ReetzerFliess. W 1363 r. podaje komtur tucholski Siegfried v. Gerlachsheim do wiado mości, że uczciwemu Wilkowi Willeken, młynarzowi, jego dzieciom i sukcesorom, sprzedał młyn raciąski wraz z nowym młynem podle Brdy prawem dziedzicznem. Za to będzie nam karmił 4 wieprze od nas mu dane i co rok do stawiał 2 łaszty żyta na św. Marcin od obu młynów. Dajemy mu także podle młyna raciąskiego dwie morgi roli a u nowego podle Brdy 30 morgów, z prnwem łowienia ryb w obu stawach dla swego pożytku. Chcemy też, aby milę drogi tam i sam w tucholskim powiecie od nas i braci naszych żaden młyn nie był budowany bez zezwolenia pomienionego Wilka i jego spadkobierców. Dan w Tucholi ob. Cod. Belnonsis w Peplinie, str. 21. We dług taryfy z r. 1648, gdzie uchwalono pobór podwójny a akcyzę potrójną, płacił młynarz tutejszy od 2 kół 4 fl. ob. Roczn. Tow. P. N. w Poznaniu, 1871, str. 185. Mesznego płacił proboszczowi dwa półkorce żyta i tyleż owsa ob. Wizyt. Jezierskiego z r. 1695. W r. 1764 nadaje Anna z Mycielskich Radzi wiłłowa Fryderykowi Goede, młynarzowi, 21 morg i 250 pręt. kw. , w rewirze nowocerkiewskim, nad granicą wysocką, przy końcu jez. pod Milonkiem, jako i jego spadko biercom. Czynsz będzie płacił według inwen tarza. Szlacheckim osobom i duchownym nie wolno mu tej posiadłości sprzedać, innym tylko za zezwoleniem ob. Odpisy kś. Kujota w Pe plinie z akt gruntowych. Dan w Człuchowie. Według lustracyi sstwa tucholskiego z r. 1664 płacił młyn raciąski 168 fl. ; liczył się do t. z. polnych, wprzeciwstawieniu do zaborskich. Młynarz tutejszy zobowiązany był strzedz barci w Polskim Cekcynie koleją przez jeden tydzień. R. 1858 posiadał tę majętność Buettner; było wtedy 11 mk. W 1868 r. 8 bud. , 2 dm. , 7 mk. kat. , 13 ewang. ; 1885 r. 2 dm. , 13 mk. Kś. Fr. Raciąskie jezioro, niem. ReetzerSee, . znaczne jezioro w pow. tucholskim, przy wsi kościelnej Raciążu, na wznios. 106 mt. npm. Ciągnie się z południa na północ i zostaje w związku z jez. Rudnicą. Obfituje w różne rodzaje ryb. Kś. Fr. Raciąż, 1250 r. Ratcenz, 1358 r. Raczsąs, os. miejska dawniej miasto nad rzką Raciążnicą, dopływem Wkry, pow. sierpecki, gm. i par. Raciąż, odl. 32 w. od Sierpca, 40 w. od Płocka, 42 w. od Mławy a 24 w. od Płońska. Najbliższa st. dr. żel. nadwiślańskiej w Ciechanowie. Osada obecnie posiada kościół par. murowany, synagogę, szkołę początkową ogolną, sąd gminny okr. III, urząd gminny, st. pocz. , księgarnią, aptekę, dwa browary piwa zwyczajnego, olejarnią, 6 małych garbarni wyrób skór na kożuchy, cztery młyny wodne, 243 dm. , 4360 mk. połowa żydów. Do osady należy 3315 mr. ziemi uźytk. i 165 mr. nieużyt. Wś włośc. przy osadzie leżąca ma 5 dm. , 42 mk. , 259 mr. Jest to dawna osada. Wspólność nazwiska i charakteru pierwotnego z Raciążem pomorskim w pow. tucholskim, również grodem i siedzibą kasztelana, nie jest zapewne przypadkową jedynie lecz może mieć źródło czy to w zatraconem dla nas znaczeniu nazwy ozy może w kolonizacyi pomorskiej. Na wiecu odbytem 1250 r. we wsi Wilckovici Wilkowiec, Wilkowo, Wilczkowo występuje Jakub, kasztelan de Ratcenz Kod. Maz. , 15. Akt, na którym podpis jego się znajduje, jest wyrokiem przysądzającym bisk. płockiemu wieś Długosiodło, w okręgu zamku pułtuskiego leżącą. Akt z 1358 r. , odnoszący się do rozgraniczenia Litwy z Mazowszem, wymienia w liczbie delegowanych do tej czynności Mroczkonem castellanum raczsąsensem Kod. Maz. , 73. W 1512 r. Zygmunt I zamienił kasztelanią raciąską na dobra Kockie w lubelskiem, należące zdawna do biskupów płockich. Kościół parafialny zapewne dawno istniał przy grodzie, lecz brak wiadomości o jego dziejach. Obecny, na miejsce dawnego drewnianego, wzniesiony został staraniem proboszcza kanon. Gracyana Rzewuskiego, ze składek parafian w ciągu lat 10 od 1876 do 1886 r. . Jest to budowla w stylu ostrołuku ceglanego, o trzech nawach i dwóch wieżach. W 1736 r. parafia liczyła 1232 katol. i 16 żydów, obecnie 4959 katol. 2039 osada i 2920 wsie i przeszło 2000 żydów Rozporządzenia i pisma pasterskie ks. Michała Poniatowskiego, bisk. płockiego, 1785 r. , t. IV, mieszczące wykaz parafii i ludność dyecezyi płockiej. Po grodzie nie zostało obecnie żadnych śladów. R. był stolicą powiatu t. n. , miejscem odbywania sejmików. W 1800 r. za czasów pruskich R. leżał w pow. mławskim, miał 116 dm. , 580 mk. 15 żydów. Stał tu garnizonem szwadron huzarów. W 1827 r. było 133 dm. i 1266 mk. a w 1864 r. 140 dm. , 1990 mk. 865 żydów. R. par. , dziś w dek. sierpeckim, poprzednio w dekanacie raciąskim. R. gmina obejmuje 525 dm. , 7397 mk. , 13078 mr. obszaru, w tem 382 mr. nieużytków. W gminie znajdują się dwa kościoły, ewangiel. dom modlitwy, synagoga, urząd gminny, sąd gminny, poczta, apteka, 2 browary, 2 fabryki octu, 4 młyny, fabryka oleju, szkoła i 8 karczem. W skład gm. wchodzą Cieciersk, Draminko, KondrajecPański, K. Szlachecki, Kossobudy, KraszewoGaczułty, K. Dezerta, K. Bory, K. Sławęcin, K. Fałki, K. Budy, Krajkowo, KruszenicaWłodki, K. Sądki, Lipa, NiedrożStary, Raciąż os. i fol, Sierakowo, Sierakówko, Ulijanowo, Wawrzon Raciąskie jezioro Raciąskie jezioro Raciąż