części przeważa piasek. Z ogólnego obszaru ziemia oma zajmuje 831wiorst kwadr. , łąki 77 w. , lasy 310 w. , pastwiska 21 w. , piaski 26 w. , wody 12 w. , wygony 21 w. , drogi 9 5 7 w. , nieużytki 18 w. Ogólny wysiew wynosi 85, 584 korcy, zbiór 520, 574 korcy. Bydła rogatego znajduje się 39, 465 sztuk, owiec 44, 042, koni 12, 378. Przeważną część obszaru zajmowały dawniej dobra biskupów płockich, którzy byli głównymi kolonizatorami tych stron. Przeszedłszy na własność rządową, dobra te zostały w części rozdane na donacye, obejmujące w powiecie 10, 265 mr. sam ks. Gorczakow posiada 6842 mr. a w części stanowią obszerne leśnictwo rządowe Wyszków z częścią Pulw. Większa własność przeważa w powiecie ale składa się ze średnich folwarków 122 posiadłości wyżej 200 mr. . Przemysł fabryczny i rękodzielniczy mało rozwinięty Głównemi fabrykami są młyn parowy w Zegrzynku nad Narwią Kropiwnicki i Spółka, przerabia produktów za 190, 000 rs. ; gorzelnie w Zatorach, parowa połączona z młynem, przerabia na okowitę i mąkę produktów za 80, 000 rs. , w Popowie przerabia za 10, 000 rs. , w Zegrzu za 9000 rs. , w Sokołowie za 6000 rs. Cztery browary piwa bawarskiego 2 w Pułtusku, w Wyszkowie i Chrzcinnie przerabiają produktów za 30, 000 rs. Ogólna wartość produktów przerobionych 325, 000 rs. ; wartość wytworzonych wyrobów, zwłaszcza z doliczeniem podatku od wódki i piwa, wyniesie co najmniej dwakroć większą sumę a z doliczeniem produkcyi młynów wodnych, wiatraków i drobnych fabryk dojdzie prawie miliona rubli, W obec ogólnej produkcyi gubernii, przewyższającej nieco sumę trzech milionów rubli, powiat pułtuski sam przedstawia prawie trzecią część produkcyi. Przyczynia się do tego obfitość środków komunikacyjnych, jakich dostarczają dwie drogi wodne Narew i Bug, przerzynające w dwóch kierunkach obszar powiatu, dr. żel. nadwiślańska, przechodząca częścią zachodnią, ze stacyą pod Nasielskiem i dwoma blizko granicy powiatu położonymi Modlinem i Gąsocinem. Drogi bite przerzynają powiat w tych kierunkach co i wodne. Brzegiem Narwi idzie droga bita szosa petersburska, odłączająca się w Jabłonnie od szosy warszawskopłockiej i podążająca na Serock, Pułtusk, Ostrołękę, Łomżę. Druga droga bita wyszedłszy z Modlina idzie przez Serock, Wyszków, Ostrów do Białegostoku. Prócz tego drugorzędne drogi bite łączą Pułtusk z Makowem, Ciechanowem, Płońskiem na Nasielsk. Ludność powiatu, która w 1867 r. wynosiła 64, 366, wzrosła w 1882 r. do 79, 186, a w 1886 r. do 85, 168 mk. Na dwa miasta Pułtusk i Nasielsk przypadało 14, 716, na osady miejskie Wyszków i Serock i 398 wsi 70, 452. Co do wyznania było katolików w miastach 5561, we wsiach 65, 282; prawosł. w miastach 96, we wsiach i osadach 41; ewangiel. w mia stach 59, we wsiach 1143; filipinów 13 w Pułtusku; żydów w miastach 8872, we wsiach i osadach 3986. Co do stanów do klasy wię kszych posiadaczy należało 291 osób, do wła ścicieli cząstkowych 6120, mieszczan 8005, wyrobników 3180, włościan 67, 572. Prócz progimnazyum i czterech szkół początkowych w Pułtusku, jest w powiecie 21 szkół, w miej scowościach Nasielsk, Serock, Wyszków, Obryte, Pniewo, Popowo Borowe, Nuna, Gnoj no, Maryniu, Przewody, Kleszewo, Kacice, Zatory, Somianka, Piskornia, Strzegocin, Win nica, Grabowiec, Dąbrowa, Głowica, Wólka Lubielska. Pod względem kościelnym powiat stanowi dekanat pułtuski składający się z 20 parafii Barcice, Dzierżeniu, Gzy, Klukowo, Lubiel, Nasielsk, Obryte, Pniewo, Pokrzywni ca, Popowo, Przewodowo, Pułtusk, Serock, Smogorzewo, Szyski, Winnica, Wyszków, Zambski, Zatory i Zegrze. Pod względem są dowym powiat tworzy jeden okrąg sądu poko ju w Pułtusku, dla Nasielska także i trzy okręgi sądów gminnych Pułtusk, Nasielsk, Wyszków. Pod względem administracyjnym składa się z dwóch miast i 11 gmin Gołębie, Gzowo, Kleszew, Kozłowo, Obryte, Somianka, Wyszków, Winnica, Zatory, Zegrze Dane statystyczne do opisu powiatu dostarczył p. Wójcicki. Br. Ch. Pułwiesk al. Półwiesk, wś, folw. i dobra, pow. rypiński, gm. Płonne, par. Radziki, odl. 15 w. od Rypina. Do szczegółów podanych wyżej ob. Półwiesk dodajemy. Według reg. pob. pow. rypińskiego z r. 1564 wś Pułwiesk, w par. Radzyki, miała wielu drobnych posiadaczy, poddanych Stanisława Loss a, na całym łanie. Było tam 5 ogrodz, i karczma. Płacono pob. 8 flor. 15 gr. i 1 sol. Pawiński, Wielkp. , t. I, str. 300. Dobra Pułwiesk Wielki składały się w 1884 r. z folw. P. Wielki, P. Mały, Tomkowo i Jakubowo, nomenkl. Kołat, Wiązewo, Zduniec, Grodzisk, Grabina, Młyn Popielarz, Wydmuchowo i Kaszuba, rozl. mr. 2919 folw. P. Wielki gr. or. i ogr. mr. 306, łąk mr. 40, nieuż. mr. 14, razem mr. 360; budowli z drzewa 3; płodozmian 10polowy; folw. P. Mały gr. or. i ogr. mr. 547, łąk mr. 19, pastw. mr. 3, nieuż. mr. 33, razem mr. 602; bud. mur. 5, z drzewa 4; płodozmian 11polowy; folw. Tomkowo gr. or. i ogr. mr. 372, łąk mr. 50, pastw. mr. 64, lasu mr. 1105, nieuż. mr. 54, razem mr. 1646; bud. mur. 34, z drzewa 4; płodozmian 8polowy; folw. Jakubowo gr. or. i ogr. mr. 258, łąk mr. 29, pastw. mr. 15, nieuż. mr. 9, razem mr. 311; bud. mur. 3, z drzewa 5; płodozmian 9polowy; las urządzony, młyn wodny i wiatrak. W skład dóbr

Pułwiesk

Pułwiesk