Na krańcu płd. wsch. mieści się stacya drogi żelaznej wraz z budowlami mieszczącemi biura i warsztaty kolejowe. Część ulicy Lubelskiej w pobliżu stacyi, zabudowała się dziś dwupiętrowemi kamienicami i stanowi najwięcej ożywioną dzielnicę miasta. Radom posiada obecnie tylko dwa kościoły katolickie parafialny i pobernardyński, dwie cerkwie prawosławne świeżego pochodzenia, kościołek ewangielicki i synagogę. Z zakładów dobroczynnych istnieją szpital św. Kazimierza, szpital żydowski i przy nim lombard, dom przytułku dla starców, towarzystwo dobroczynności i utrzymywany przez nie dom przytułku, ochrona dla dzieci prawosławnych. Naukowe zakłady są następująco gimnazyum męzkie, gimnazyum żeńskie, dwie szkoły elementarne mczka i żeńska, prywatne progimnazyum 4klas. męzkie i dwie pensye prywatne żeńskie. Władzo sądowe są sąd okręgowy z wydziałem hypotecznym; przy sądzie więzienie, zjazd sędziów pokoju, sąd pokoju okr. I, prokurator, 3 sędziów śledczych, 6 rejentów, 13 adwokatów przysięgłych, 4 komorników. Władze administracyjne rząd gubernialny, kasa gubernialna, izba skarbowa, izba leśna i dóbr państwa, zarząd żandarmeryi gubernialny i powiatowy, zarząd akcyzy, komisya włościańska, zarząd powiatowy, magistrat z kasą miejską i biurem policmajstra, urząd pocztowy ze stacyą telegraficzną. Kolej dąbrowskoiwangrodzka ma tu swe biura i warsztaty mechaniczno. Instytucyami kredytowemi są oddział banku państwa, dyrekcya szczegółowa towarzystwa kredytowego ziemskiego, kasa oszczędności przy magistracie, kasa przemysłowców radomskich, kasa rzemieślnicza. Ze stowarzyszeń istnieją stowarzyszenie spożywcze p. n. Oszczędność, straż ogniowa ochotnicza, resursa przeszło 200 członków z czytelnią, biblioteką, salą balową w której odbywają się koncerty i przedstawienia teatralno. Organem interesów miasta i okolicy jest Gazeta Radomska wychodząca dwa razy na tydzień, Z zakładów fabrycznych ważniejsze są; młyn parowy z produkcyą na 29, 195 rs. , zajmujący 12 robot. , browary z 25 robot. i prod. na 40, 050 rs. , garbarnie ze 160 robot. i prod, na 177, 805 rs. Prócz tego kilka małych fabryk octu, zapałek, miodu i dwie dystylarnie. Są także dwie drukarnie. Z ważniejszych sklepów i zakładów publicznych są 3 apteki, skład materyałów aptecznych, 3 księgarnie, 7 zajazdów, 12 restauracyi, 6 handlów win i korzeni, 4 magazyny mód, 4 jubilerów i złotników, 5 zegarmistrzów, 3 tapicerów, magazyn mebli, owocarnia, 4 sklepy z materyałami piśmiennymi, 8 sklepów z obuwiem, 7 sklepów żelaznych, 9 ze sprzedażą szkła i porcelany, 16 sklepów gotowych ubiorów, 5 rękawiczniczych, 12 bławatnych, 3 składy futer i sukna i około 200 drobnych sklepów z pieczywem, norymberszczyzną, tytoniem i t. p. Miasto nie posiada dotąd oddzielnego teatru zimowego, tylko letni zbudowany w 1887 r. Miejscem przechadzek są dwa ogrody publiczne, jeden dawny zwany Saskim 8 mr. obszaru, drugi nowy wprost gmachu rządu gubernialnego obszerny 12 mr. , starannie utrzymywany, Dla oczyszczenia miasta wielką usługę oddają przeprowadzone w 1885 i 1886 r. kanały, których budowa kosztowała 35, 979 rs. Miasto składa się z 34 ulic, 5 placów, posiada 6 oddzielnych budowli kościelnych, jeden większy gmach rząd gubernialny i 480 domów, przeważnie murowanych. Ulice brukowane z chodnikami granitowymi i ciosowymi. Oświetlenie stanowią latarnie naftowe. Ludność miasta wzrasta dość szybko. W 1868 roku było 11, 122 spis jednodniowy, obecnie 1887 r. jest 13, 383 stałej, 3277 mk. niestałych, 3260 wojska i czasowo bawiących, ogółem 19, 920 mk. Śród ludności stałej jest 6848 katol. , 139 prawosł. , 182 ewang. , 6214 żydów. Znaczenie pierwotnej osady i założonego zapewne przy niej grodu, polegało na zetknieciu w tem miejscu wyżyny małopolskiej z niziną dolnego biegu Pilicy i na krzyżowaniu się w tym punkcie dróg prowadzących przez puszcze zalegające dorzecze Pilicy i lewy brzeg Wisły, na północ do Mazowsza i na wschód, przez Lublin na Ruś. W miarę tego jak stosunki polityczne i handlowe łączyły ściślej Wielkopolskę i Małopolskę z Mazowszem, Litwą i Rusią, wzrastało znaczenie R. jako głównej stacyi odległej około 4 mil od przeprawy przez Pilicę pod Białobrzegami a do 6 mil od Wisły pod Jaroszynem Góra Puławska. Nazwa sama jest przymiotnikową formą Radom, utworzoną od imienia Radom, właściwie Radomir. Nazwa pobliskiej rzeczki Radomierza al. Radomirka, wskazuje, iż sama osada mogła nosić pierwotnie miano Radomirz jak Sandomirz od imienia Sandomir. W Wielkopolsce jest wieś Radomirz. Pierwotna forma nazwy dzisiejszej Radomki brzmi w dok. z 1256 r. Radomiria Do niej wreszcie al. do rzki Mlecznej odnieść należy rzkę Radomera w dok. z 1230 r. Kod. Małop. , II, 46. Prawdopodobnie dzisiejsza Mleczna, jak to często bywa z drobniejszemi rzekami, uważana była za początek Radomki, która od osady grodu leżącego w pobliżu źródeł otrzymała nazwę Radomierzy. Dzieje, Pierwszą wzmiankę o R. spotykamy w dokumencie z 1154 r. , którym wieś Sławno juxta Rado m nadaną jest katedrze wrocławskiej Kod. Wielkopolski No 586, a darowizna ta dotyczy Sławna w parafii Nowa Cerkiew pod R. Długosz, Lib. Ben. ,

Radom