mineralnych, produkują za 2200 rs. ; fabryka tytuniu przerabia 779 pudów tytuniu bessarabskiego, krymskiego i miejscowego, wyrabia 95, 400 sztuk cygar, zatrudnia 10 ludzi, opłaca akcyzy 7673 rs. ; 3 cegielnie z produkcyą 5000 rs. , zatrudniają 33 ludzi; fabryka powozów Dorożyńskiego, zatrudnia 17 ludzi; razem 24 fabryk według wykazu kijowskiego komitetu, zatrudniających 131 robotników i prod. za 88, 000 rs. Rzemieślników jest w ogole 508. Odbywają się w mieście dwa jarmarki na rok. Pod względem sanitarnym jest w mieście 7 lekarzy, 2 apteki, skład materyałów aptecznych, szpital miejski na 25 łóżek i szpital więzienny na 7 łóżek. Pod względem oświaty znajduje się dwuklasowa szkoła miejska. Do par. katol. , oprócz P. , należą wsie Arkadyowka, Chodakowce, Dawidkowce, Hreczane, Hryniowco Lasowe, Iwankowce, Kalinówka, Karpowce, Krzyszkowce, Kopystyn, Leźniów, Maćkowce, Malinicze, Oleszyn, Peczyska, Rakowa, Różyczna, Różyczanka, Stufczyńce, Skarzyńce, Szaraweczka, Szumowce, Wojciechówka, Tyranówka i Zarzecze. Niewiadomo kiedy i przez kogo zbudowany został Proskurów. W 1483 r. był jeszcze wsią, mającą 7 osad. Początkowo należał do dóbr królewskich, dopiero Zygmunt August w 1550 r. wynagradzając zasługi i waleczność Macieja Włodka z Hermanowa, chorążego i ststę kamienieckiego Niesiecki nazywa go generałem podolskim, nadał mu wieczyście dobra królewskie, włości Ploskirzów, Lessnow Lezniów i Holyschin Oleszyn z przyległościami, nad Bohem w pow. kamienieckim leżące Baliński. Ten Maciej Włodek był rzeczywiście znakomitym rycerzem kresowym. On to rozbił Wo łochów u miasteczka Gojsca, odebrał hołd w 1552 imieniem króla od Piotra, wojewody mołdawskiego Cod. dipl. , I, fol. 619, przyczynił się do zwycięztwa pod Obertynem Bielski, pobudował bramę w Kamieńcu i zamek nietylko ufortyfikował ale i kształtniej ozdobił Paprocki. Z Łaskiej, wojewodzianki sieradzkiej, zostawił syna Stanisława, późniejszego w wdę bełzkiego, ststę halickiego i kołomyjskiego. Ten otrzymał od Stefana Batorego przywilej w 1578 r. na jarmarki na Nowy Rok, św. Wita i Narodzenia N. M. P. , targi zaś we wtorki; widać więc, że przedtem lub jednocześnie otrzymał P. przywilej miejski. Stanisław Włodek z Elżbiety Zamoyskiej, siostry kanclerza, zostawił córkę Jadwigę Firlejową, kaszt. zawichostską. Dla czego majętność ta nie przeszła we władanie córki, lecz wróciła do dóbr królewskich, niewiadomo, dosyć że podczas lustcracyi kaszt. kamien. Humieckiego w 1616 r. posesorem tych dóbr był Stanisław Lanckoroński z Brzezia, w wda podolski, za ustąpieniem prawa na osobę swoją przez JP. Potocką, wwdzinę bracławską W czasie wojea kozackich P. uległ zupełnemu zniszczeniu. Lustracya z 1662 r. podaje posesorem dzierżawy Marcin Zamoyski, podstoli lwowski, pułkownik JKM. Mieszkańców jest 12, żadnego podatku nie dają, gdyż niedawno na słobodę zeszli się. Wsi dzierżawy Holiszyn Oleszyn, Leśniów albo Hlesnów, Maćkowce, Wolica, Zarzecze; w nich żadnego niema poddanego, a zatem stawy i młyny puste, bo się zostać dla incursiej i najazdów opryszkowskich w domach swoich niemogą. Żeby jednak successu temporum per incuriam aliquam w dobra dziedziczne obrócone niebyły, gdyż największy jest dowód dobrom królewskim kwarty płacenie, tedy in vim supremi Rpublic. dominii naznaczamy, aby od przyszłej luatracyi ot ad feliciora tempora, na każdy rok dzierżawca wniósł do skarbu Rzpltej na Świątki do Rawy, pod winami w prawie opisanemi kwarty starej fl. 5, nowej fl. 5. Lustracya z 1765 r. tak stan dóbr opisuje Proskirów nad stawem na Bohu leżący, płaci czynsz z podorożczyzną, sierpowe, stawszczyznę, kotłowe, dziesięcinę pszczelną, oczkowe od pni, arendę itp. ogółem złp. 20, 363 gr. 6. Znajdują się cechy kuśnierski z krawieckim, tkacki z szewskim i kowalski z bednarskim. Starostwo w dzierżawie Zamoyskiej, wwdziny lubelskiej, lasów niema, prócz zapustów brzozowych i chaszczy; łanowego nie płaci, tylko podymne na wojsko; dochód wynosi 30, 732 złp. 14 gr. . Stanisław August w przywileju 22 grud. 1775 r. ,, mając wzgląd na zubożałe przez nieszczęśliwe okoliczności miasteczko, nadał nowe jarmarki na Nowy rok i św. Annę podług kalend. russ. , każdy z nich przez 2 tygodnie trwać mające. Taryfa 1776 r. wykazuje 366 dm. , opłacających podymne, lustracya zaś 1789 r. podaje, iż Proskirów ma 184 dm. żydowskich, mieszczan pociężnych 96, chałupników i piechotnych 126; dochód z miasta wynosi 24, 138, a ogólny ze starostwa 54, 023 złp. 14 gr. Do ststwa należały wsie Hreczana, Szaraweczka, Maćkowce, Zarzecze, Oleszyn, Iwankowce i Leśniów. Znajdowało się ono w dzierżawie Konstancyi z Czartoryskich Zamoyskiej, ordynatowej. W czasie tej luatracyi magistrat podał następującą skargę w zadosyć uczynieniu uniwersałom, dostawienie uczniów do szkoły głównej lekarskiej zalecającym, gdy miasteczko Podole czyli Bućniowce do wspólnego kosztu wraz z Proskurowem wyznaczone, po kilkakrotnych zgłoszeniach naszych żadnego nie uczyniło przychylenia, my kosztem naszym do złp. 400 na oporządzenie i inne potrzeby wynoszącym, jako też i na najętą podwodę złp. 126 zapłaciwszy, ucznia Wojciecha Plackowskiego do Krakowa 1786 r. odesłali, i na

Proskurów