checki, w Puławach zaś otwarto instytut politechniczny, złączony z rolniczoleśnym, nowo zorganizowany staraniem margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, reformatora edukacyi publicznej w królestwie. Inst. rolniczy mieścił się dotąd w Marymoncie pod Warszawą. Dla instytutu politechnicznego w Puławach zgromadzono na razie dość znakomite zbiory pomocnicze gabinety do nauk przyrodniczych i inżynierskich, a mianowicie pozostałe po byłej szkole farmaceutycznej warszawskiej zbiór mineralogiczny; po instytucie szlacheckim przyrządy do wykładu matematyki i nauk przyrodniczych; po instytucie w Marymoncie przyrządy chemiczne, zbiory mineralogicznogeognostyczne, zoologiczne i leśne, oraz bibliotekę; po gimnazyum realnem warszawskiem przyrządy chemiczne, mineralogicznogeognostyczne, fizycznoma tematyczne i bibliotekę; oddano także z komisyi rządowej przychodów i skarbu oraz spraw wewnętrznych wszelkie modele różnych wynalazków, oraz mostów, szluz i t. p. przedmiotów inżynierskich, także rudy krajowe. Wykłady nauk w instytucie politechnicznym trwały w r. 1862 jeden miesiąc, poczem uczniowie w liczbie 500 rozjechali się z Puław na święta Bożego Narodzenia. W r. 1863 lekcye przeciągnęły się do pierwszych dni lutego, następnie w skutku opuszczenia zakładu przez młodzież około 500 uczniów, lekcye zostały zawieszone a wreszcie instytut został zamknięty. Około 1865 r. powstał projekt założenia instytutu technicznego w Łodzi. Z tej przyczyny część przyrządów do wykładu chemii i fizyki, oraz wszelkie dublety ze zbiorów mineralogicznogeognostycznych puławskich przewieziono do Łodzi. W r. 1869 otwarty został w Puławach instytut gospodarstwa wiejskiego i leśnictwa, z wykładem wszystkich nauk w języku rossyjskim i etatem w sumie 48, 000 rs. Stanowisko dyrektora, inspektora a także nauczyciela języka i literatury rossyjskiej, oraz prawa i ekonomii politycznej powierzono Rossyanom; inne katedry zajęli dawniejsi profesorowie szkoły marymonckiej i innych zakładów w królestwie. Stopniowo jednak wszystkie katedry pozajmowali nauczyciele ruskiego pochodzenia. Jeszcze instytutowi politechnicznemu nadano dla pomocy naukowej dwa folwarki Końskowolę i Górę Puławską za Wisłą, lecz w dwa lata później, dla ułatwienia administracyi, odebrano Górę Puławską, a wzamian nadano Pożóg, sąsiedni z Końskowolą i Kępę Puławską al. Mokradki, graniczącą z Puławami. Obecnie instytut posiada 1400 mr. ziemi ornej, 220 mr. łąk i 56 mr. pod budynkami gospodarskimi i ogrodami. W pierwszym roku istnienia instytutu było 36 uczniów, w drugim 47, w trzecim 56. W latach 1880 do 1886 liczba studentów wynosiła od 200 do 220. W r. 1886 grono nauczycielskie składało się z 14 prawosławnych i 1 katolika, a studentów uczęszczało 120 prawosławnych i 85 innych wyznań. Biblioteka instytutu składa się z 8, 000 dzieł, obejmujących około 20, 000 tomów, z tych większość znaczna rossyjskich. Czytelnia studencka została w 1884 r. zamkniętą. W r. 1874 urządzono produkcyą gazu oświetlającego z nafty surowej dla potrzeb laboratoryum chemicznego, które należy do najobszerniejszych w naszym kraju i może pomieścić 60 do 80 pracujących. Przy instytucie istnieje też i obserwatoryum meteorologiczne, z którego trzykrotne codzienne obserwacye przesyłają się co miesiąc do głównego obserwatoryum w Petersburgu. P. doczekały się obszernej monografii, którą opracował Ludwik hr. Dębicki i wydał p. t. Puławy, monografia życia towarzyskiego, politycznego i literackiego 1762 1830, na podstawie archiwum ks. Czartoryskich w Krakowie Lwów 1887 1888 r. , 4 tomy z rycinami. Prócz licznych utworów poetycznych Kniaźnina, Woronicza, Tańskiego, istnieje nawet niemiecki poemat wydany w Lipsku 1829 r. p. t. Erinnerungen an Pulawy, odnoszą się do przeszłości P. następujące druki Poczet pamiątek zachowanych w domku gotyckim w Puławach Warszawa 1828; Aug. Kretowicza Puławy Lwów 1831; opisy P. w Rozrywkach, Hofmanowej i Kalendarzyku politycznym za 1830 rok. opisy obecnych P. z licznymi rysunkami podawał Tyg. Illustr. w 1868 r. , Nr. 35 i 36; 1869 r. , t. II, str. 200; 1877 r. , t. IV, str. 158, 163, 178. O stacyi meteorol. ob. Bibl. Warsz. z 1881 r. Ustęp o zakładach naukowych po 1831 r. opracował prof. F. Berdau. Powiat, którego centrem są Puławy, urzędowo nowoaleksandryjskim nazwany, powstał w 1867 r. z części 17 gmin dawnego pow. lubelskiego. Graniczy on od wschodu z lubartowskim i lubelskim, od płd. z janowskim, od zach. Wisła oddziela go od pow. iłżeckiego i kozienickiego, a od płn. z garwolińskim i częścią łukowskiego; część granicy tworzy Wieprz. Obszar powiatu wynosi 30, 20 mil kwadr. ; zajmuje on zach. północny narożnik gubernii. Wyżyna lubelska dociera tu do samego koryta Wieprza Baranów 508 st. npm. i Wisły między Zastowem a Puławami, opadając stromemi ścianami Puławy 352 st. . Najwyższy taras tej wyżyny mieści się w trójkącie, którego krańcowymi punktami są Puławy, Miłocin. st. dr. żel. nadwiśl. Nałęczów i Kazimierz. Wzniesienia nieoznaczone na karcie sztabowej dochodzą tu prawdopodobnie do 800 st. ; liczne jary poszar

Puławy