psowemi a posadzka z cegły wzorzysto ułożo na. Do par, należą Bobiecko, Jacochow, Ka lenice, Kuczków, Ługów, Seligów, Uchań, Zakulin, kol. Koperka, os. fahr. Łyszkowice, Ły szkowska kol. i os. młynarska Baniek. Lud. kat. 3607, prawosł. 3, ewang. 341, żydów 180. Według zatrudnienia 2293 rolników, 201 rze mieślników, 991 służby i wyrobników, 122 oficyalistów i urzęd. fabr. W gminie dwie szko ły elem. gminne i 1 fabryczna. Br. Ch. Pszczyna, w dok. 1407 Plschina czeskie, 1474 Plezina, ztąd niem. Pless, miasto powiatowe na Szląsku pruskim, nad rzką Pszczynką, w bagnistej kotlinie między osuszonymi obecnie stawami, wznies. 758 do 791 st. par. n. p, m. odl. 1 milę od granicy Galicyi, 4 mile od granicy Królestwa polskiego, 15 mil od Opola a 7 od Raciborza, posiada dwa kościoły katol. , kośc. ewang. , synagogę, ewang. gimnazyum, władze powiatowe i zarząd miejski, szpital, zamek książęcy z parkiem. W 1872 r. było 3820 mk. W 1782 r. było 1841 mk. i 205 dm. ; 1842 r. 241 dm. , 3197 mk. 1883 katol. , 1015 ewang. , 249 żyd. ; 1861 r. 3154 mk. 2121 katol. , 702 ewang. , 331 żyd. , 257 dm. , 8 kościoł. i 8 bud. publicznych. W latach 1842 46 wydawał tu Szemal Tygodnik Polski, po 1848 Tygodnik górnoszląski a od 1850 r. wychodził Przyjaciel ludu. Do miasta należy 1409 mr. Zawiązkiem osady był podobno dworzec myśliwski książęcy, wzniesiony śród lesistych bagien. Przy dworcu tworzyła się osada. W 1202 r. wzniesiono kościół dziś p. w. św. Jadwigi. Dokument wydany w Raciborzu 1210 przez Władysława, ks. opolskiego, przekonywa, iż okrąg pszczyński był w jego posiadaniu. Leszko, syn Przemysława, oddał 1327 r. w lenno król. czeskiemu księstwo i dobra P. Jan I ks. na Raciborzu odstąpił miasto P. z okręgiem dóbr ks. Władysławowi opolskiemu. Jan II ks. na Raciborzu poślubił córkę Korybuta ks. litewskiego i zastawił P. za 3000 grzyw. groszy pragskich. Za rządów Wacława, Henryk Podiebradzki, ks. na Koźlu i Ziębicach, obiegł P. z pomocą Matyasza, kr. węgierskiego, który zdobywszy miasto w 1474 r. , zastawił je Henrykowi wraz z dobrami za 20, 000 dukat. Henryk, pogodziwszy się z Wacławem, objął w posiadanie P. za pozwoleniem króla czeskiego Władysława w 1478 r. Zamienił następnie P. na Collin w Czechach z bratem Wiktorynem, który odstąpił znowu P. swemu krewnemu Kazimierzowi, ks. cieszyńskiemu. Ten ostatni sprzedał P. w 1517 r. węgierskiemu magnatowi Aleksemu Turzo z Betlehem Falva za 40, 000 czerw. zł. W 1548 r. przeszła P. drogą sprzedaży w ręce bisk. wrocław. Baltazara z Promnitz. Po wygaśnięciu jednej linii Lessendorf tej rodziny przeszły dobra na linią AltSłownik Geograficzny T. IX. Zeszyt 100. Weichan. W ręku tej rodziny pozostawały do 1767 r. , w którym hr. Jan Erdmann przekazał swemu siostrzeńcowi po kądzieli ks. Fryderykowi Erdmann von Anhalt Coethen. Ostatnia z tego rodu dziedziczka Anna wniosła P. i tytuł książęcy swemu małżonkowi hr. Hochberg Fuerstestein. Ich syn Hans Henryk, pan na Fuerstensteinie ks. Pszczyński, odbudował zamek w P. , wzniesiony w 1734 i upiększył park. Zmarł on w 1855 r. jako prezydent pruskiej izby panów. Do 1848 r. książęta ci mieli władzę sądową z apelacyą do królew. sądów w Raciborzu, własnych żołnierzy, odbierali przysięgę wierności od poddanych a hołd homagium od szlachty. Hr. Jan Erdmann von Promnitz, ks. Pszczyny pomógł odbudować miasto zniszczone przez pożary w 1679 i 1748. Pierwotnym parafialnym kościołem był dzisiejszy kościołek św. Jadwigi, drewniany, w 1653 r. odbudowany. Niewiadomo kiedy wzniesiono obecny kościół paraf. murowany, który przez jakiś czas zostawał w ręku protestantów. Zniszczony przez pożary 1662 i 1748 r. , został odbudowany. Wieżę ukończono 1851 r. Trzeci kościół św. Krzyża został rozebrany w 1815 r. Gdy w XVII w. ludność miasta i okolicy powróciła do katolicyzmu, pozwracano zabrane katolikom wszystkie trzy świątynie i dopiero w 1743 r. Erdmann hr. Promnitz wzniósł obecny kościół ewangielicki i szkołę. Parafia ewangielicka dzieli się na gminę polską i niemiecką. W 1861 r. pierwsza liczyła do 2000 dusz, druga do 1000 dusz. Synagogę wzniesiono 1835 r. Zamek książęcy przytyka do miasta, gdyż tworzył część murów miejskich. Założony w XII w. , spustoszony w czasie 30etniej wojny, odbudowany w 1734 r. , spłonął w 1737. Na nowo wznoszona budowla ukończoną została, po licznych przeróbkach, w 1848 r. Przy zamku rozległy park, pełen wielkich lip, dębów, wierzb, z malowniczemi częściami nadwodnemi. W cieplarni znajdują się czterowiekowe figi. Do zamku należy fol. Kempa, mający 1580 mr. w tem 117 mr. parku, 770 mr. roli, 693 mr. łąk i pastw. Na folw. był w 1861 r. młyn amerykański i olejarnia parowa. Par. P. , dek. t. n. , 1869 r. miała 8720 katol, 1984 ewang. , 357 izr. Dekan. pszczyński, dyec. wrocławskiej, miał 22348 katol. , 2876 ewang. , 464 izr. , w 8 parafiach Brześć, Ćwiklice, Wisła Niemiecka, Goczałkowice, Łąka, Miedzna, P. i Susiec Sussetz. Księstwo pszczyńskie przypadło przy działach książąt na Raciborzu z linii Ottokara czeskiego na starszego brata Mikołaja. Syn jego Jan starszy sprzedał je w 1475 r. Wiktorynowi, starszemu synowi Jerzego Podiebrada, króla czeskiego. Od niego nabył Kazimierz ks. cieszyński, który je odstąpił Aleksemu Thurzonowi. Ten odprzedawszy osobno klucz My17

Pszczyna

Pszczyna