ziemi. W 1808 r. było tu 48 osad i 458 mk. ; cerkiew Pokrowska, drewniana, niewiadomej erekcyi, uposażona jest 35 dzies. ziemi. Wieś otrzymała nazwę od założyciela osadczego Radyona Kryża. Należała dawniej do Zofii Borozdiuej, od której w 1819 r. kupił Jan Stojanowski; dziś jego sukcesorów. Radywonowo, dawna nazwa mka Żabotyna ob. . Radzanów 1. i R. poduchowny, wś i fol. , pow. radomski, gm. i par. Radzanów, odl. od Radomia 28 w. , posiada kościół parafialny, urz. gminny, wiatrak, smolamią, 23 dm. , 358 mk. W 1827 r. było 23 dm. , 191 mk. Fol. Radzanow rozl. mr. 538 gr. or. i ogr. mr. 279, łąk mr. 21, pastw. mr. 2, lasu mr. 222, nieuż. mr, 14; bud. mur. 10, z drzewa 13; płodozmian 9polowy; las urządzony w kolei 60letniej; wiatrak. Wś R. os. 30, z gr. mr. 305; wś R. Poduchowny ma 9 dm. , 112 mr. Kościół i par. erekcyi niewiadomej. Według Lib. Ben. Łaskiego I, 663 już na początku XVI w. stał tu stary drewniany kościół paraf. p w. św. Marcina. Pleban, prócz domu z ogrodem, miał rozmaite role i łąki, na których osadził kmiecia. O część pól zarosłych drzewami był spór z dziedzicem. Miał też pleban dwie sadzawki. W R. były dwa dwory szlacheckie, dające wraz z jednym łanem, na którym siedziało dwóch kmieci, dziesięcinę wartości do 2 grzyw. plebanowi. Według reg. pob. pow. radomskiego z r. 1508 wś R. z części Jana Radzanowskiego, płaciła poboru gr. 14 d. 4. W r. 1569 Andrzej Spoth miał tu 5 łan. 1 zagr. Pawiński, Małop. , 311, 473. Obecny kościół wzniósł w 1820 r. dziedzic R. Maciej Skrodzki. Według Niesieckiego jest R. gniazdem rodu Radzanowskich. R. par. , dek. radomski dawniej jedliński, 1203 dusz. R. gm. ma 546 dm. , 5121 mk. , obszaru 18776 mr. w tem ziemi dwor. 11, 512, włośc. 7259 mr. ; s. gm. okr. III w os. Białobrzegi o 12 w. , st. pocz. w os. Przytyk. W skład gm. wchodzą Błeszno, Błeszna Kępa, Borki, Brodek, Bugaj, Bukowno, Czarnocin, Dąbrowa, Gołosze, Grzmiąca, Górki, Kadłubska Wola, K. Wólka, Kąty, Kępina, Ludwików, Maksymilianów, Młodynie, Olszowa, Paprotnia, Radzanów, Ratoszyn, Rogolin, Romaników, Smardzów, Szczepanów, ; Ulaski Grzmiąckie, U. Stamirowskie, Wiktusin, Włodzimierzów, Wyśmierzyce, Zaborze i Zacharzów. 2. R. , wś i folw. pow. stopnicki, gm. Olganów, par. Dobrowoda, odl. od Stopnicy 10 w. , posiada dwa młyny wodne, pokłady torfu, zródło wody słonosiarczanej. W 1827 r. było 31 dm. , 230 mk. Fol. Radzanów rozl. mr. 775 gr. or. i ogr. mr. 578, łąk mr. 91, pastw. mr. 66, lasu mr. 6, nieuż. mr. 34; bud. mur. 8, z drzewa 13; pokłady torfu. Do fol. należały dawniej wś R. os. 41, z gr. mr. 291; wś Kawczyce os. 16, z gr. mr. 154. W XV w. R. w par. Dobrowoda, własność Mikołaja h. Habdank, miał łany km. , karczmę z rolą, zagr. z rolą, z których dziesięcinę snopową i konopną płacono prob. w Chotlu wsi kustodyi wiślickiej. Wartość dziesięciny 7 grzywien. Był też folwark rycerski, należący do par. Busk, z rolami podzielonemi na 3 pola, z jednego dziesięcinę dawano do Buska, z pozostałych do Książnicy Długosz, L. B. , II, 373, 425. W 1579 r. wś R. w par. Dobrowoda, własność Mikołaja Radzanowskiego, miała 10 osad. , 5 łan. , 1 zagr. , 2 bied. Pawiń. , Małop. , 211. 3. R. , kol. włośc. , pow. chełmski, gm. Bukowa, ma 207 mr. obsz. . 4. R. , os. miejska, daw. miasteczko, fol. i dobra nad rz. Wkrą Działdówką, w wyniosłem położeniu, w pobliżu wzgórz Nieckich ob. Nieckie, niedaleko ujścia Mławki do Wkry, pow. mławski, gm. Ratowo, par. Radzanów, odl. 57 w. od Płocka, 26 w. od Mławy, 8 w. od st. pocz. w Szreńsku. Posiada kościół par. drewniany, szkołę początkową, synagogę, urząd gminny, młyn wodny, trzy wiatraki, 106 dm. , 1258 mk. 618 męż. , 640 kob. , 1412 mr. ziemi użytk. i 240 mr. nieużytków. R. był siedzibą Radzanowskich h. Prawdzic. Janusz, dziedzic R. , otrzymał w 1400 r. od ks. Ziemowita płockiego przywilej na założenie miasta na prawie chełmińskiem, z targami i dwoma jarmarkami. Zapewne sprowadzeni tu z dalszych stron rękodzielnicy rozwinęli przemysł sukienny. W 1532 r. Zygmunt I dozwolił sukiennikom używać własnej cechy na suknach rozwożonych po kraju i wyprowadzanych do Prus. Parafia tutejsza zapewne powstała wraz z miastem. Obecny kościół p. w. św. Franciszka Serafickiego, wzniesiony przez Jerzego Małoszewicza. Za miastem śród bagnisk są okopy, na których miał się wznosić zamek, rezydencya dziedziców. Dykcyonarz Echarda podaje, że istniał tu stary zamek na skale a rodzina Radzanowskich wygasła 1630 r. Na początku obecnego stulecia R. był własnością hr. Moszyńskiej, miał 108 dm. , 540 mk. 63 żydów. W 1827 r. było 79 dm. , 861 mk. W 1858 r. 100 dm. , 1043 mk. W ostatnich czasach istniały tu dwie hamernie, zajmujące do 10 robot. , z prod. do 12, 000 rs. Fol. RadzanowoRatowo al. RatowoRadzanowo, z nomenkl. Radzanówek, rozl. w 1883 r. mr. 1964 gr. or. i ogr. mr. 702, łąk mr. 179, past. mr. 29, lasu mr. 985, nieuż. mr. 69; bud. mur. 9, z drzewa 20; płodozmian 10polowy; las nieurządzony; cegielnia, pokłady torfu. Attyn. Radzanów ma 648 mr. lasu i 150 mr. łąk. W skład dóbr wchodziły poprzednio wś Ratowo os. 24, z gr. mr. 71; wś Luszewo os. 23, z gr. mr. 584; wś Józefowo os. 16, z gr. mr, 212; wś Trzcinice os. 6, z gr. mr. 159; wś Ce

Radywonowo

Radywonowo

Radzanów