wne. Z pomiędzy cerkwi najcelniejsze sobór św. Trójcy z XII w. , czterokrotnie przebudowywany, z cudownym obrazem N. M. P. i grobami książąt panujących i arcybiskupów; dalej cerkiew św. Dymitra Soluńskiego z XII w. i św. Bazylego Wielkiego z XIV w. Kościół katol. p. w. św. Trójcy, wzniesiony został z muru w 1855 r. opis w Tygodn. Illustr. z 1864 r. , Nr. 242. Par. katol. , dek. petersburskiego, ma 2837 wiernych. W 1876 r. dochód miasta wynosił 60, 322 rs. , rozchód zaś 60, 329 rs. P. należy do rzędu z najdawniejszych miast Rusi północnej. W latopisach wspominany jest pod 862 r. , jako istniejący już podczas przybycia Waragów. Początkowo stanowił przygród prigorod Nowogrodu, jakkolwiek od XII wieku posiadał już więcej niezależności od innych przygrodów nowogrodzkich i coraz widoczniej dążył do zaprowadzenia u siebie oddzielnego rządu gminnego. Z P. pochodziła w. ks. Olga, żona Igora Rurykowicza, pamięć której przechowała się pomiędzy ludem w t. zw. Studni Olgi, źródle znajdującem się w siole Zawieliczje, położonem na wprost P. z rz. Wieliką. Pskowianie brali udział w licznych wyprawach mieszkańców Nowogrodu przeciwko Czudzi, Litwie, Suzdalowi a potem przeciwko Niemcom inflanckim. Pod względem znaczenia i bogactwa P. pierwsze po Nowogrodzie zajmował miejsce. Za czasów pomyślności miasto miało liczyć 60, 000 mk. i posiadać 61 cerkwi i 6 przedmieść. od początku XIII w. P. , należący do związku miast hanzeatyckich, posiadał oddzielnych książąt, zależnych wprawdzie od Nowogrodu. W 1241 r. P. wpadł w ręce Niemców, był on jednak wkrótce odebrany w skutek zwycięztwa ks. Aleksandra, odniesionego w 1242 r. na jez. Czudzkiem. Odtąd P. zostawał w ciągłych prawie walkach z rycerzami inflanckimi, zwłaszcza w XIV w. , a bohaterem tych bojów był ks. Dowmunt Tymoteusz, syn ks. litewskiego Mindowga, panujący w P. przez lat 30, począwszy od 1266 r. W 1348 r. Nowogród uznał niepodległość P. i nazwał go swym bratem młodszym, mimo to obie rzeczypospolite rzadko żyły z sobą w zgodzie i spory pomiędzy sobą rozstrzygały orężem. Po Dowmuncie władało tu jeszcze kilku książąt litewskich, tak że Giedymin uważał P. za część wielkiego państwa. W 1341 r. uznało miasto nad sobą zwierzchność w. ks. litewskiego Olgierda, nie znalazłszy jednak spodziewanej pomocy przeciwko Niemcom, przechyliło się w 1347 r. na stronę Nowogrodu. W ogóle położenie P. było kłopotliwe; nie mogąc bowiem własnemi siłami oprzeć się naciskowi Niemców, zmuszony był szukać opieki u silniejszych sąsiadów, mianowicie u Nowogrodu, Litwy i w. ks. moskiewskich Począwszy od XV w. coraz bardziej przeważa wpływ tych ostatnich, tak ze od 1401 r. ks. pskowski jest właściwie tylko namiestnikiem w. ks. moskiewskiego. Dążności w. ks. Witolda do ugruntowania wpływu w P. 1406 i 1426 r. nie miały trwałego znaczenia. W końcu wspólne niebezpieczeństwo zbliżyło P. z Nowogrodem 1450 r. ; książęta pskowscy Wasili 1448 55 i Aleksander Czartoryski 1455 1460, prawnuk Olgierda, byli jawnymi nieprzyjaciołmi w. ks. moskiewskiego. Wkrótce jednak stronnictwo moskiewskie wzięło górę i miejsce Czartoryskiego zajął namiestnik wielkoksiążęcy. Po upadku Nowogrodu rządzony przez namiestników, mianowanych przez w. ks. moskiewskich, zachował P. jeszcze czas jakiś cień dawnej niepodległości. W 1510 r. w. ks. Wasili zniósł wiece pskowskie, 300 najbogatszych rodzin przesiedlił do miast moskiewskich i odtąd P. w niczem się nie różnił od innych miast rossyjskich. Dzieje rzeczypospolitej pskowskiej i jej upadek opisał Kostomarow. W XVI w. P. pamiętny jest długiem oblężeniem i zdobyciem przez króla polskiego Stefana Batorego a w XVII w. przez króla szwedzkiego Karola Gustawa. Od 1772 r. miasto gubernialne. Opisy wydali Iliński 1790 95, Kniaziew 1858, Tołstoj 1864 i inni Pskowski powiat ma na przestrzeni 5113 6 w. kw. 153, 846 mk. , zajmujących się głównie uprawą lnu i rybołówstwem. Powierzchnia równa, pokryta w większej części bagnami, grunt piaszczystogliniasty, niezbyt urodzajny; wody dostatek, znaczniejsza rz. Wielikaja. Z pomiędzy jezior 41 najważniejsze Pskowskie. Lasy zajmują 34 ogólnej przestrzeni. Pskowska gubernia, położona w płn. zachod. stronie Rossyi Europejskiej, graniczy na północ z jeziorem Czudzkiem Pejpus oraz z gub. petersburską i nowogrodzką; na wschód z gub. nowogrodzką, twerską i smoleńską; na południe z gub. witebską a na zachód z gub. inflandzką, ma na przestrzeni 38, 846 5 w. kw. 895. 713 mk. w 1882 r. . Powierzchnia jest w ogóle nieco wyniosła, w południowej części górzysta, od zachodu ku północy pochylona. Między jeziorami Czudzkiemi i Ilmenem, ciągnie się pasmo wzgórz, zwanych górami Świętemi. Pod względem geognostycznym przeważa formacya dewońska z czerwonemi piaskowcami. Z kopalin znajdują się rozmaite gliny, gips, torf, ruda żelazna. Z rzek główniejsze są Wielka Wielikaja, Dźwina Zachodnia, Szełoń, Łowat i Polist z licznymi dopływami. Oprócz jez. Pskowskiego całą prawie południową część gubernii pokrywa szereg jezior 854, w części obszernych i rybnych; wielkie i rozległe bagna. Lasy zajmują 3P o ogólnej przestrzeni; przed niewielu jeszcze laty przenosiły 54

Pskow