pały wyżynę na pasmo malowniczych wzgórz, porośniętych bujną liściastą roślinnością. Środkiem tego trójkąta płynie rzeczka Bochotnica, tworząca bogatą w malownicze krajobrazy dolinę, w której mieszczą się Nałęczów zakład kąpielowy, Celejów, Wąwolnica i Bochotnica przy ujściu rzeki t. n. do Wisły. Lesiste stoki stromo opadającej wyżyny ku tej dość szerokiej, kilkomilowej długości dolinie, nadają krajobrazowi charakter górskiej okolicy. Naturalnemi granicami tego centralnego tarasu na obszarze powiatu są rzeczki Kurówka dopływ Wisły poniżej Puław i Chodelka wpadająca pod Zastowem; okrążają one dwoma łukami od północy i południowschodu centralny taras i uprowadzają jego wody. Południową część powiatu wypełnia przeważnie dolina Wisły, która wszedłszy w obszar powiatu pod wsią Biasonią, wrzyna się jakby wązką zatoką w głąb wyżyny aż pod Prawno. Przy Rybitwach, nad tą zatoką leżących, wzniesienie wyżyny sięga 622 st. npm. W dalszym biegu rzeki wyżyna opada stromo ku Wiśle. Kaliszany, Piotrowin i Kamień, starożytne osady, leżą na wązkim pasku niziny nadrzecznej. Po za Kamieniem znowu dolina Wisły wrzyna się szeroką zatoką, sięgając aż pod Opole. Koryto rzeki rozszczepia się na dwie, a dalej na trzy odnogi, tworząc liczne kępy, wyspy i łachy. Nizina nadwiślańska tworzy tu trójkąt, którego dwa boki KamieńOpole, OpoleZastów mają do 17 w. w linii powietrznej. Środkiem doliny przepływa rzka Chodel, odprowadzająca wody stoków przyległego płaskowzgórza. Północna część powiatu przedstawia też rozległą nizinę, utworzoną przez złączenie się dolin Wisły i uchodzącego do niej pod Dęblinem Wieprza. Śród tej doliny leży przy zbiegu obu rzek forteca Iwangród, a w pobliżu, o 10 w. w górę Wisły, Gołąb, miejsce pamiętnego zjazdu szlacheckiego i konfederacyi w 1672 r. Pod względem geologicznym obszar powiatu jak i cała wyżyna lubelska spoczywa na formacyi kredowej, której dolne piętro stanowi wapień glaukonitowy występujący w okolicy Puław. Górne warstwy stanowią utwory trzeciorzędowe loes i piaski. Gleba powiatu, odpowiednio do zmiennych warunków układu powierzchni, o ile jest żyzną w dolinach nadwiślańskich, o tyle ubogą piaszczysta przeważnie na wyżynach. Rozległa dolina między Kamieniem, Opolem a Zastowem posiada żyzną glebę, sprzyjającą uprawie buraków cukrowych cukrownia w Opolu i hodowli bydła. Wązki pas wybrzeża między Zastowem a Puławami, dzięki żyznej glebie i położeniu osłoniętemu od wiatrów półn. wschod. przez stromą ścianę wyżyny, sprzyja hodowli drzew owocowych jabłka i śliwki głownie. których produkt spławiany bywa tak zw. galarami do Warszawy, a obecnie przerabiany w założonej świeżo w Kazimierzu fabryce przetworów owocowych. Gleba półn. niziny uboższa, obfituje w łąki i sprzyja uprawie kartofli, ztądto w Profeskiej Wólce, między Puławami a Gołębiem założono, zwiniętą obecnie, wielką fabrykę syropu i krochmalu z kartofli. Cały obszar powiatu w niedalekiej przeszłości rozpadał się na kilka wielkich posiadłości. Kolonizacya małopolska, posuwająca się doliną Wisły i dolinami jej dopływów, rozpoczęła się tu zapewne już w XIII w. i wytworzyła, jak później na Czerwonej Rusi, wielką przeważnie własność. Południową część stanowił obszar rozległych dóbr opolskich Tarłów, środkową końskowolskopuławskie dobra Czartoryskich, północną Dęblin, Bobrowniki Mniszchów. Dęblin, Puławy i Końskowola przeszły drogą konfiskaty na własność rządu; dobra opolskie rozpadły się na kilka mniejszych, lecz mimo to jeszcze rozległych kluczów. Wielka własność dotąd ma stanowczą przewagę na tym obszarze. Ztąd przemysł rolniczy rozwinął się tu pomyślniej niż w innych powiatach gubernii lubelskiej, a miast we właściwem znaczeniu słowa nie ma w powiecie. Kazimierz był miastem w przeszłości; P. , Końskowola, Kurów, Opole i inne miasteczka, są to właściwie wsie z targami, centra wielkich dóbr, niemające ani w przeszłości, ani obecnie cech miejskich. Zakłady przemysłowe Opola opierają się głównie na produkcyi rolnej rozległych dóbr. Jest tu cukrownia z produk. na 340, 000 rs. , młyn amerykański 33, 000 rs. , kaflarnia 14, 000 rs. i garbarnia 10, 000 rs. . Gorzelnie w Kluczkowicach i Kamieniu produkują za 25, 000 rs. , browary w Puławach i Kazimierzu za 70, 000 rs. ; garbarnia w Kazimierzu za 13, 370 rs. , papiernia w Rybitwach za 7, 000 rs. , fabryka sukna włościańs. w Końskowoli wyrabia za 8, 000 rs. a fahr. narzędzi rolniczych w Markuszowie za 8, 000 rs. We wsi Irenie istniały wielkie fabr. żelazne z prod. roczną do 400, 000 rs. , lecz pożar w 1883 r. zniszczył takowe. Czy zostały odbudowane i w ruch puszczone, niewiadomo. Z przemysłów drobnych zasługuje na uwagę wyrób obręczy w Kazimierzu i drobne warsztaty sukienne, wyrabiające sukno grube w Końskowoli. Ogółem produkcya roczna większych zakładów wynosiła w 1886 r. 525, 000 rs. . Prócz tego istniało w powiecie 105 młynów wodnych i wiatraków, 7 tartaków, 15 cegielni, 2 terpentynarnie i 7 olejarni. W Garbowie prowadzi się znacznych rozmiarów gospodarstwo rybne. Ludność powiatu, która w 1867 r. wynosiła 68, 874 dusz, wzrosła w 1883 r. do 96, 915 46, 588 męż. , 50, 327 kob. . Miast w powiecie nie ma, są

Puławy