nad rzeką b. n. , pow. piotrkowski, gm. Krzyżanów, 2 dm. , 18 mk. , 508 mr. Radzigoła, wś, pow. poniewieski, w 4 okr. pol. , o 42 w. od Poniewieża. Radziki 1. Wielkie al. R. Duże, w XVI w. Radzyków i Radzyki, wś, fol. i dobra nad rz. Drwęcą, na granicy od Prus, w równinie, pow. rypiński, gm. Wąpielsk, par. Radziki, odl. 10 w. od Rypina, posiada kościół par. murowany, szkołę początkową, młyn wodny, sklep, karczmę, 49 dm. , 64 os. włośc. , 334 mk. W 1827 r. R. Małe miały 22 dm. , 181 mk. , R. Wielkie 39 dm, , 230 mk. We wsi są ruiny zamku. Na obszarze dóbr pokłady kamienia wapiennego i torf. Jestto dawna siedziba rodu Ogończyków Radzikowskich. Jakub z Radzików, chorąży dobrzyński, występuje na akcie z 1434 r. Muczk. , Rzysz. , II, 859, Mikołaj, kasztelan dobrzyński w 1509 r. ib. , I, 229. Według Niesieckiego ów Mikołaj jest synem Jakuba, wojew. brzeskokujawskiego. Z tych czasów zapewne gdy R. były siedzibą możnej senatorskiej rodziny, pochodzi zamek, którego szczątki dotąd się przechowały i kościół paraf. , niewiadomej erekcyi, który istniał już w 1502 r. Pierwotnie zapewne R. Wielkie i Małe stanowiły jedną całość. Około połowy XVI w. wychodzą z rąk Radzikowskich. Według regestrów pobor. z 1564 r. wś kościelna R. ma 12 kmieci na całych łanach, 4 zagrod. , od których pobór wynosił 6 fl. 11 gr. 1 sold. Właścicielem jest Stanisław Piecki Pawiński, Wielkop. , I, 300. W 1789 r. właścicielka Suchorska wysiewa 60 kor. żyta i 7 kor. pszenicy, pobiera czynszu 744 złp. Proboszcz wysiewa 16 kor. żyta i 1 kor. pszenicy. Na początku obecnego stulecia należą do Przeciszewskich. Od nich nabywa w 1840 r. Franc, Salezy Dmochowski syn tłumacza Iliady a w ostatnich czasach właścicielami R. są Siemiątkowscy. Dobra R. Wielkie składały się w 1886 r. z fol. R. Wielkie i Kierz Radzikowski, nomenkl. Józefówko i Olszak, rozl. mr. 1770 fol. R. Wielkie gr. or. i ogr. mr. 753, łąk mr. 79, past. mr. 99, lasu mr. 385, nieuż. mr. 62, razem mr. 1379; bud. mur. 13, z drzewa 2; fol. Kierz Radzikowski gr. or. i ogr. mr. 361, łąk mr. 14, nieuż. mr. 16, razem mr. 391; bud. mur. 5, z drzewa 3, las nieurządzony. W skład dóbr wchodziły poprzednio wsie R. Wielkie os. 39, z gr. mr. 283; Pólko Wielkie os. 4, z gr. mr. 61; Pólko Małe os. 2, z gr. mr. 72; Kierz Radzikowski os. 11, z gr. mr. 22; Czernie os. 5, z gr. mr. 64; Kupno os. 8, z gr. mr. 62. Podanie miejscowe tyczące się zamku dostarczyło Franc. Salez. Dmochowskiemu osnowy do powieści Przekleństwo Matki 1860 r. . Por. też Koresp. Płocki z 1877 r. Nr. 85. Włościanin z dóbr R. Wielkie Dombek, utworzył w r. 1850 wraz z kilku towarzyszami bandę, której był dowódcą i szerzył przez kilka lat postrach w całej okolicy po obu stronach Drwęcy. Sądy pruskie nałożyli wysoką cenę na jego głowę, nakoniec schwytany, zakończył życie w więzieniu fortecznem w Grudziądzu. R. par. , dek. rypiński, 300 dusz. 2. R. Małe, wś, fol. i dobra nad rzką Drwęcą, pow. rypiński, gm. Osiek pod Brodnicą, par. R. Wielkie, odl. 12 w. od Rypina, leżą na granicy pruskiej, posiadają 25 dm. , 259 mk. W 1564 r. był tu właścicielem Sandziwy Żelski, miał 13 łanów, karczmę i 4 zagrod. , od których pobór wynosił 7 fl. 26 gr. 2 sol. Pawiński, Wielkp. , I, 300. W 1789 r. posiadał je kś. kanonik Pląskowski, który wysiewał 107 kor. żyta, 9 kor. pszenicy i czynszu pobierał 620 złp. R. Małe są miejscem urodzenia komedyopisarza Józefa Narzymskiego 1839 r. . Dobra R. Małe składały się w 1866 r. z fol. R. Małe, Bolesławiec, Łapinożek; nomenkl. Bielany, Bielawki, Brzozówka i Chorab, rozl. ogólna mr. 3014 gr. or. i ogr. mr. 2160, łąk mr. 256, past. i zarośli mr. 87, lasu mr. 451, nieuż. mr. 60. W r. 1871 nastąpił podział dóbr w ten sposób, iż przy dobrach R. Małe, Bielany, Bielawki. Brzozówka i Chorab pozostał obszar 1532 mr. , w tem gr. or. i ogr. mr. 908, łąk mr. 60, past. mr. 7, lasu mr. 451, zarośli mr. 66, nieuż. mr. 40; bud. mur. 12, z drzewa 9; płodozmian 9 i 14polowy; wiatrak, cegielnia; fol. Łapinożek z rozl. mr. 480 gr. or. i ogrmr. 365, łąk mr. 40, wody mr. 18, nieuż. mr. 6; bud. mur. 5; płodozmian 9polowy; fol. Bolesławiec z przyl. Brzostowiec, Bogaczewko, Czarna Ruda, Ławy, Łamkowizna i Kapuśnik, miał w r. 1885 rozl. mr. 877 gr. or. i ogr. mr. 451, łąk mr. 113, past. mr. 115, lasu mr. 163, nieuż. mr. 35; bud. mur. 7, las nieurządzony, pokłady kamienia wapiennego i torfu. Dawniej wchodziły w skład dóbr wsie R. Małe os. 33, z gr. mr. 104; Łapinożek os. 22, z gr. mr. 50; Bolesławice os. 22, z gr. mr. 88. Br. Ch. Radzików 1. wś i fol. nad rz. Mrową, pow. błoński, gm. Radzików, par. Rokitno, odl. 9 w. od Grodziska, 4 w. od Błonia, posiada browar z produkcyą roczną dochodzącą 26, 000 rs. , cegielnią z prod. na 1200 rs. ; ma 197 mk. W 1827 r. było 14 dm. , 176 mk. W 1887 r. fol. R. rozl. mr. 747 gr. or. i ogr. mr. 642, łąk mr. 69, past. mr. 10, nieuż. mr. 26; bud. mur. 9, z drzewa 13; płodozmian 6 i 9polowy. Wś R. os. 16, z gr. mr. 86. R. gmina należy do sądu gm. okr. I w Błoniu, tamże st. poczt. Gmina ma 16, 583 mr. obszaru i 4666 mk. 2211 męż. i 2455 kob. ; co do wyznania 4167 katol. , 287 ewang. i 212 żyd. W skład gminy wchodzą Białuty, Czarnów, Chruślin, Grądy, Giełżew, Gołaszew, Józefów cukrownia, Kopytów, Kury, Leszno, Łaź

Radzigoła

Radzigo a

Radzików