głościami sumę 40, 000 zł. , pożyczoną od żony swej Zofii Michajłówny ks. Czartoryskiej. Wkrótce potem umiera Wacław Bohowityn i wdowa po nim staje się panią i właścicielką pozostałej po nim fortuny, t. j. mka R. , połowy m. Szumbaru, połowy wsi Horbowiec i wsi Kordyszowa, Bykowiec, Ołybisów, Soszyszczj Nowego Stawu, Żołobek, Obyczy, Potuturowa, Walowa, Brykowa i Bajmak. Zofia Bohowitynowa niedługo żyła po śmierci męża zmarła 1603 al. 1604 r. . Była ona rozumną i głębokiej nauki; tłumaczyła ewangielie i pisma apostolskie z języka greckiego na słowiański i założyła w R. drukarnię, w której długo jeszcze potem wytłaczano pobożne księgi ruskie. Prawem spadku po śmierci Zofii Bohowitynowej objęli całą majętność bracia jej rodzeni ks. Jerzy i Michał Michajłowicze Czartoryscy. Dnia 10 grudnia 1605 r. ks. Jerzy zrzeka się całego tego majątku na rzecz krewnego swego ks. Michała Wiśniowieckiego, ststy owruckiego, i żony jego Reginy Mohilanki. Po śmierci ks. Michała Wiśniowieckiego 1618 r. dziedzicem majątku rachmanowskiego został ks. Jeremi, wojew. ruski, który zjeżdżał tu niekiedy, zamek powiększył i silnie obwarował, i wydał ztąd kilka przywilejów dla mieszkańców miasta. Syn jego Michał, obrany królem polskim, nie zapomniał o R. i obdarzył miasto kilku przywilejami. W tym czasie R. i kilka wsi okolicznych trzymał w dzierżawie zastawnej Remigiusz Błędowski. W 1672 r. pożar zniszczył zamek rachmanowski i wszystko co się w nim znajdowało, między innemi papiery i przywileje miejscowej cerkwi. Król Michał Korybut wydał nowy przywilej dla cerkwi rachmanowskiej d. 23 czerwca 1672 r. z Warszawy, potwierdzając wszystkie dawne prawa i prerogatywy tejże cerkwi, przez poCrzedników swoich nadane. W 1675 i 1676 r. Tatarzy zniszczyli do szczętu mto R. , będące wówczas dziedzictwem ks. Dymitra Wiśniowieckiego, wojew. bełzkiego, hetm. w. kor. , przyczem mieszkańcy częścią w jasyr uprowadzeni, częścią zaś po lasach rozpierzchnęli się, wsie zaś do tego majątku należące popalone i na uroczyska zamienione zostały. Zniszczenie to wymownie opisał Remigiusz Błędowski, zastawny dzierżawca dóbr rachmanowskich, w manifeście d. 12 paździor. 1676 r. do grodu krzemienieckiego zaniesionym. Po wielu dopiero latach mko R. . powoli dźwigać się z gruzów zaczęło, aż nareszcie dawny swój byt i zamożność odzyskało. W 1725 r. dobra rachmanowskie przeszły do Radziwiłła Rybeńki, tytułem wiana za Franciszką Urszulą, córką ostatniego z rodu Wiśniowieckich ks. Janusza Antoniego Korybuta, kasztelana krakowskiego. Radziwiłłowie odziedziczywszy te dobra, a posiadając już w okolicy wiele innych majętności, i coraz inne nabywając, jak klucze szumski i antonowiecki, często tu przebywali, podobnie jak i syn ich Karol Panie Kochanku, wojew. wileński, który wspaniałe łowy w puszczach Szumskich i rachmanowskich wyprawiał. Powoli jednak świetność R. i jego dworu gasnąć poczęła a ks. Dominik Radziwiłł, synowiec Karola i spadkobierca jego fortuny, doszedłszy do pełnoletności, sprzedawać zaczął dobra wołyńskie. Klucze szumski i rachmanowski kupił wtedy od niego w 1806 r. Romuald Bystry, ststa hutowski, który przez nieład i marnotrawstwo roztrącił całą fortunę, i pozostał mu z niej jeden tylko R. i parę okolicznych wiosek, które posiadają sukcesorowie jego Siemiątkowscy. W 1860 r. właścicielką R. z attyn. Załuże i Lutowiszcze była Marya z Oieciszowskich Siemiątkowska. Przy miejscowej cerkwi ocalało dość bogate archiwum, starannie utrzymywane przez parocha. Obszerniejszy opis R. podał T. J. Stecki Wołyń, t. II 53 63, który też ogłosił kilka dokumentów odnoszących się do przeszłości tego miasteczka tamże, str. 442 464. J. Krz. Rachmany wś w pow. orszańskim, w pobliżu rozległego błota Radomski Moch ob. . Rachnowiecka słobódka, pow. uszycki, w 1 okr. poL, st. pocz. i par. rz. kat. Dunajowce o 9 w. , gm. i par. gr. Rachnówka, przy trakcie poczt. z Kamieńca do Uszycy. W 1868 r. było tu 20 dm. Rachnówka 1. wś, pow. hajsyński, okr. pol. Kuna, gm. Kublicz Kiblicz, par. katol. Granów o 7 w. , o 12 w. od Hajsyna, ma 97 osad, 750 mk. , w tej liczbie 40 jednodworców, 666 dzies. ziemi włościańskiej, dworska należy do klucza kuniańskiego ob. Kuna Jaroszyńskich. Znajduje się tu cerkiew par. p. w. św. Jana, wzniesiona w 1752 r. i uposażona 50 dzies. ziemi, mająca 1080 parafian. Wś ta należała dawniej do klucza granowskiego ks. Czartoryskich. 2. R. , u Marczyńskiego i w dokumentach Rachniówka, wś nad bezim. dopł. Tarnawy, pow. uszycki, na pograniczu pow. kamienieckiego, w 1 okr. pol. , gm. w miejscu, st. pocz. i par. katol. Dunaj owce o 7 w. , na płn. od mka Krzywczyka, ma 109 osad i wraz ze Słobódką Rachnowiecka 550 mk. , w tej liczbie 34 jednodworców, 620 dzies. ziemi włośc. i 654 dzies. dworskiej; cerkiew p. w. N. M. P. , wzniesiona w 1813 r. i uposażona 35 dzies. ziemi, ma 744 parafian. Do gminy należą R. ze Słobódką, Błyszczanówka, Hołozubińce, Huta Błyszczanowiecka Błyszczanowica, mko Krzywczyk, Ksawerówka, Michałówka, Raczyńce z przysiołkami Galicyą i Łukaszówką, Sosnówka, Supruńkowce, Szlak, zaśc. Szydłówka, Teklówka Woro

Rachmany

Rachnowiecka