Jeżewska, kol, fol. i młyn nad rz. Ner, pow. sieradzki, gm. Krokocice, odl. od Sieradza 38 w. Kol. ma 9 dm. , 107 mk. ; fol. 3 dm. , 13 mk, ; os. młyn. 2 dm. , 17 mk. 27. 1. Komorska, wś i os. nad rz. Prosną, na granicy od w. ks. poznańskiego, pow. słupecki, gm. Dłusk, par. Pyzdry, odl. od Słupcy 23 w. Wś ma 25 dm. , 188 mk. ; os. 2 dm. W 1827 r. 14 dm. , 158 mk. W XVI w. należała do par. Pogorzelica. W 1578 r. Marcin, urzędnik p. Krzysztofa Iwińskiego, płacił od 2 śladów osiadł. , 2 zagr. , 1 komor. , 2 półśladów Pawiński, Wielkop. , I, 210. 28. 1, Wieczyńska, . wś i fol. nad rz. Prosną, pow. słupecki, gm. i par. Szymanowice, odl. od Słupcy 34 w. , leży na samej granicy od w. ks. poznańskiego. Wś ma 13 dm. , 168 mk. ; fol. 4 dm. , 52 mk. Jest tu posterunek straży pogranicznej. W 1877 r. fol. rozl. mr. 626 gr. or. i ogr. mr. 348, łąk mr. 26, past. mr. 8, lasu mr. 182, nieuż. mr. 57; bud. mur, 7, z drzewa 12; płodozmian 4, 9 i 12polowy, las nieurządzony. Wś R. os. 25, z gr. mr. 122; wś Sokółek os. 4, z gr. mr. 52. 29. R. Wieluńska, wś i fol. , pow. wieluński, gm. Starzenice, par. Ruda, odl. 3 w. od Wielunia, posiada starożytny kościół paraf. murowany, browar, gorzelnię 1871 r. , wiatrak, piec wapienny, pokłady wapienia i torfu, 61 dm. , 512 mk. W 1827 r. 34 dm. , 268 mk. Dobra R. składały się w 1871 r. z fol. R. , Taczanów i Emanuelin, rozl. mr. 1788 fol. R. gr. or. i ogr. mr. 568, łąk mr. 44, past. mr. 35, lasu mr. 535, zarośli mr. 23, wieczyste dzierżawy mr. 20, nieuż. mr. 12; bud. mur. 25, z drzewa 4; płodozmian 15polowy; fol. Taczanów gr. or. i ogr. mr. 484, nieuż. mr. 1; bud. mur. 5; płodozmian 10polowy; fol. Emanuelin gr. or. i ogr. mr. 65, nieuż mr. 1; bud. z drzewa 3; las urządzony w kolei 80letniej. Wś R. os. 50, z gr. mr. 809; wś Przycłapy os. 5, z gr. mr. 40; wś Nowy Świat os. 10, z gr. mr. 48. Jestto starożytna osada, pierwotny centr kościelny i polityczny całej ziemi wieluńskiej, niegdyś rudzką zwanej. Wznosił się tu gród warowny, przy grodzie powstał najpierwszy w całej ziemi kościół parafialny p. w. św. Wojciecha, pierwotnie z drzewa a w początku XII w. 1104, wedle tradycyi, wystawiony z kamienia przez Piotra Własta Dunina. Przy kościele tym, wcześnie bardzo, ufundowano kollegiatę złożoną z kilku prałatów i pewnej liczby kanoników. Wedle podania miał tu apostołować św. Wojciech. Dokoła tego centrum rozłożyły się wsi częściowej szlachty, towarzyszące zwykle dawnym grodom książęcym. W potwierdzeniu papieskiem posiadłości i dochodów arcybiskupów gnieźnieńskich z 1136 r. wymienioną jest Ruda. Pod 1185 r. wspomina Długosz Stańczyka z Rudy, starostę rudzkiego, u Paprockiego zaś występuje Bogumilus de Ruda, castellanus, comes de Krzywosąd pod 1250 r. Herby ryc, 344. W dokum. z 1242 r. wystapuje Janko castellanus de Ruda, brat Andrzeja, biskupa płockiego, a w akcie z 1239 r. Volimirus archidiaconus de Ruda Kod. Małopolski Piekos. , II, 62 i 63. Widocznie więc w 1239 r. istniała tu już kolegiata. Kronika Wielkopolska a za nią Długosz opowiadają, iż w 1251 r. Władysław, ks. opolski, chcąc Judycie, wdowie po Mieczysławie, ks. raciborskim, spłacić posag 500 grzyw. srebra, wniesiony na ks. raciborskie przez jej ojca Konrada, ks. mazowieckiego, oddał jej ziemię rudzką od głównego zamku i miasta Rudy tak nazwaną, która teraz zowie się wieluńską, po przeniesieniu miasta w okolicę piękniejszą, na płaszczyznę pochyłą i żyzną, strugami bieżącej wody zwilżoną, gdy Ruda, stojąca na wzgórzystem miejscu, miała grunt nieużyty i bezwodny Długosz. Ziemię tę i zamek opanował jeszcze Kazimierz ks. opolski. Widząc teraz Władysław, że nie będzie mógł utrzymać się przy ziemi, zdecydował się wydać ją Judycie za zgodą jej brata Kazimierza, ks. kujawskiego i łęczyckiego. Tymczasem na wieść o tym układzie Przemysław, ks. poznański i kaliski, nie chcąc dopuścić oddania zamku i ziemi w obce ręce, skorzystał z ustąpienia załogi ks. opolskiego i zamek zajął, powitany, przez szlachtę okoliczną jako prawy dziedzic ziemi. Władysław nie śmiał wystąpić przeciwko niemu i wypłacił Judycie posag. Zapewne dopiero Kazimierz W. , który około 1350 r. wzniósł zamek wieluński, przeniósł tam kasztelanię z R. Wzrost Wielunia opustoszył zapewne osedę jaka mogła istnieć przy grodzie rudzkim tak, że wreszcie i duchowieństwo zdecydowało się na przeniesienie kolegiaty do Wielunia w 1420 r. Kościół w R. pozostał odtąd parafialnym. W r. 1641 pleban Zamarski wystarał się o stały fundusz w ilości 3900 złp. na utrzymanie dwóch mansyonarzy. W 1694 r. rodzina Miaskowskich wystawiła przy kościele kaplicę murowaną z grobami familijnemi. W 1720 r. odbudowano z gruntu kościół i wzniesiono dwa nowe ołtarze. Około 1820 r. rozebrano wieżę z zegarem, grożącą upadkiem. W ostatnich czasach otoczono kościół murem, wystawiono dwa nowe ołtarze i organy. Cechy starożytności zatarły się zupełnie; zostały tylko w murach części pierwotnej kamiennej budowli i starożytna chrzcielnica z piaskowca, w kształcie kielicha, z niezgrabną rzeźbą, 3 stopy wysoka. Przechowały się dotąd też dawne aparaty kościelne. Wieś sama na początku XVI w. była zamieszkana przez częściową szlachtę i kmieci. Dziesięcina z 10 ła

Ruda