niętych fortów, które, wskutek donośności nowych dział, trzeba będzie zbudowano daleko naokoło miasta. Przez kolej południowopruską i dworzec w L. się znajdujący nabrała twierdza Boyen jeszcze większego znaczenia; można ją nawet uważać za przedmurze Królewca. W razie wojny może tu załogować 3000 żołnierza. Baszt jest sześć; trzy nazywają się; Leopold, Ludwig, Hermann, według imion chrzestnych gen. Boyen, a drugie trzy Recht, Licht, Schwert, według dewizy jego herbu. Powiat lecki leży w południowej części gąbińskiego obwodu regencyjnego, między 39 1 i 39 50 wschd. dłg. a 53 51 i 54 6 płnc. szer. , graniczy na zachód z pow. rastemborskim i ządzborskim, na płn. z węgoborskim i oleckowskim, na wsch. z oleckowskim i łeckim, na płdn. z ządzborskim, łeckim i jańsborskim. Największa rozległość na wzdłuż z zach. na wsch. wynosi 7 mil; w szerz, od płn. na płdn. , 3 mile. Obszar ziemi wynosi 16 1 4 m. kw. , czyli 89. 527 ha. Pow. lecki jest przeważnie górzysty i leży 500 800 stóp nad poziomem morza. Całą tę okolicę nazywają dla tego mazurską Szwajcaryą. Znaczniejsze wzgórza są Pucicha i Karaszówka przy Wydminach, góra Lisia i Strzykowa przy Cybulkach, Tysiące przy Szemionkach, góry Jelenie przy Jadamkach, góra Sowia i Kozia przy Kruplinach, góry Orle, Jeziorki i Usranki przy wsiach tejże nazwy. Na ostatnich znajdują się głazy erratyczne w takiej ilości, że uprawianie roli miejscami jest całkiem niemożebne. Dla wysokiego położenia powiatu, nie mniej także z powodu lodów, zbyt długo po licznych jeziorach i błotach, które nie mają żadnego odpływu, aż na wiosnę się trzymających, jest tu klimat nieco zimniejszy, siewy wiosenne i rozwój roślin późniejszy niż w przyległych powiatach. Za to jesień tu piękna, a lato nie za gorące, bo nad rozlicznemi jeziorami powietrze zawsze jest chłodne. Panują tu przeważnie płn. i płdn. wiatry; 40 osad cierpi od gradobicia znacznie częściej niż inne, to też przy zabezpieczeniu wyższą muszą płacić taksę od innych. Pod względem geologicznym liczy powiat lecki gleby gliniastej mil kw. 0, 03; mieszanej 9. 79; piaszczystej 2. 43; torfowej 1. 90; wody zajmują 2. 09 m. kw. Z rzek zasługuje na wzmiankę tylko Gawlik, wypływa z jez. Gawlik w pow. leckim, przerzyna ten pow. w kierunku płdn. , wstępuje potem w pow. łecki, przechodzi tu przez jez. Henzlewo i wpada do Ułówki, jez. stojącego w związku z jez. Laśmiady zwanem. Większych jeziór liczą 47. Wiele z nich stoi z sobą w związku za pomocą małych kanałów i oddawają na dwie przeciwne strony swe wody; jedne mają odpływ ku płdn. przez Sniardwy SpirdingSee do rz, Pisz, Narwi, Bugu i Wisły, a przez nią do Bałtyku; tych jest 10, Drugiej których jest 36, odpływają na północ do Lewientyna. Stąd uprowadza rz. Węgorap Angerapp ich wody do Pregoły, która przez zatokę fryską także się łączy z Bałtykiem. Tak więc dążą te mazurskie wody, choć przeciwnemi stronami, jednak do wspólnej mety. Znaczniejsze pomiędzy wspomnionemi co dopiero jez. są Kisajno, Dargajny, Kruklin, Wydminy, Gawlik, Jagodne, Górkło, Tałty, Ryńskie, Mioduńskie, Dobskie dok. , Beldfurtskie dok. , Dejguń dok. , Biała dok. niem. Bill, Buwełno i Henslewo. Wszystkie jeziora zajmują szóstą część powierzchni pow. leckiego. Są tu oprócz tego duże błota i torfiska, dotąd jeszcze nie osuszone. Roli ornej ma pow. 175198 mr. , ogr. 651 mr. , łąk 56471, pastw. 38637, lasów 25638, pokładów torfowych 1905 mr. kw. , nieuż, 440 mr. Uprawa roli na wiosnę rozpoczyna się zwykle w trzecim tygodniu kwietnia i trwa aż do 8 czerwca; sieją po kolei najprzód groch, owies, jarkę; później kartofle, jęczmień, len, rzepak i bukwitę. Prócz tego uprawiają pszenicę, żyto i koniczynę. Kartofle wybierają około 1 paźdz. , rzepak źniwią najwięcej na początku lipca, żyto na końcu lipca, pszenicę w połowie sierpnia. Około św. Jana odbywa się pierwsze sianożęcie, drugie w środka sierpnia. Jarzyny i owoce nie udają się w skutek zimnego klimatu. Oprócz zwyczajnej mierzwy używają także guana; na większych dobrach jest płodozmian 11polowy, na mniejszych trzymają się jeszcze starego 3polowego systemu. Morga roli wydaje przecięciowo 5 10 korcy pszenicy, 3 10 korcy żyta, 4 10 korcy jęczmienia, 3 10 korcy owsa, 4 10 korcy grochu, 30 70 korcy kartofli, 10 20 centn. koniczyny. Koni było 1873 r. 7225, bydła 15015, owiec 44182, Niń 8304, kóz 31, ulów 1692. Jeziora są po większej części fiskalne, ale włościanie mają w wielu miejscach od dawna wolna rybołóstwo. Zazwyczaj tylko zimową rybitwę wydaje rząd dzierżawcom, często żydom, ktorzy ułowiono ryby odstawiają po największej części w beczkach solone, albo też świeże w łodziach do Warszawy. Całkowity dochód rządowy z jezior mazurskich wynosił 1878 r. 17000 tal. Jezior tych strzeże 20 urzędników. Najczęściej znachodzą się następ. gatunki ryb sztynki, białoryby, płocie, szczupaki, okonki, leszcze, morenki, węgorze, łososie, minogi a także raki. Osad jest 156, pomiędzy temi 2 miasta Lec i Ryn; jedno targowisko Wydminy; dóbr ryc. 14, folw. 12, wiek. posiad. 16, wybudowań 23, młynów 2, osobnych domów 2, jedna forteca Boyen, 1 zakład karny dla kobiet, 2 domeny królewskie, 85 gbursk. wsi. Budynków było 1878 r. 10001, ito publicznych 152, pomiędzy temi dla kultu 9, dla szkół 72; pry

Lec