Sasa. Morowa zaraza w 1714 r. , pożary w 1768, 1807 i 1814 r. , zadawały coraz to nowe ciosy miastu, które mimo to dzięki korzystnemu położeniu odzyskiwało zawsze względną pomyślność. Pod panowaniem pruskiem P. zatrzymały swe stanowisko jako miasto powiatowe. Mają one 325 drewn. dm. a 4 murow, i publiczne budowle wszystkie murowane. Są tu dwie szkoły katolicka i ewangielicka złączona ze szkołą garnizonową, synagoga murowana, 2047 mk. 598 żydów a oprócz tego 212 wojskowych. Z ruin zamku wybudowano warowne więzienie, ratusz murowany nie był jeszcze wykończony, ulice brukowane. Z dawnych murów pozostały ruiny, rozbierane powoli przez mieszczan. Las miejski 1400 mr. był bardzo podniszczony. Istniały warsztaty płócienne wyrabiono 1800 r. za 930 talarów i wyrób skór 1800 talar. . Handel zostawał głównie w ręku żydów. Między mieszczanami wielu było zamożnych, liczących od 20 do 30 tysięcy talar. Niektórzy trudnili się handlem bydła. Na Warcie pod miastem był most a za nim drugi 900 łokci długi Holsche, II, 295, 297. Po utworzeniu królestwa kongresowego w 1815 r. P. pozostają stolicą powiatu, miejscem sejmików. Mają sąd pokoju, fabryki sukna, 278 dm. , 18 murow. , 3412 mk. 1042 żydów. Przy nowym podziale kraju na 5 gubernii w 1846 r. P. przestały być stolicą powiatu, a przy nowej organizacyi administracyjnej w 1867 r. straciły charakter miasta. Z zabytków przeszłości pozostało niewiele. Po dawnym zamku szczątki, które weszły w skład wzniesionego przez rząd pruski więzienia, przechowały się dotąd. Dom więzienny został własnością prywatną. Kościół parafialny, istniejący już w XIII w. a wyniesiony w 1519 r. przez Jana Lubrańskiego na stopień kollegiaty osadzono przy niej mansyonarzy, został odbudowany widocznie w XVI w. Popadł on w ruinę w połowie XVIII w. i wtedy nabożeństwo parafialne przeniesiono do franciszkanów. Pożary 1768 i 1807 poniszczyły wszystko prócz murów. Jest to budowla ostrołukowa, z wieżą na czele, mająca w całej budowie jednostajną szerokość i wysokość. Kościół po franciszkański jest także starożytną budowlą, niewiadomej erekcyi, Historyk zakonu franciszkańskiego w 1688 r. Biernacki powiada, iż w 1277 r. na kapitule odbytej w Kaliszu policzono klasztor w P. do prowincyi czeskopolskiej. Po spaleniu w 1768 r. został odbudowany i przyozdobiony staraniem gwardyana ks. Piotra Krajewskiego. Trzeci kościołek św. Ducha powstał wraz ze szpitalem w XIII w. , jak o tem świadczy przywilej ks. Przemysława z 1290 r. Nakielski, Miechowia, 216. Zarządzali nim kanonicy lateraneńsey aż do ich zniesienia w 1819 r. Pierwotny kościołek uległ ruinie i na jego miejscu wzniesiono nowy w 1749 r. , lecz i ten został zamknięty po 1819 r. Istniały jeszcze poprzednio cztery małe kościołki św. Piotra i Pawła pod zarządem mansyonarzy kollegiaty, drewniany kościołek św. Krzyża po za mia stem i WW. św. w 1475 r. wystawiony. Prócz szpitala św. Ducha był drugi drewnia ny przy kollegiacie. Zamożność mieszczan i bezpłatny materyał budowlany wielkiego lasu miejskiego ułatwiały te pobożne, nietrwałe fundacye. Br. Oh. Pyzówka al. Pyżówka, wś, pow. nowotarski, na płn. zach. od Nowegotargu, odl. 10 klm. Graniczy od wschodu z Laskiem i Klikuszową, od płn. ze Sieniawą, od zach. z Pieniążkowicami a od płd. z Morawczyną. Południową granicę tworzy pot. Syraczka, dopływ Lepietnicy. Z obszaru wsi spływa ku południu do Syraczki kilka strug b. n. Na półn. granicy wznosi się wzgórze Janiłówka 818 mt. ; płn. zach. narożnik graniczny tworzy również wzgórze lesiste 816 mt. ; wzgórze nad wschodnią granicą, Przysłop zwane, ma 730 mt. Obszar włościański liczy roli or. 623, łąk i ogr. 92, pastw. 87, lasu 132 mr. austr. W r. 1777 było 45 dm. , 249 mk; w 1799 r. 56 dm. , 323 mk. ; w 1824 r. 60 dm. , 337 mk. ; w 1869 r. 79 dm. , 427 mk; w 1880 r. 474 mk. W r. 1777 posiadali włościanie wołów 62, koni 16, źrebiąt 2; w r. 1799 wołów 74, koni 25; w roku 1824 wołów 194, krów 123, koni 44, owiec 120. Wieś ta zwała się dawoiej Śreniawą Srzeniawa. Według lustracyi z 1636 r. 13 zarębników opłacało czynszu dorocznego złp. 130, zagrodnik złp. 2, komornicy złp. 5 gr. 9. Było tu sołtystwo; dochód z niego złp. 11. Całkowity dochód czynił złp 148 gr. 9. Był tu także folw. starościński Dochód z niego czynił złp. 233 gr. 8. Lustracya z r. 1660 podaje Jest w tej wsi zagrodiików na rolach 5, którzy jako i w inszych wsiach nierównie, ale iuxta quantitatem fundi possessi czynsz doroczny płacą; dostaje się go annuatim od wszystkich złp. 47 gr. 8; item kwartalnego dają na kwartał per florenos duos, quod facit annuatim florenos 8; spy owsianej zsypują korcy nowotarskich 2, co czyni groszy 24; oprawę łokci 5 co czyni gr, 12 den. 9; robią dni 6 sprzężą, również 6 dni pieszo. In possesione sołtystwa zostaje Stanisław Pyzowski przy rozkazaniu robót, rządzie we wsi i podróżach zwykłych do dworu daje do dworu dorocznie złp. 12, Całkowity dochód czyni zatem złp. 68 gr. 14 den. 9. Stanisław Pyzowski pokazał konsens Elżbiety Pyzowskiey, rodzicielkiey swoiey a teraznieyszego krola Jego Mci Pana Naszego Miłościwego de Data Cracoviae die 10ma Februarij Millesimo Sexcentesimo Quadragesimo

Pyzówka