i fol, Kwiatkowszczyzna, Łakińskie, Małakorzyść, Michaliszki, Niemonajcie, Nowiny, Paleńszczyzna, Palnica, Podkirsna, Pograntyszki, Pojawiszki, Poszeszupka, Poszyłale, Potrakinie, Raudań, RaudańskiOgrod, Raudoniszki, Rudka, Samowszczyzna, Sontoka, Skiersobole Rządowe, S. Tatarskie wś i fol. , Słobódka, Sośniki, Szarkowszczyzna, Sztegmanowo, Szyłańce, Taborowskie, Traki, Wincentyszki, WysokaBuchta, Zapolimo i Żubry. Raudań al. Rawdań od litew. raudonasczer wony 1. dwór i dobra nad Niemnem, przy ujściu rzki Raudony, pow. kowieński, w 1 okr. pol. 5 o 58 w. od Kowna, o 1 milę poniżej Wielony. W 1859 r. była tu kapl. domow, prawosł. , st. pocz. i młyn wodny. Posiada pałac nad samym Niemnem, niegdyś zamek krzyżacki, mury którego tworzyły dawniej kwadrat, umocowany wieżami po rogach, z których jedna, wyższa od drugich, przechowuje się w pierwiastkowym kształcie; trzy inne wieże są znacznie uszkodzone a jedna ściana od zachodu zniesiona dla otwarcia widoku na Niemen. Na dziedzińcu zamkowym była niegdyś głęboka studnia, obficie wody dostarczająca, teraz zupełnie zasypana; pod wieżą zaś główną znajdował się loch prostopadły, mający wymiary wieży, która się nad nim wznosiła. otwór do niego był tak wąski, że jeden tylko człowiek mógł się przezeń przecisnąć; było to zapewne więzienie zamkowe. Zamek ten wzniesiony został podczas wyprawy przedsięwziętej w 1337 r. na Litwę przez w. mistrza Teodoryka z Altenburga, przez głównego dowódcę krzyżowców ks. Henryka bawarskiego i nazwany przez niego Bayern al. Bayersburg, przez okolicznych zaś mieszkańców Raudonpillis twierdza Raudony. Miejscowość ta przez samą naturę przeznaczoną została na silny gród warowny. Nie była to góra wysoka, ni stromemi opatrzona skałami, ale panowała daleko, w obie strony, nad Niemnem i traktem Zapuszczańskim. Wkrótce potem ks. Henryk zmuszony był opuścić Litwę, i udał się wezwany sprawami domowemi w rodzinne strony. Przed odjazdem nadał nowemu zamkowi herb Bawaryi, zaopatrzył go w dostateczną załogę oraz zostawił wielkie zapasy. Przejeżdżając przez Malborg sprzedał zamek R. oraz Friedeberg wzniesiony na zgliszczach Wielony w. mistrzowi za znaczną kwotę pieniężną. W następnym roku 1338 Giedymin, powróciwszy z wyprawy tatarskiej, jednemu z synów swoich polecł zdobyć zamek Bayern, ten jednak po dwudziestodniowym oblężeniu, wskutek nadejścia odsieczy pod wodzą marszałka zakonu Henryka Bussmera v. Aifberg i wojewody Renu, zmuszony był ustąpić. W odwrocie swym, który odbył sie w zupełnym porzadku, zeszedł znienacka i zdobył zamek Friedeberg Wielonę, zostawił w nim silną i liczną załogę, a nastę pnie z dymem puścił pobliski zamek krzy żacki RomaynWerder, wzniesiony na wy spie Niemna, w pobliżu dzisiejszego Iłgowa, poczem z tryumfem powrócił do Wilna. Na początku 1339 r. Giedymin wyruszył wraz z synami swymi Olgierdem, Kiejstutem i Jawnutem na czele silnego wojska, odebrał za braną znów przez Niemców Wielonę, poczem całą potęgą uderzył na Bayern, ranny jednak przy szturmie, zmarł w Wielonie i tamże po grzebany został u podnóża góry zamkowej. Po śmierci ojca Giedyminowicze zebrali się w Kownie i postanowili doprowadzić do celu rozpoczęte przez niego dzieło. Nad zgromadzo nym 40, 000 tysiącznem wojskiem objął dowódz two najstarszy z braci Montwid i po kilku dniowych zaledwie bojach, zdobył zamek Bayern i całą załogę wziął w niewolę. W 1343 r. zdobyty przez w. mistrza Ludolfa Koeniga von Weizau, został z jego polecenia zburzony i natomiast o milę poniżej, na wy niosłej górze, otoczonej ze wszech stron wąwozami, zbudowany wielki zamek, ró wnież Bayerburg zwany. Twierdza ta istnieje do dziś jeszcze i zowie się zamkiem Giełgudowskim, od nazwiska znakomitej rodziny li tewskiej, która go zamieszkiwała przed niedawnemi czasy. Od tego czasu zamek Bayern leżał zapomniany w gruzach blisko przez dwa wieki. Dopiero Zygmunt August nadał ob szerne dobra raudańskie prawem dziedzicznem Kryszpinowi Kirszenstein, który odbudował zamek i w nim zamieszkał. Jego tarcza her bowa po dziś dzień znajduje się nad głównem wejściem do zamku. W pierwszej połowie XVIII w. , po wygaśnięciu Kryszpinów, odzie dziczyli dobra raudańskie spokrewnieni z ni mi Olendzcy, od których w 1810 r. nabył R. ks. Platon Zubów. Pod kierunkiem biegłego budowniczego polecił on restaurować uszko dzony przez pożar zamek, przed zupełnym je dnak wykończeniem gwałtowny ogień znisz czył na nowo dach cały i wewnętrzne urzą dzenie. Śmierć niedozwoliła mu ukończyć roz poczętego dzieła. W spadku po nim R. zprzyległemi włościami otrzymała baronowa von Pirch, 2do voto gen. Kajsarowa, która wzięła się do odbudowania rezydencyi. Roboty ukończone zostały w 1871 r. , użyty Jednak do tego dzieła nieudolny budowniczy zeszpecił zamek, odejmując mu wszelką cechę staroży tności. Widok zamku w dzisiejszym stanie pomieścił Orda w swym Albumie, powtóraony w Kłosach. 638, dzieje zaś skreślił Baliń ski w Starożytnej Polsce t. III, 542 3 i Wład. Zaleski w E2osach 1879 r. , 711 i 712. 2. R. , Raudandwaris, ob. Czerwony Dwór. J, Krz,

Raudań

Raudań