Myszewo, Myszki, Przybojewo, Przybyszewo, Rempin, RBudy, Rechty, Rudnik, Rękawczyk, Romotowo, Smoszewo, SułkowoBłony, SułkowoBaryjany, SułkowoJasionki, Czarnominek, Czarnomin, Czachowo, Czachówko, Cendrowo, Cieślin. Br. G. Lisewo lub Lissewo 1. dom, , pow. inowro cławski; dom. L. ma wraz z folw. i gm. Lisewkiem 2830 mr. rozl; gm. ma 2 miejsc a L. , dom. ; b Wartenberg, dom stróża łącznego; 12 dm, 180 mk. ; 26 ewang. , 150 katol. , 4 żyd. ; 83 analf. Kościół katol. paraf. dekan. inowro cławskiego Kod. dypl. pol. II, 900. Poczta, tel. i st. kol. żel. w Złotnikach o 7 kil. 2. L. Nowe, niem. Lissewo Neu, wś nad Lutynią, pow. wrzesiński; 22 dm. , 169 mk. , wszyscy katol. ; 46 analf. Najbliższa poczta, teleg. i st. kolei żel. w Zerkowie. 3. L. Stare, niem. L. Alt, wś, pow wrzesiński; 25 dm. , 212 mk. ; 7 ew. , 205 katol; 43 analf. Najbliższa poczta, tel. , i stacya kolei żel. w Żerkowie ostatnia o 5 kil od miasta. Odkryto pod wsią cmentarzy sko pogańskie, z którego wydobyto urny oto czone kamieniami, młotki kamienne, brązowe ozdoby. M. St. Lisewo 1. niem. Lissewo, dok. Leysaw, Leisau, Lisau, włośc. wś kościelna, pow. chełmiński t. I, 567, na bitym trakcie wąbrzeskochełmińskim, 2 i pół mili od Wąbrzeźna, 2 mile od Chełmna. Obszaru liczy mr. 5201, bud. 173, dm. 83, katol. 738, ewang. 43. Parafia, szkoła i poczta w miejscu. Odbywają się tu 2 jarmarki doroczne, kramne, na bydło i na konie; jest bank ludowy polski, dają się od czasu dó czasu polskie amatorski przedstawienia; dawniej istniało towarz. rolnicze. L. jest osadą prastarą, pierwszy raz wspominane r. 1293, Wiejski przywilej lokacyjny krzyżacki zaginął, tyle tylko wiadomo, że wś ta oddawna osadnikom na czynsz wydawaną była. R. 1414 podają krzyżackie księgi strat poniesionych w wojnie We wsi L. gburskie zabudowania od 36 włók spalone, bydło, konie pozabierane, straty wynoszą 2900 mrk. W okolicy tutejszej licznie osiadła szlachta, tak polska jak i niemiecka, krzyżakom nieprzychylna, najprzód się w związek antykrzyżacki t. z. jaszczurczy Eidechsengenossenchaft zespoliła; w L. odbywała zwykle swoje zgromadzenia, jak np. częściej r. 1450, 1451, 1452. Wójt krzyżacki z pobliskiego zamku Lipinek miał obowiązek czuwać nad obradami tych zgromadzeń i mistrzowi wielkiemu o nich donosić. Także sądy ziemskie Landding odbywały się w Lisewie. Roku 1452 na rokach ziemskich tutejszych także i włościanie przystąpili do związku jaszczurczego szlachty. Jak przypuszczają, w Lisowie na takich zgromadzeniach powstała pierwsza zbawienna myśl wydalić krzyżaków a Polsce się poddać. Ponieważ zebrania wypadały dość licznie, zazwyczaj w kościele się odbywały. Ob. Dr. Schultz Gesch. des Kreises Culm, str. 154, 255, 256, 330. Dodaje się, że znany historyk pruski Voigt, w dziele swojem Gesch. Preussens, zwiedziony podobnemi przezwami Leisau, Leysaw, Lisewo z miastem Łasinem pomieszał. O stanie obecnym parafii lisewskiej donosi szemat. dyec. chełmińskiej, jak następuje Parafia Lisewo w dekan. chełmińskim liczy dusz 2702; kościół budowy starej, zapewne krzyżackiej, tytułu św. Krzyża, patronatu rządowego, nie wiadomo kiedy założony i konsekrowany. Jest przy nim szpital dla 4ch ubogich z parafii i bractwo Opatrzności Boskiej od r. 1739, trzeźwości od r. 1856. Wsie paraf Lisewo, Bielawy, Drzonowo, Firlus, Kornatowo, Krajęcin, Kruszyn, Lipinki, Malankowo, Młyńsk, Pniewite, Strucfon. Szkoły katol w Lisewie 2klas. 209 katol dzieci, w Drzonowie 71, w Malankowie 64, w Pniewitem 97. 2. L. , niem. Lissewo, dwie miejscowości, pow. brodnicki, obok siebie położone; obok miasta Golubia, w okolicy lesistej Parafia, szkoła i poczta Golub. 1 L. szlach. , niem. Adl. Lissewo, rycer. dobra, obszaru liczą roli ornej ha. 446, łąk 32, pastw. 59, lasu 2, nieuż. 9, wody 2, ogółem obszaru ha. 553; bud. 15, dm. 8, katol 111, ewang. 29; w miejscu jest gorzelnia; wyprzedaż mleka do miasta; dziedzic Fryd. freiherr von Keyserlingk, 2 L. król, niem. Königl. Lissewo, włośc. wś, obszaru mr. 996, bud. 30, dm. 11, katol 101. Nieznany autor dzieła Gesch. des Culmerlandes str. 28, krzyżacką nazwę Lygischau Elgiszewo nad Drwęcą, fałszywie odniósł do naszego Lisewa. 3. L. , niem. Lissau, wś i dobra, pow. człuchowski, w okolicy lesistej, nad strugą Brdą, która tu opodal z jez. Szczytna wychodzi, 3 4 mili od bitego traktu człuchowsko białoborskiego. Obszaru liczy mr. 3022, bud. 36, dm. 14, katol 58, ewang. 92. Parafia i poczta Przechylewo, szkoła Szczytno. Ludność oddawna tu niemiecka. 4. L. , niem. Liessau, włośc. parafialna wś, pow. malborski, po praw. brz. Wisły, naprzeciw Tczewa, śród Żuław malborskich, 1 3 mili od Tczewa. Obejmuje wraz z nizinami peplińskiemi Pelpliner Aussenteich obszaru włók 158, gbur. 9, zagr. 9, oberże 2, fabrykę cukru; katol 876, ewang.

Lisewo

Lisewo