był Kajetan Święcicki, któremu starostwo wniosła Eufrozyna z Gajewskich, wdowa po Jakubie Szołdrskim. Dobra zabrał rząd pru ski. E. Cal. Rogoźno, jezioro na obszarze Domatowa, w pow. wejherowskim. Rogoźno 1. niem. Roggenhausen, dok. 1285 r. Rogosen, Rogishaus, Rogehuwsen, Roghus, RogJiicsen, Gross Rogis, Gross Roghuszen, wś kośc, pow. grudziądzki, nad rzką Pręczawą i Jardęgą, dopływami pobliskiej Osy, i przy dr. żel. nadwiślańskiej, między Grudziądzem o 13 klm. i Gardeją o 6 9 klm. . Przystanek dr. żel. zamieniono w 1887 r. na stacyą a w 1888 r. urządzono też agenturę pocztową. Szkoła 3kla80wa symultanna liczyła 1887 r. 231 dz. i 3 naucz. Obszaru obejmuje R. 1505 ha 12 lasu, 43 łąk i 1230 roli. W 1868 r. było tu 235 bud. , 110 dm. , 970 mk. , 833 kat. , 134 ew. ; 1885 r. 111 dm. , 208 dym. , 932 mk, 816 kat. , 112 ew. , 4 żyd. W skład wsi wchodzą wybud. Budy i Na Pręczawie. Ze wzgórz nazywa się jedno Łysą Górą, z jezior jedno Kępniacz a pobliski las Jamy. Kościół par. kat. p. w. św. Wojciecha, patronatu rządowego, pochodzi z XIII al. XIV w. Zbudowany z nieobrobionych kamieni polnych. Od zachodu ma ciężką, niską wieżę czworoboczną, z dużą kruchtą, w której stoi ośmioboczna z kamienia kropielnica. Przy kościele przechowuje się kosztowny biały ornat z 1737 r. Bogate i wypukłe hafty srebrne i jedwabne przedstawiają z przodu św. Helenę z krzyżem, z tyłu św. Józefa i św. Teresę u dołu. Po obu stronach herby ofiarodawcy nieznanego. Przy kościele istnieje szpital dla 2 ubogich i bractwo trzeźwości od 1857. W skład parafii wchodzą R. , Rogoziński zamek i Podzamcze, Sarnówko, Skurgwy, Ludwichowo, Gruenfelde, Kalmusy, Jamy, Na Pręczawie, Bukowiec, Buczek, Wyszczekanki, Friedenthal, Nowe Mosty, Niedziela i Piątek. Do filii w Dąbrowie, tyt. św. Jakuba, należą D. , Nicponie, Salno i Nowa Góra. R. 1867 liczyła parafia dek. łasiński 1989 dusz; 1887 r. 2385 dusz. Dzisiejsze R. obejmuje też obszar dawnej wsi Rogozinko Cleyne Roghuszen, KI. Roggenhausen. R. Wielkie założył mistrz ziemski Meinhard von Querfurt w końcu XIII w. , nadając sołtysowi Swiker Swirkocki 62 włók na urządzenie wsi wraz z 4 wolnemi włókami dla sołectwa. Ale lokacya się nie powiodła. Dla tego powtórnie poruczył to komtur rogoziński Eiger t. Hohenstein szlach. Teodorykowi, nadając mu 4 włóki wraz z sołectwem; reszta miała czynszować po 16 skojców, 2 kury, po korcu pszenicy i korcu żyta od włóki, a od każdego radła po korcu pszenicy. W 1370 r. nadaje wójt Gottfried Ton Buken, za zezwoleniem mistrza ziemskiego Konrada Sack, 4 włóki sołeckie sołtysowi Tulense, wolne od szarwarku, ale zobowiązane do zwykłych ciężarów. W 1401 r. otrzymała wś następny przywilej My Konrad v. Jungingen, w. mistrz, podajemy do wiadomości, że do nas przyszli mieszkańcy W. Rogoźna, prosząc abyśmy im polepszyli dawny przywilej. Co też czyniąc, nadajemy im 60 włók na prawie chełm. Z tych przeznaczamy 2 wolne włóki dla prob. , sołtysowi zaś 8 włók, 6 wolnych i 2 czynszowe. Dajemy mu także sołectwo i trzecią część kar sądowych, 2 3 sobie zastrzegając i wolne łowiectwo. Mieszkańcom wsi nadajemy 50 włók za to będą zobowiązani do tłoki i będą od każdej włóki czynszowali pół grzywny i 4 skojce na św. Marcin i po 2 kury. Od każdego pługa zaś będą nam dawali 1 korzec owsa; powinni się także starać o groblę w Zajączkowi Sanskau. Sołtysowi nadajemy wolny stół, ile razy do nas na zamek rogoziński przyjdzie. Dan w Sztumie w dzień św. Walentego r. 1401. W 1609 roku potwierdza Zygmunt III przywilej wolnemu sołtysowi Pawłowi Jałowskiemu, a r. 1659 Jan Kazimierz Michałowi Schwarz, dołączając wolny wyszynk piwa i wódki. R. 1678 nadaje mu Jan III wolne drzewo budulcowe i opałowe, pastwisko dla 300 owiec w starościńskich lasach warzenie piwa i wódki dla własnej potrzeby i dla karczmy i wolne rybołówstwo w pobliskich rzekach i jeziorach. R. 1720 potwierdza ten przywilej August II Marcinowi Pfahl. Ponieważ proboszcz na 2 włók. nie mógł się ostać, dla tego starał się kś. Zakobielski około 1648 r. o powiększenie roli plebańskiej. Wtedy dołączono mu jeszcze 2 włóki. Do roli plebańskiej należały też 2 małe folw. Niedziela i Czwartek. Kościół według Strzesza p. w. św. Filipa i Jakuba według późniejszych wizyt. św. Wojciecha pochodzi z czasów krzyżackich. Ale dziś zachowały się tylko pierwotne fundamenta, bo Gustaw Adolf spalił go, a w 1656 r. ponownie uległ zniszczeniu. Odbudowa nastąpiła w zeszłem i bieżącem stuleciu. Według krzyżackich ksiąg szkodowych z r, 1414 zabito tu 3 ludzi, a szkoda wynosiła 337 grzywien. Od obowiązku sianożęcia i utrzymywania grobli w Zajączkowie, po drugiej stronie Wisły, zostało R. zwolnione w 1439 r. ; za to musieli dawać od włoki po korcu owsa do zamku rogozińskiego. Wybrańcy byli tu od r. 1677, było ich 3, każdy posiadał 2 włóki. Stan wsi po drugiej wojnie szwedzkiej był opłakany. Według lustracyi z r. 1686 np. było w R. samem tylko 3 gburów, posiadających po 2 włóki i płacących po 40 fl. ; dalej 3 półgburów, siedzących każdy na włóce i płacących po 20 fl. do zamku, gdzie i tłokę czyjnili; wreszcie 3 lemanów, każdy na 2 włók. ,

Rogoźno

Rogoźno