rzał w pierwszych latach bieżącego stulecia i 1 został następnie zbudowany w kształcie dzisiejszym. W r. 1860 składała się parafia pro testancka z 15 osad i liczyła 8462 dusz. Ratusz dzieląc losy miasta, przechował w murach swoich wizerunki Jana III i Stanisława Augusta, tudzież dziedziców Przyj emskiego, Kretkowskiego, Sapiehy, Katarzyny z Opalińskich Sapieżyny i Mycielskiego, a przytem archiwum złożone z 20 dokumentów pergaminowych i 12 ksiąg miejskich Acta publica, z których najstarsza sięga do r. 1661. Fundamenta pod ratusz położono w r. 1683, budowę na nowo podjęto w r. 1753. Następnego roku zaciągnięto na wieżę ratuszową złotą gałkę, w której, po zdjęciu przed kilkoma laty, znaleziono różne współczesne monety i dokument w języku łacińskim, opiewający ważniejsze miejscowe wypadki. Zamek dziedziców zgorzał także w r. 1707; ostatnimi z nich byli Mycielscy, potomkowie Jana Nepomucena Mycielskiego, starosty ośniskiego. W skład klucza rawickiego wchodziły Dębno Polskie al. Cegielnia, Masłowe, Rawicz, Sierakowo i Szymanowo. Drukarnia istniała w R. już w XVII w. ; w r. 1697 wyszedł tu elaborat niemiecki p. n. Eine polnische Muetze auf die franzoesische Peruque, a w r. 1759 B. Malinowskiego Stylus ligatus. W r. 1846 wychodziło pismo niemieckie Neuigkeitsbote fuer R. und Krotoschin. Gimnazyum realne liczyło na początku roku 18878 uczniów 198 25 katol. , 54 żydów i 119 protest. ; grono nauczycielskie sHadało się z 18 członków. Dzieje R. sięgają do r. 1626. Około tego czasu Adam Olbracht z Przyjmy Przyj emski zaczął osadzać w swych dobrach przesiedlających się skutkiem wojny trzydziestoletniej protestantów. Mieścił ich na południowych obszarach wsi Sierakowa i nadawał im różne przywileje. Najstarszy dokument jego pochodzi z dnia 26 kwietnia 1626 r. , inny z 2 czerwca 1638 i trzeci, którym nadał prawo niemieckie osadnikom, z dnia 20 kwietnia 1639. Odnośne przywileje króla Władysława IV są z dnia 1 lutego 1637 i 24 marca 1638, a potwierdzenia następców jego Jana Kazimierza r. 1649, Michała z r. 1669, Augusta II z r. 1713, Augusta III z r. 1748 i Stanisława Augusta z r. 1780. Sejm z r. 1638 potwierdził przywileje królewskie na skład przędzy i lnu w R. Obdarzone Wielkiemi swobodami, rozwijało się miasto bardzo szybko. W r. 1640 zawiązał się tu cech sukienników. Rowy i mury otaczały osadę, a ulice były wykładane kamieniami. Tygodniowo odbywały się 2 targi, a dorocznie 4 jarmarki. W r. 1704 dnia 14 listopada wkroczył tu Karol XII i bawił do lipca roku następnego. Dnia 18 lipca 1707 zajęły miasto wojska rossyjskie pod dowództwem pułk. Schultza i zburzyły je do szczętu. W r. 17101 srożyło się powietrze morowe, na które zmarło 1835 mk. Miasto wybudowało się niebawem; oprócz ratusza wystawiło sobie składy miejskie, nabyło młyn, cegielnie i 8 folwarków; mielcuch miejski wydzierżawiono. Podczas wojny siedmioletniej w r. 1757 R. znowu ucierpiało; wojska rossyjskie założyły tu magazyny, o które kusili się daremnie Prusacy w 1761 r. Konfederaci barscy zburzyli część R, w r. 1768. Żydzi rawiccy płacili w r. 1771 pogłównego 1126 złp. Dnia 25 sierpnia 1794 r. wkroczyły do miasta wojska polskie, lecz opuściły je niebawem za zbliżeniem się Prusaków. Do r. 1791 wchodził R. w skład powiatu kościańskiego, potem wschowskiego; późniejsze losy dzielił z w. ks. poznańskiem. W r. 1832 dnia 17 lipca uzyskał ordynacyę miejską; z r. 1836 ustal dawny stosunek dziedziców do miasta. Podczas ruchów r. 1848 oświadczyli się mieszkańcy R. za wcieleniem do rzeszy niemieckiej. Pod miastem wykopywano popielnice. Tędy szedł dawnemi czasy trakt handlowcy z Poznania na Poniec i Stramborek do Wrocławia. Rycinę wyobrażającą dawny R. posiada poznańskie Towarz. Przyj. Nauk. Powiat rawicki, utworzony z południowej części pow. krobskiego, graniczy na zachodzie i południu z Szląskiem, na wschodzie z Szląskiem i pow. krotoszyńskim, a na północy z rozpołowionym pow. krobskim. Pod Smolicami, na wysokości Kobylina, pociągnięto linią graniczną ku zachodowi, która pozostawia przy pow. krobskim Smolice, Raszewy, Oczkowice, Gostkowo, Szurkowo, Dzięczyn, Poniec i Janiszewo, a przy pow. rawickim Rawicz, Rogożewo, Płaczkowo, Dłonie, Rzyczkowo, Roszkowo, Sowiny, Zawady i Waszków W. Liebenow, Karte d. Pr. Posen, 1887. Z miast dostały się pow. rawickiemu Rawicz, Jutrosin, Dupin, Górka Miejska, Sarnowa i Bojanowo. Kościoły paraf. katolickie Gołaszyn, Łaszczyn, Rawicz, Zakrzew i Sarnowa wchodzą w skład dekanatu krobskiego, Górka Miejska, Gołejewko, Konary, Pakosław, Słupia, Sobiałkowo, Dupin, Jutrosin i Szkaradowo należą do dekan. jutrosińskiego. W powiecie są trzy sądy okręgowe, podporządkowane sądowi ziemiańskiemu w Lesznie, 3 okręgi policyjne, 6 miejskich, 79 wiejskich i 56 dominialnych, 197 osad, 5342 dymów i 43 gmachy publiczne. Obszaru zajmuje 49, 540 ha 34, 365 ha roli, 5347 ha łąk i 4808 lasu; czysty dochód z ha roli wynosi 13 71 mrk, łąk 17 62 mrk, lasu 3 92 mrk. Na miasta przypada 4800 ha i 1930 dym. ; na okręgi wiejskie 19, 093 ha 14, 283 roli, 2286 łąk, 218 lasu i 3017 dym. , a na dominialne 25, 647 ha 16, 380 roli, 2368 łąk, 4583 lasu i 395 dym.

Rawicz