praw. , ma 326 mk. ; w 1783 r. było tu 116 mk. ; w 1863 r. zaś 283 mk. prawosł. i 30 katol. , nadzielonych 486 dzies. ziemi, ocenionej na 9654 rs. , z której płacą 576 rs. 84 kop. wykupu rocznie. Własność Wiktora Waksmana, który posiada 263 dzies. ziemi upraw. , 322 lasu i 16 nieuż. Ob. Arch. J. Z. R. , cz. VI, t. 1, dodatki 207. 7. R. , wś, pow. radomyski, w 5 okr. pol. , gm. Przyborsk, o 102 w. od Radomyśla, ma 109 mk. 8. R. , wś u źródeł rz. Korczyka, dopł. Słuczy, pow. zasławski, par. Sławuta. 9. R. , wś nad rzką Werbowcem, dopł. Tykicza Gniłego, pow. zwinogródzki, w 2 okr. pol. , gm. Kalnibłoto, o 19 w. od Zwinogródki par. katol. a o 5 w. od wsi Werbowca i tyleż od Kalnibłota, ma 385 mk. Cerkiew drewniana p. w. św. Michała, wzniesiona w 1792 r. , uposażona jest 35 dzies. ziemi. Rzeczka Werbowiec dzieli wś na dwie części. Jedna z nich w 1863 r. miała 266 mk. i 778 dzies. ziemi i była niegdyś własnością Piotra Listowskiego, potem drogą spadku Jaworskiego, od niego nabył ją Jozef Darowski, który w 1867 r. sprzedał pułkow. Stahlowi. Druga część, zwana Radczycha, z 364 mk. i 387 dzies. ziemi w 1863 r. ; 350 mk. w 1885 r. , należy do klucza kalnibłockiego ekaterynopolskiego dóbr państwa. Poprzednio wś wchodziła w skład ststwa zwinogródzkiego. J. Krz. Romanowka, w dokum. Romanów, mko nad wielkim stawem, utworzonym przez rz. Unawę, dopł. Irpenia, pow. skwirski, w 3 okr. pol. , gm. Romanówka, parafia katolicka Nowosielica, o 30 w. na północ od Skwiry odległe. Do miasteczka przylegają przedmieścia, stanowiące obecnie oddzielne wsie Czerniawka Wielka i Mała. W 1863 r. było w R. 804 mk. w Czerniawce W. 425 a w Cz. M. 150 mk. prawosł. ; nadto w ogóle 60 katol, i 10 rodzin żydów rolników. Ziemi należało do mka 1451 dzies. , do Czerniawki W. 564 i tyleż do Cz. Małej. Obecnie jest w R. 1016 mk. , w Czerniawce Wielkiej 648, w Małej zaś 102 mk. Cerkiew p. w. Narodzenia N. M. P. , drewniana, na fundamentach murowanych, wzniesiona w 1853 r. na miejsce dawniejszej z 1701 r. , która zgorzała w 1843 r. Uposażenie parocha stanowi 38 dzies. Do par. praw. , oprócz R. i Czerniawki W. i M. , należy wś Kaszlaki. Nadto w mku, w dworze dziedzica znajduje się kaplica katolicka. Podług podania było niegdyś w R. kilka cerkwi oraz klasztor katolicki, zburzony za czasów Chmielnickiego. Gmina romanowska składa się z 10 okr. wiejskich starostw, obejmujących miasteczko i 10 wsi, mających w ogóle 1918 osad, zamieszkałych przez 11, 630 osób. W gminie jest 17739 dzies. ziemi 8120 włośc. , 9366 dwor. i 253 cerkiewnej. Okolica R. bogatą jest w zabytki archeologiczne. Mnóstwo tu jest odwiecznych kurhanów, w których znajdowano przedmioty dające świadectwo o starej kulturze miejscowej. W 1876 r. na sadybie Wolmanowej na Zarzeczu w R. , przy kopaniu ogrodu znaleziono w ziemi dwie skorupy naczyń glinianych i 4 figurki lepione z gliny i wypalone na czerwono. Wyobrażają one jakieś zwierzę o 4ch nogach, głowę jakiegoś bydlęcia z rogami, jakąś postać prawdopodobnie o 3ch głowach i wyraźny tors kobiety. Wszystkie te zabytki złożone zostały w zbiorach akademii umiejętności w Krakowie. Oprócz tego różnocześnie znaleziono tu kilka złotych przedmiotów, jak np. złote blaszki ze starożytnemi gryfonami. Nareszcie pod kierunkiem prof. Antonowicza prowadzone rozkopy w tutejszych kurhanach wyłoniły z pod ziemi sporą zdobycz archeologiczną. Wszystko to dowodzi, że okolice R. musiały być ogniskiem prastarego osiedlenia. Trudno dziś orzec do jakiej epoki odnieśćby należało to osiedlenie, atoli owe złote blaszki z gryfonami, znajdowane tu a tak bardzo podobne do znajdowanych na Bosforze Cymeryjskim i w starożytnej Olbii, każą wnosić, iż te okolice były zamieszkiwać ne przez kolonistów Greków, osiedlonych nad morzem Czarnem, a których osady od czasów Herodota aż do pierwszej połowy III w. po nar. Chr. dotrwały. Zakres tych kolonii rozciągać się musiał i na dzisiejszą Ukrainę. Ale od tego czasu wieki całe upłynęły i dopiero za czasów Rusi dzielnicowej napotykamy w tej miejscowości pierwszy ślad życia osiadłego. W tych czasach istniała tu osada Skwir czyli t. zw. Oddział skwirski lub też Połowieczczyzna, ztąd tak mianowana, iż rodzina Połowców posiadała ten obszar, nadany jeszcze przez w. ks. kijowskich Tuhorkanowi, chanowi narodu Połowców, a który był jakoby tej rodziny protoplastą. Ta Połowieczczyzna miała znakomitą rozległość, bo leząc nad Unawą, Rastawicą, Rosią, Olszanką, Kamienicą i Stuchną, sięgała z jednej strony Białej cerkwi późniejszej, a z drugiej późniejszych Chwastowa i Hulanik Meto widłówki. Wś Połowecka, dziś istniejąca jeszcze w pow. wasylkowskim, jest pamiątką tych czasów. Kiedy cały ten obszar był w ręku rodziny Połowców, która od dóbr Skwiry i Rożnów następnie nosić zaczęła miano ks. ze Skwira Połowców Rożynowskich. Nie wiemy czy już wtedy R. istniała; ale z rodowodu rodziny Połowców widzimy, że Tuhorkan miał syna Karymana, a ten Romana. R. więc mogła być przez tego Romana założoną. Następnie najazd Batego, podobnie jak całą Ruś, wyludnił i te miejscowości. Po przejściu tych krajów pod panowanie litewskie, gdy Włodzimierz syn Olgerda w 1386

Romanowka

Romanowka