a 35 5 wsch. dłg. od Greenwich, odległe o 108 1 2 w. od Mohylewa. Z trzech stron otacza miasto nizina, bogata w rybne jeziora i porosła miejscami lasem liściastym i krzakami. Na wiosnę cała ta nizina bywa zalana wodą, latem zaś zarasta bujną trawą. W okolicach miasta wznosi się mnóstwo kurhanów, w których znajdowano niejednokrotnie cenne zabytki z czasów pogańskich. Samo miasto jest niewielkie, lecz czyste, posiada ulice proste, dobrze splantowane, z których połowa oświetlona jest naftą. Ozdobę R. stanowi piękny murowany pałacyk z wieżą, należący do marszałka szlachty Jołszyna, znajdujący się w środku miasta, oraz założony w 1873 r. ogród miejski. Z innych budowli odznaczają się gmach władz rządowych, stacya pocztowa i magazyn prowiantowy, będący częścią dawnego zamku, otoczony wałem ziemnym, pozostałością poprzednich fortyfikacyi. Jednocześnie z ogrodem miejskim założono niewielki skwer na wznoszącem się na brzegu Dniepru wzgórzu, zwanem Kurhanem Ziewakina, z którego rozciąga się rozległy widok na Dniepr i okoliczne łąki i jeziora oraz widniejące na horyzoncie sosnowe lasy. W r. 1880 było w mieście 4 dm. murowane i 556 drewnian. z których 220 należało do chrześcian a 340 do żydów, dwie cerkwie jedna murowana, kościół katol. paraf. drewniany, 7 domów modlitwy żydowskich drewnianych, 120 sklepów drewnianych na rynku miejskim, z których po pożarze w 1881 r. w sierpniu pozostało tylko 22. W tymże roku było 4437 mk. 2234 męż. i 2203 kob. , w tej liczbie 2570 prawosł. , 171 katol. , 19 rozkolników i 1677 żyd. Z zakładów naukowych posiada R. szkołę miejską 3klasową, szkołę paraf. , ze zmianą dla dziewcząt, i pensyą prywatną zeńską. Oprócz zwykłych władz powiatowych znajdują się tu opieka szlachecka na dwa powiaty, biuro pomocnika towarzysza prokuratora gubernialnego, st. telegr. i magazyn prowiantowy. Z zakładów przemysłowych są fabryka powroźnicza, browar piwny, mydlarnia, dwie garbarnie, dwie cegielnie, młyn parowy obecnie nieczynny i wiatrak. W ogóle w R. znajduje się 10 zakładów przemysłowych, zatrudniających 7 majstrów i 26 robotników 8 prawosł. i 25 żyd. i produkujących za 8175 rs. rocznie, . czyli średnio na 1 fabrykę za 817 50 rs. Rzemieślników jest 180, w tej liczbie 156 żydów. Przed zbudowaniem drogi żel. lipaworomeńskiej R. pod wzgledem handlowym zajmował po Mohylewie i Homlu pierwsze miejsce z pomiędzy miast gub. mohylewskiej i dopiero po przeniesieniu w 1879 r. przystani do Żłobina, znaczenie miasta upadło. W 1883 r. było w R. 115 sklepów, z obrotem rocznym na 245, 000 rs. Na przystani tutejszej ładowano dawniej przeszło 70, wyładowano zaś około 90 statków. Nadto odprawiono przeszło 300 tratew. Obecnie wartość wywozu z tutejszej przystani wynosi do 97, 000 rs. rocznie, przywozu zaś do 15, 000 rs. Głównemi przedmiotami handlu są len, pieńka, siemię lniane i zboże, wysyłane do Rygi, oraz budulec i produkta leśne, wysyłane do południowych gubernii bezleśnych. W 1880 r. zaprowadzono w mieście trzy trzechdniowe jarmarki, obrót na których dochodzi zaledwo do 5000 rs. R. jest jednem z najdawniejszych miast gub. mohylewskiej. Podług niektórych badaczy jest to stara litewska osada, a to ze względu na analogią zachodzącą pomiędzy jej nazwą a wyrazem litewskim ragas, oznaczającą ołtarz, świątynię. Prawdopodobniej jednak jestto czysto słowiańska osada, nazwa której stoi w związku z wyrazem roh w znaczeniu lasu ob. Rog, t. IX, 656. W latopisach występuje R. po raz pierwszy pod 1442 r. , w którym w. ks. kijowski Wsiewołod Olgowicz nadał go, w liczbie innych miast, bratu swemu Igorowi. W XIII w. miasto należało już do Litwy i wraz z Orszą stanowiło dzielnicę Dowmunda, syna w. ks. litewskiego Erdziwiłła, poczem aż do końca XV w. giną o niem wzmianki w kronikach. W tym czasie bowiem w. ks. moskiewski Iwan III zamierzał przyłączyć R. na drodze umowy do swych posiadłości i w tym celu wysłał posła swego Iwana Beklemiszewa do króla Kazimierza Jagiellończyka. Zamiar ton spełzł na niczem, poseł bowiem zastał króla na łożu śmiertelnem. Następnie w 1492 r. , podczas wojny Iwana z królem Aleksandrem, wojewodzi moskiewscy Wasili Łapin i Andrzej Istoma zdobyli i zniszczyli R. w liczbie innych grodów litewskich. Odtąd podczas następnych walk toczonych pomiędzy Rossyą a Litwą w ciągu XVI i XVII w. R. niejednokrotnie przechodził z rąk jednych do drugich, przyczem zawsze ulegał zniszczeniu; strasznie mianowicie ucierpiało miasto w 1535 r. W XV w. R. należał do dzielnicy książąt pińskich. Aktem zawartym w Wilnie 1509 r. ostatni z książąt pińskich Fiedor Jarosławowicz wraz z żoną swą Heleną zrzeka się, wrazie bezpotomnego zejścia, na rzecz króla Zygmunta I miast i dóbr Pińska, Kiecka, Dawidgródka, Rohaczewa i Wiado. Na mocy aktu tego R. stał się wkrótce własnością korony i stanowił pierwotnie ekonomią królewską, następnie zaś starostwo niegrodowe. Jako najdawniejsi starostowie wymienieni są w metrykach litewskich i innych źródłach Iwan Michajłowicz 1534 39, Michno Jakubowicz 1545, Paweł Popelżyński dzierżawca królowej Bony, 1549 1552, Bohdan Dolmat sprawca, 1552, Maciej Wojciechowicz 1555, Hrehory Baka

Rohaczew