architekt Nax przeprowadzić 1775 r. kanał mający łączyć Wartę z Pilicą. Zawiązkiem osady było przedhistoryczne grodzisko, leżące śród bagien we wschodniej stronie od miasta Łaski, L. B. , 191, przy łące plebana. Dotąd przechowane przysłowie Starsza Rozprza od Piotrkowa stwierdza drogą tradycyi znaczenie tego grodu, na pograniczu Wielkopolski położonego. Pierwszą wzmiankę o R. znajdujemy w nadaniu Bolesława Śmiałego dla klasztoru benedyktynów w Mogilnie z r. 1065, który to dyplomat uważa Helcel za potwierdzenie pierwotnego nadania przez Bol. Kędzierzawego i odnosi go do 1165 r. Nadanie to przeznacza dla klasztoru z Rozprzy 7 grzywien. Jako gród castellum pierwszy raz wspomina R. bulla Inocentego IIgo z r. 1136, potwierdzająca posiadłości i przywileje archikatedry gnieźnieńskiej. Pod r. 1247 czytamy w kronice Wielkopolskiej i kronice Boguchwała, że po śmierci Konrada Mazowieckiego, syn jego Kazimierz ks. kujawski, zagarnął młodszemu bratu Ziemowitowi zamki; Spicymirz, Przedbórz i Rozprzę. Musiała kasztelania rozpierska niepoślednie mieć znaczenie, skoro spotykamy na tej godności naj znakomitsze rody i tak wybitne osobistości jak Dersława z Rytwian, który potem na I krakowskiego kasztelana postępuje, Hinczę z Rogowa, kasztelana sieradzkiego i podskarbiego koronnego, Piotra Myszkowskiego, później łęczyckiego wojewodę i t. d. Lista kasztelanów rozpierskich o ile starczą świadectwa tak się przedstawia 1227 1243 r. Mikołaj, 1246 1264 Floryan, 1273 4 Dziwisz, 1286 Paweł, 1287 Mścigniew, 1291 Tomasz, 1310 Jędrzej, w tymże roku Spitygniew, 1339 Jędrzej, 1342 1346 Jarand, 1352 53 Sieciech, 1386 Przybysław, 1398 1401 Jakub, 1402 Maciej, 1415 1433 Zbigniew Bąk z Góry de AltoMonte, 1434 1448 Przedbór z Koniecpola, 1448 1452 Hincza z Rogowa, 1453 54 Dersław z Rytwian, 1458 Grabiński, 1468 Zbigniew Bąk z Hohenbergu Bąkowej Góry, de AltoMonte, 1475 77 Dobiesław z Kurozwęk, 1485 Mikołaj z Kurozwęk, 1488 93 Ambroży Pampowski, 1496 Piotr Myszkowski, 1505 Hieronim z Kobylina Konarski, Wincenty Przerębski, 1548 Stanisław Gomoliński, Zaleski, 1569 Mikołaj Przedbór Koniecpolski, Jan Rudnicki, 1574 Świętosław Lipicki, 1589 Marcin Falęcki, 1611 16 Hieronim Miłoński, 1620 Jan Remiszewski, 1632 Samuel Słodkowski, Adam Dzierżek, 1653 55 Samuel Stanisław Nadolski, 1655 1688 Stanisław Suchecki, 1690 Wojciech Urbański, Władysław Biernacki, 1701 1733 Zygmunt Walewski, 1734 1749 Kazimierz Rychłowski, 1753 4 Pelicyan Walewski, 1755 Edward Garczyński. Przywileje miejskie R. nieprzechowały się. Jak wskazują fundamenta, na które przy uprawie pól często robotnicy w kierunku północnym od miasta natrafiają, musiała dawniej osada znacznie większą przestrzeń zajmować. Leżąc tuż przy trakcie wielkopolskim ucierpiała zapewne R. niemało w czasie wojen szwedzkich. O przejściu tędy Szwedów świadczy wykopany wśród łąk szaniec, na którym znajdywane przedmioty, do tych właśnie czasów odnieść go każą. Okolica obfituje w cmentarzyska pogańskie. Dobra R. była zawsze własnością prywatną. W połowie XV w. należy R. do Bąków z Góry de AltoMonte h. Zadora, z których Zbigniew był kasztelanem rozpierskim a tegoż syn Henryk, autor Tractatus contra Cruciferos, nazwiska Rozpierski często używał. Podłuc aktów kościelnych należy R. w r. 1501 do Żeromskich h. Pobóg, w r. 1523 do Gomolińskich h. Jelita, w 1643 do Sladkowskich h. Jastrzębiec, w 1677 do Gomolińskichę około 1680 do Sucheckich, od 1729 1739 do Kowalskich, w r, 1741 przechodzi do Zarembów, Od nich w r. 1798 nabywa Ignacy Sucheckic chorąży sieradzki, starosta kahorlicki Z dziewięciorga dzieci tegoż dostała się R. najmłodszemu Janowi. Syn tegoż z drugiej żony także Jan odziedziczył R. w r. 1848 i majątek dotąd w ręku rodziny pozostaje. Kościół parafialny, według wszelkiego prawdopodobieństwa, miała już R. w XL w. Akta grodu piotrkowskiego wspominają o kościele drewnianym, fundowanymprzed r. 1470; kościół ten spalił się a na jego miejscu wystawił własnym kosztem murowany, obszerny, Szymon Zaremba, kasztelan sieradzki, właściciel R. w r, 1763. Kościół ten nic godnego uwagi nie zawiera prócz starego obrazu Najświętszej Maryi Panny, przeniesionego z dawnego kościoła, a uważanego powszechnie za cudowny. W bocznych nawach wiszą portrety fundatora i Jozefa Zaremby, marszałka konfederacyi barskiej, który tutaj życie zakończył. Majątek składa się z folw. Rozprza, Białocin, Dzięciary i Magdalenka. Ogólna przestrzeń 2521 mr. , 18 pręt. Po uregulowaniu serwitutów włościańskich, które zostało dokonane w r, 1887, odpadło 605 mr. , pozostało zatem 1916 mr. , poszczególniej zaś gruntów ornych mr. 856, łąk mr. 243, past. 93, lasów mr. 594, nieuż. mr. 73, pod zabudowaniami mr. 11, ogr. mr. 17, zarośli mr. 4, łąk leśnych mr. 23; grunta orne w połowie pszenne IIej klasy, w połowie żytnie, dobre. W XVI w. Pawiński, Wielkp. istniały tu 4 młyny Opielicze, groczki miejski, Napolny i Przymiejski mol. penes oppidum, z tych obecnie jeden tylko pozostał. R. par. , dek. piotrkowski, ma 4590 dusz 1887 r. . R. gm. należy do s. gm.

Rozprza