nika uprowadza w kierunku połud. zachodnim rzka Radomka, uchodząca po 6wiorstowym biegu do Warty pod Szczepocicami. Warta przerzyna tor dr. żel. warsz. wied. o 4 1 2 w. od Radomska pod Cerkowizną. Położony śród okolicy niesprzyjającej rolnictwu i do niedawna pokrytej lasami, R. stanowi ognisko handlowe i stacyą przy krzyżujących się tu drogach z nad Pilicy Przedborz i Warty Działoszyn z dawnym traktem warszawskokra kowskim i zastępującą go dziś drogą żelazną. warsz. wiedeńską, która tu posiada stacyą odl. 177 w. od Warszawy tyleż prawie od Krakowa, 42 w. od Piotrkowa, 40 od Częstochowy, 129 w. od st. Granica. Miasto posiada obecnie kościół par. murowany, kościół mur. poklasztorny, kaplicę mur. św. Maryi Magdaleny i kościołek św. Barbary po za miastem, szpital św. Aleksandra na 36 łóżek, dom przytułku dla 16 starców i kalek, szkołę elementamą katol. , szkołę prywatną męzką 2klas. , dwie szkoły prywatne żeńskie 2klas. , sąd pokoju okr. z wydziałem hypotecznym miejskim, urząd powiat. , kasę powiat. , magistrat. W 1859 r. założono tu staraniem Towarz. rolniczego szkołę rolniczą niższą, wkrótce zamkniętą. Z większych zakładów fabrycznych istnieją obecnie dwie fabryki mebli giętych i fabryka wełny z gałganów, z prod. ogólną 410, 914 rs. Zajmują one 961 robot. Meble tu wyrabiane idą przez Odessę na Kaukaz i do środkowej Azyi; wełna znajduje zbyt w Białymstoku. R. jest głównym rynkiem handlu zbożowego dla okolicy. Zboże koleją wychodzi na Sosnowice do Prus. W mieście znajduje się księgarnia, apteka, cukiernia, 3 restauracye, 3 handle win i 110 sklepów, hotel, kilka zajazdów. Położone w bagnistej nizinie, zabudowywało się dość nieregularnie. Rynek, okrążony kamienicami piętrowemi, i 11 ulic brukowanych składają miasto, posiadające 331 dm. , 8165 mk. stałych. Co do wyznania jest 3221 katol. , 20 prawosł. , 21 ewang. , 4903 żyd. Wzrost ludności zawdzięcza R. kolei żelaznej i utworzeniu powiatu. Na początku obecnego stulecia miał 1000 mk. Flatt, Opis ks. warsz. . W 1827 r. było 182 dm. , 1709 mk. ; 1858 r. 3605 mk. 1554 żyd. . Dochód miasta w 1858 r. wynosił 4038 rs. ; budowle były ubezpieczone od ognia na 126, 530 rs. W 1877 r. dochód kasy wynosi 20, 479 rs. Do miasta należy 5156 mr. roli, pastwisk i lasów. Dzieje. Już 1243 r. Konrad I, jako książę Krakowa i Łęczycy, potwierdzał tu nadanie dla dominikanów w Płocku Rzyszcz. , Cod. dipl. Pol. , II, str. 37 38. Dochował się dokument nadawczy dla R. wydany przez Leszka Czarnego z 1266 r. Łaski, Lib. Ben. , I, 494. W 1343 1346 r. znany jest kanonik wiślicki Jan z R. M. M. Aevi, I. W 1348 49 w sprawach dotyczących dzielnicy ks. Władysława łęczyckiego i dobrzyńskiego, występuje w Łęczycy obok innych dygnitarzy Tycze de Radomskie Rzysz. , I, 201, 203. Trzy te fakty z 1343 i 134849 zdają się świadczyć, że tak w XIII jak w XIV w. R. należał do dzielnicy łęczyckiej. Janko z Czarnkowa pod 1382 uważa R. za miasteczko sieradzkie Mon. Bielow. , II, 723. W 1472 r. zaliczono wsie Wielki Młyn, Trzebce, Mysliwczów, Łazów, Polichno, Kruszynę, Zagorze, Zalesie i Wolę Grzybowską do ziemi sieradzkiej i pow, Radomskye A. G. Z. , VI, 164, spis mylnie to odniósł do Radomia, co dowodzi zmiany w podziale administracyjnym. Odtąd R. stale należy do wojew. sieradzkiego. Prócz fundacyi miasta na prawie niemieckiem, R. od Leszka Czarnego uzyskał kościół Ś. Krzyża franciszkanów Łaski, Lib. Ben. zapewne już po fundacyi kościoła parafialnego św. Lamberta. Ubocznie, w fundacyi Przyrowa 1364 wspomina Kazimierz W. o R. M. M. Aevi, III, 361. W r. 1379 spłonął R. i kościół, zapewne św. Lamberta Mon. Hist. , II, 886. W r. 1398 w aktach Piotrkowskich zjawia się Mikołaj, pleban z R. zapewne po odbudowaniu R. Hube, Kościół paraf. w R. 1876. W 1382 d. 27 listopada dygnitarze W. Polski, M. Polski, Sieradza i Łęczycy zjechawszy się w R. , przysięgają wierność córce Ludwika Węgierskiego, danej za dziedzica prawego w Królestwie Polskiem osiadłego Kod. Wielkop. , 1804. Janko z Czarnkowa podaje imiona Maryi i Jadwigi, jako podległych temu wyborowi, i wspomina o zamieszkaniu mężów z niemi. Zjazd z 2 marca 1384 także w R. odbyty, ustanowił rząd tymczasowy po 6 panów i 2 obywateli z każdej ziemi M. M. Aevi, II A, str. 1 3; Mon. Biel. , II, 52. Miano odtąd nie znosić się z Węgrami, wrazie nieprzybycia królewny obrać nowego króla i zawarto sojusz z Opolczykiem. W 1455 r. na skutek zjazdu delegatów miejskich z 1453 r. uchwalono trakt handloww z Rusi do Wrocławia na Radom, Skrzynno, Opoczno, Żarnów, Przedbórz Radomskie Raczyń. , Cod. Maj. Pol. , 175. W 1456 r. zakazano wybierać cło od krakowskich kupców w Radomskie M. M. Aevi, V, str. 218 9; w 1458 r. zwane Radomysky Długosz, Lib. Ben. , III, 160. W r. 1475 wspomniono szpital; 1477 Kazimierz Jagiellończyk potwierdził fundacyą ołtarza w farze R. pierwszy ołtarz stanął 1434 r. . W 1521 r. R. wykupiło się od dostarczenia wozu wojennego sumą 20 grzyw, po 30 gr. . W tej epoce Bona dźwignęła na nowo kościół św. Ducha, a prócz tego istniał kościół św. Maryi Magdaleny drewniany i kaplica św. Rozalii. W kościele św. Lamberta 1521 r. było 6 ołtarzy; z dochodów ołtarza M. Boskiej

Radomsk