i Dzierżanów. Rozl. dominialna wynosiła mr. 2073. W skład dóbr wchodziły poprzednio wś R. osad 39, z gr. mr. 249; wś Dzierżanów os. 6, z gr. mr. 12; wś Piaski os. 14, z gr. mr. 160. . Br. Ch. Równe al. Równo, miasto powiatowe gub. wołyńskiej, nad rzką Ustiją dopł. Horynia i wielkim stawem położone, przy linii dr. żel. kijowskobrzeskiej oraz odnodze dróg poleskich, łączącej R. z Wilnem, pod 50 37 płn. szer. i 43 54 wschod. dług. geogr. od Ferro, odl. 176 w. od Żytomierza. Nazwę swą otrzymała osada od charakteru miejscowości, w której założoną została, mianowicie w równinie otoczonej górami. Podług danych urzędowych z 1885 r. było tu 676 dm. 64 murowanych, 218 sklepów i magazynów 64 murowanych i 7357 mk. 3576 męż. i 3781 kob. , w tej liczbie 1763 prawosł, 664 katol. , 58 ewang. , 17 husytów, 4850 żydów i 5 machom. , podług stanów zaś 800 szlachty dziedzicznej, 157 szlachty osobistej, 22 osób stanu duchownego wraz z rodzinami duch. prawosł. , 31 obywateli honorowych, 125 kupców, 5105 mieszczan, 658 włościan, 17 kolonistów Czechów, 88 rolników żydów, 698 żołnierzy urlopowanych i dymisyowanych i ich rodzin, wreszcie 165 cudzoziemców. W tymże roku zawarto 96 małżeństw, urodziło się 451 dzieci 16 nieprawych, zmarło 388 osób, przyrost przeto ludności wyniosł 63 dusz. W 1863 r. było w R. 6402 mk. Na rozwój miasta wywarło wielki wpływ otwarcie dr. żel, kijowskobrzeskiej, a zwłaszcza zaś nadzwyczaj szybki wzrost miasta datuje się od oddania na użytek publiczny drogi rówieńskowileńskiej, tak że już w 1886 r. było tu 689 dm. 73 murowanych, 296 sklepów i magazynów 68 murowanych i 9793 mk. W mieście znajduje się 6cio klasowa szkoła realna, powstała na miejscu gimnazyum, przeniesionego z Klewania, pensya pryw. żeńska 7mio klasowa, pensya żydowska żeńska, szkółka dwuklasowa żydowska męzka, szkoła ludowa; 2 cerkwie murowane i 2 drewniane, kapl. praw. murowana, rozpoczęty przed 30 laty lecz dotychczas niewykończony kościół katol. , 2 kapl. katol. 1 mur. i 1 drew. , synagoga murowana i 5 domów modlitwy żydowskich 4 mur. i 1 drew. . Z władz rządowych przebywają zarząd powiatowy, miejski, gminny, policyjny 2 sędziów pokoju, komisarz do spraw włościańskich; jest tu dalej szpital miejski, wojskowy i żydowski, towarzystwo pomocy dla biednych uczniów, straż ogniowa miejska, klub, 7 lekarzy, 2 apteki, drukarnia, 3 księgarnie, st. poczt. , telegraf i 2 stacye dróg żelaznych. Z fabryk ważniejsze 2 fabryki świec łojowych z roczną produkcyą 750 rs. , browar wyrabiający piwo czeskie, własność ks. Lubomirskiego, z roczną produk. 4000 rs. , 3 cegielnie z prod. roczną 4000 rs. , fabryka octu, z produkcya 720 rs. , fabryka mydła; 637 rzemieślników. Ruch handlowy w ostatnich latach bardzo się wzmaga; R. dostarcza wszelkich towarów na przylegające Polesie wołyńskie. Odbywa się tu 7 jarmarków do roku, targi zaś 2 razy na tydzień. Przed kilku laty rozpoczęto w około miasta znaczne roboty fortyfikacyjne, które zapomocą okalających fortów ziemnych zmienią z czasem R. w silny obóz oszańcowany. Przy wjeździe do miasta od strony Korca stanął już szereg drewnianych baraków na skład zapasów i prowiantów wojskowych a przy wjeździe od Klewania w 1887 r. poczęto budować obszerne piętrowe koszary dla pomieszczenia pułku piechoty i 2 brygad artyleryi, z końmi, działami i pociągami. Z pomiędzy cerkwi najdawniejszą jest soborna Woskreseńska, wzniesiona pierwotnie prawdopodobnie przez ks. Maryę Semenową Rówieńską przy przekształceniu wsi Równe na miasto. Pierwotna erekcya zaginęła, jednak dowiadujemy się o niej z przywileju ks. Ostrogskiego, wwdy kijowskiego z Satyjowa, d. 25 czerwca 1680 r. wydanego, którym poleca wypłacać księżom, według dawnej fundacyi, na rok 6 kóp groszy lit. , dawać im trzy kożuchy oraz nadaje im prawo wolnego mlewu i połowu ryb w stawie na własną potrzebę. Gdy cerkiew ta podupadła ze starości, wzniesiono inną w 1731 r. , na miejscu gdzie i dziś stoi. Zarządzali nią unici; erekcyę otrzymała w 1773 r. od Fran. Ksawerego Lubomirskiego, który nadał jej ziemię, dziesięciny i wolne mlewo. W 1795 r. otrzymała tytuł sobornej; księgi metryczne sięgają od 1733 r. Uposażona jest 44 dzies. ziemi. Oprócz cerkwi Woskreseńskiej znajdują się cerkwie Uspenia M. B. , zwana także Omelańską, wzniesiona w 1761 r. i uposażona 35 dzies. gruntu; dalej św. Stefana, wzniesiona na cmentarzu grzebalnym w 1846 r. przez generałowę Katarzynę Krassowską, która uposażyła ją zapisem 1000 rs. ; w końcu cerkiew na cmentarzu Woli, wzniesiona w 1785 r. przez miejscowych unitów za zezwoleniem biskupa Cypryana Steckiego, opustoszała następnie i odnowiona w 1845 r. Kościół katolicki wzniosła w R. pierwotnie Beata z Kościeleckich ks. Ilina Ostrogska pod wezw. Wniebowzięcia N. M. P. i aktem erekcyjnym z d. 18 września 1548 r. w Ostrogu sporządzonym a przechowywanym dotychczas przy kościele, przeznaczyła dziesięcinę z gruntów dworskich Zaborola i Nowegodworu, oznaczyła plac na budynki plebańskie oraz nadała na własność kościołowi wieś Tiutkiewicze, ze wszystkimi ludźmi, polami i łąkami. Napad Tatarów w 1570 r, a następnie zajazdy

Równe

Równe